Morgunblaðið - 29.12.1978, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1978
11
Fjöldi þeirra sem sækja um
sænskan ríkisborgararétt hefur
aukizt á undanförnum árum
vegna þess hversu margir flutt-
ust til landsins á síðasta áratug.
Árið 1977 hlutu 24.000 innflytj-
endur ríkisborgararétt. Utlend-
ingar sem eru búsettir í Svíþjóð
án ríkisborgararéttar hafa þó
sama rétt og Svíar til menntun-
ar, læknisþjónustu og annarrar
félagslegrar þjónustu. Eftir
þriggja ára dvöl mega þeir taka
þátt í sveitar- og borgarstjórn-
arkosningum og prestskosning-
um. Ríkisborgararéttur veitir
innflytjendum hins vegar rétt
til þátttöku í þingkosningum og
tryggir þeim ellilífeyri. Norður-
landabúar mega sækja um
sænskan ríkisborgararétt eftir
tveggja ára búsetu í landinu en
aðrir útlendingar ekki fyrr en
eftir ^ ár
JAFNRETTI, VALFRELSI
OG SAMVINNA
Um miðjan sjöunda áratuginn
hófst mikil umræða í Svíþjóð
um hvaða stefnu ætti að taka til
að tryggja að vandamál inn-
flytjenda yrðu sem minnst og
sambúð þeirra við Svía yrði sem
bezt. Átti að stefna að því að
gera innflytjendur sem líkasta
Svíum sjálfum í tali og venjum
eða átti að stuðla að því að þeir
héldu eigin tungu og menningu?
Á árunum 1968—1974 starfaði
nefnd sem gerði athugun á
málefnum innflytjenda. Hún
lagði til að ríkisvaldið stuðlaði
að því að innflytjendur fengju
tækifæri til að halda eigin
þjóðerni og 1975 var sú stefna
samþykkt með lögum á þingi.
Stefnan í málum innflytjenda
hefur þrjú markmið: í fyrsta
lagi. Jafnrétti sem þýðir að
innflytjendur eiga að hafa sömu
möguleika, réttindi og skyldur
og Svíar. Þeir eiga að hafa sömu
tækifæri til að rækta móður-
málið og eigin menningu; í öðru
lagi Valfrelsi sem felur í sér
tækifæri innflytjenda til að
ráða sjálfir hversu vel þeir
halda við móðurmálinu og eigin
siðum. Með því að gefa innflytj-
endum kost á þvf að rækta
tengslin við föðurlandið er þeim
gert auðveldara að ákveða hvort
þeir vilja vera um kyrrt í
Svíþjóð eða hverfa heim. Þetta
er sérstaklega mikilvægt fyrir
börn og unglinga sem annars
gætu átt á hættu að festa ekki
rætur með neinni þjóð. í þriðja
lagi samstarf sem innlendir og
erlendir menningarhópar taka
þátt í og er ætlað að auka
þekkingu og skilning hópanna á
siðum hinna svo að auðveldara
verði að koma í veg fyrir
ósamlyndi meðal þjóðarbrot-
anna í landinu.
EKKI SVÍUM AÐ
KOSTNAÐARLAUSU
Stefnan í innflytjendamálum
krefst mikillar starfsemi og
fjárútláta ár hvert. Til að
auðvelda innflytjendum viðhald
eigin tungu og menningar styrk-
ir ríkið ýmis félög þjóðarbrot-
anna sem alls telja um 80.000
meðlimi með 2,5 millj. s.kr.
árlega. Ríkið styrkir einnig
útgáfu bóka og blaða á erlend-
um tungumálum og í hverri viku
eru þættir á framandi tungum á
dagskrám útvarps og sjónvarps.
1 F.iöldi erlendrs ríkisborfj; ara í Svíþ.ióð
1 um_ér9mótin_I92ZzZ§i
■ Finnar 188 972 44.52f' 1
1 Júgóslavar 40 790 9.617 ■
1 Danir 34 268 8.077 I
■ ilorðmenn 27 356 6.457 E
1 Grikkir' 18 361 4.337 n
1 Vestur-t'jó(Sverjar 16 147 3.807 ■
1 Tyrkir 13 372 3.157 |
I Pólverjar 8 609 2.037 1
I Bretar 8 347 1.977 1
1 Bandarikjamenn 6 102 1.447 I
Italir 5 749 1.357 V
1 Aðrir jm. U±2§Sk. 1
1 Alls 424 445 100.005'. 1
I Ef innflytjendur sem 1 befa fengið sænskan rík- 1
[ isborgararltt og börn innflytjenda sem fædd 1
I eru í Svíþjóð eru einnig talin er fjöldi íbúa I
1 Svíþjóðar 8f erlendum upprune um ein milljón I
lafétt*.
Mikill hluti starfsins beinist
að börnum innflytjenda. Siðan
1977 hafa öll útlend börn á
skólaaldri haft rétt á kennslu á
eða í móðurmálinu nokkra tíma
á viku. Það ér skylda skólanna
að veita þessa kennslu þeim sem
hennar óska og nú er 30.000
börnum kennd 50 ólík tungumál
í sænskum skólum. Þessi
kennsla kostar sænska ríkið um
210 millj. s.kr. árlega.
Til þess að auðvelda fullorðn-
um innflytjendum dvölina í
Svíþjóð hafa þeir haft rétt á 240
stunda fríi úr vinnu á fullum
launum til að læra sænsku síðan
1973. Allir útlendingar nema
Danir og Norðmenn eiga kost á-
ókeypis sænskunámi hjá ýmsum
menntasamtökum sem fá greitt
frá ríkinu um 80 millj. s.kr. á
ári. Einnig geta ólæsir innflytj-
endur fengið tilsögn í lestri og
. skrift sér að kostnaðarlausu ef
þeir óska þess.
Innflytjendur hafa þó yfirleitt
jafngóða menntun og Svíar. Þeir
vinna hins vegar oft störf sem
krefjast lítillar menntunar og
minni en þeir hafa hlotið.
Helmingur allra innflytjenda,
þar eru Norðurlandabúar með
taldir, vinna verksmiðju- og
framleiðslustörf, einn fimmti
hluti vinnur þjónustustörf og
álíka margir starfa við heilsu-
gæzlu. 10% innflytjenda vinna
skrifstofustörf. í Svíþjóð starfa
nú alls um 4,2 milljónir en þar
af er 5% innflytjendur.
Samkvæmt upplýsingum frá
sænsku Hagstofunni síðan 1977
búa innflytjendur í sams konar
húsnæði og Svíar þó að þrengsl-
in séu oft meiri vegna stærri
fjölskyldna. Að meðaltali eru
laun innflytjenda hærri en Svía
en það er meðal annars vegna
þess að yfirleitt vinna bæði
hjónin fulla vinnu en í sænskum
hjónaböndum vinnur annar að-
ilinn oft aðeins hálft starf utan
heimilis. En vinnuskilyrði inn-
flytjenda eru oft slæm og
þrisvar sinnum fleiri innflytj-
endur en Svíar vinna kvöld- og
næturvinnu.
Dómur Hæsta-
réttar 1.
nóvember s.l.
Akært fyrir
manndráp
af gáleysi
fór inn í bifreið sína til að aka
henni áfram. Var drengurinn þá
staddur í nánd við bifreið X á
hjólinu. Þar sem hér hafi verið um
vinnusvæði að ræða, hafi X, sem
var verkstjóri á staðnum, borið að
gæta sérstakrar varúðar vegna
barna og annarra vegfarenda og
ekki sízt þar sem X hafi séð
drenginn á staðnum í nánd við
vinnutækin. Fram hefði komið að
X hefði ekið hægt og rólega áfram,
eins og honum hafi borið að gera.
Hefði hann einmitt af þeim sökum
haft góða aðstöðu til þess að
fylgjast vel með því, sem var að
gerast á hlið við bifreiðina enda
hefði honum borið að gera það af
framangreindum ástæðum. Þessa
auknu aðgæzlu hefði X ekki sýnt
og væri það aðgæzluleysi hans að
hluta ástæða fyrir því, að hann ók
bifreiðinni yfir drenginn. Því væri
sannað að ákærði X hefði gerst
sekur um þá háttsemi, sem honum
var gefin að sök í ákæru, þ.e. brot
gegn 215 gr. almennra hegningar-
laga (manndráp af gáleysi) og
nánar greindum ákvæðum
umferðarlaga. Var refsing ákveðin
hæfileg 50 þúsund króna sekt í
ríkissjóð og svipting ökuréttinda í
fjóra mánuði.
Hæstiréttur — sýkna
af kröfum ákæruvaldsins
Máli þessu var áfrýjað til
Hæstaréttar og í niðurstöðum
dómsins segir m.a., að samkvæmt
framburði ákærða X hafi hann séð
drenginn, sem fórst í slysinu,
sitjandi kyrran á reiðhjóli nokkuð
á ská fyrir aftan bifreið sína og
utan við götuna, áður en hann ók
af stað. Hann hefði aðeins ekið
örstuttan spöl áfram er hann varð
þess áskynja að afturhjól
bifreiðarinnar vinstra megin lyft-
ist upp og nam hann þá þegar
staðar. Vitnið M hefði skýrt frá
því, að hann hefði séð drenginn
koma hjólandi og hafi hann verið
kominn aftur fyrir bifreið ákærða
X, er X steig upp í hana.
Drengurinn hafi síðan snúið við og
hjólað upp í moldarbarð á vinstri
hönd frá vitninu séð. Samkvæmt
frásögn sjónarvotta hafi dráttar-
vél staðið á moldarbarði þessu og
var hún hreyfð úr stað í þessum
svifum. Virtist þá hafa komið fát á
drenginn. Vitnið J hefði skýrt frá
því að hann hefði þá séð dreng á
hjóli renna aftur á bak framundan
dráttarvélinni. Vitnunum J og M
beri saman um að drengurinn hafi
runnið á hjólinu niður moldar-
barðið og undir afturhjól bifreiðar
ákærða X sem þá var komin á
hæga ferð.
Drenginn hefði borið óvænt að
bifreið ákærða X og engum togum
hefði skipt að hann lenti undir
afturhjóli hennar. Slysið hafi eigi
orðið með þeim hætti, að X beri
refsiverða sök á því. Var X
sýknaður af kröfum ákæruvalds-
ins í máli þessu og sakarkostnaður
bæði í héraði og fyrir Hæstarétti
lagður á ríkissjóð.
I héraði dæmdi Sverrir Einars-
son sakadómari og í Hæstarétti
hæstaréttardómararnir Ármann
Snævarr, Björn Sveinbjörnsson,
Logi Einarsson, Magnús Þ. Torfa-
son og Þór Vilhjálmsson.
Áramótamessur
HJALLAKIRKJAi
Gamlársdagur: Messa kl. 2
síðd. Minnst verður 50 ára
afmælis kirkjunnar. Sóknar-
prestur.
AKUREYRARKIRKJA,
Nýársdagur: Hátíðarguðs-
þjónusta kl. 2 síðd. Séra Páll
Pálsson.
GAULVERJA-
BÆJARKIRKJA,
Nýársdagur: Guðsþjónusta kl.
14. Sóknarprestur.
H ALLGRIMSKIRK J A í
Saurbæ: Gamlársdagur:
Messa kl. 14. Séra Jón Einars-
son.
LEIRÁRKIRKJA,
Nýársdagur: Hátíðarguðs-
þjónusta kl. 14. Séra Jón
Einarsson.
INNRA-HÓLMSKIRKJA,
Nýársdagur: Hátíðarguðs-
þjónusta kl. 16. Séra Jón
Einarsson.
STÓRÓLFSHVOLSKIRKJA,
Gamlársdagur: Aftansöngur
kl. 2 síðd. Séra Stefán Lárus-
son.
ODDAKIRKJA,
Gamlársdagur: Aftansöngur
kl. 4. Séra Stefán Lárusson.
\o
áramótaveisluna
á Vörumarkaðsverði
Opið til kl. 10 í kvöld
Opiö til kl. 12 á hádegi laugardag
©
Vörumarkaöuripnhf.
Ármúla 1 A
O'