Morgunblaðið - 29.12.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1978
23
Guöný Guðjóns-
dóttir — Minning
Fædd 4. janúar 1894.
Dáin 23. desember 1978.
Guðný lést á Landakotsspítala
hátt á 85. aldursári eftir erfiða
sjúkdómslegu, sem þó varð létt-
bærari en ella vegna góðrar
umönnunar lækna og hjúkrunar-
liðs. Hún gerði sér ljóst að hverju
dró, enda raunsæ til hinstu
stundar.
Foreldrar Guðnýjar voru hjónin
Guðný Einarsdóttir og Guðjón
Sigurðsson. Móðurættin var m.a.
austan úr Hreppum, en Einar varð
snemma ekkjumaður og fluttist til
Ameríku ásamt syni og tveimur
dætrum. Guðjón Sigurðsson faðir
Guðnýjar var einn af afkomendum
séra Jóns Steingrímssonar eld-
prests, en frá honum er mikill
ættbálkur kominn. Guðný fæddist
í Keflavík 4. janúar 1894.
Margar hugljúfar minningar
koma fram í hugann, þegar ég nú
minnist tengdamóður minnar.
Hún var með afbrigðum fróð um
marga hluti, las mikið, minnið var
mjög gott, og hún þroskaði með sér
kunnáttu á mörgum sviðum, s.s.
um atvinnuhætti og ættfræði. Ég
undraðist oft, hve mikið hún vissi
um sjósókn og fiskveiðar. Hún
hreifst mjög af þessari atvinnu-
grein áf ástæðum, sem síðar
verður sagt frá.
Guðný var skýr í hugsun, og
gaman var að fræðast af henni um
aldamótatímabilið og áratugina
næstu á eftir. Hún hafði skemmti-
lega frásagnarhæfileika og dró
upp glöggar myndir, þannig að
atburðarásin varð mjög lifandi.
Guðjón faðir hennar búsetti sig í
Reykjavík um aldamótin og stund-
aði sjómennsku víða, eins og þá
var siður, ýmist á Suðurnesjum, í
Vestmannaeyjum eða frá Aust-
fjörðum á sumrin. Guðjón var
karlmenni mikið og duglegur til
allra verka. Efnin voru lítil, en
húsmóðirin fór vel með það, sem
aflaðist. Lífsbaráttan var hörð á
íslandi um aldamótin. Þar lagðist
margt á eitt, s.s. köld veðrátta og
landlæg fátækt, svo aðeins þrot-
laus vinna gat haldið bjargarþurrð
frá heimilum erfiðismanna. En
Guðjón var eftirsóttur í skipsrúm
og sá vel fyrir fjölskyldu sinni.
Hjónin voru samhent, og eignuðust
þau fjögur börn, tvo drengi og
tvær stúlkur. Nú við lát Guðnýjar
eru tvö þeirra enn á lífi, Sigurður
verzlunarskólakennari og
Stefanía, ekkja Lárusar Jóhannes-
sonar hæstaréttardómara. Allir
hlutir voru vel nýttir á heimilinu,
og börnunum var kennd reglusemi
og æðruleysi.
Húsbóndinn var bókelskur mað-
ur og las gjarnan upphátt fyrir
fjölskylduna úr Islendingasögum,
þegar tækifæri gafst. Þar á
spjöldum sögunnar var karl-
mennska í hávegum höfð og þar af
mátti draga dám. Heimilisbragur
var mjög til fyrirmyndar. Hygg-
indi Guðjóns komu m.a. fram í því,
að börnin fengu góða menntun, og
það svo að með ólíkindum þótti á
alþýðuheimili. En húsbóndinn var
traustur, svo að lán gat hann
útvegað til menntunar barnanna,
og var það síðar greitt eins og um
var samið.
Það duldist engum, sem kynntist
tengdamóður minni, að góð áhrif
höfðu mótað uppeldi hennar. Hún
gerði meiri kröfur til sjálfrar sín
en annarra. Skapstór var hún, svo
sem verið hafa kynsystur hennar
fyrr á öldum, en hún fór vel með
skap sitt. Alltaf færði hún mál til
betri vegar/ef viðkomandi þóttist
hafa verið órétti beittur og bar sig
upp við hana. Þessi fastmótaða
skapgerð, sem margar ísl. hús-
mæður hafa hlotið í arf, hefur
orðið til að gera lífsbaráttuna
bærilega.
Aldurinn var ekki hár, þegar
börnin fóru að létta undir með
heimilinu. Þannig fór Guðný
aðeins átta ára sem barnfóstra til
Vestmannaeyja, en þar bjuggu
nokkur ættmenni hennar. Var hún
aðallega á heimili þeirra merkis-
hjóna Elínborgar Gísladóttur og
Þorsteins Jónssonar í Laufási.
Mun Laufásheimilið hafa verið
með fremstu öndvegisheimilum
landsins á þessum tíma. Minntist
Guðný veru sinnar í Vestmanna-
eyjum með mikilli ánægju og taldi
að á þessu stóra heimili, þar sem
hún var mörg sumur, hefði hún
lært margt, sem seinna kom henni
að góðu gagni í lífinu. Telja má
ómetanlegt fyrir unga stúlku að
kynnast þeirri vinnusemi, sem
einkenndi húsbændur, er stjórn-
uðu slíkum heimilum, svo mikið
lögðu þau þjóðinni allri til fyrir-
myndar. Guðný sagði mér oft frá
veru sinni í Laufási og dáðist mjög
að öllum starfsháttum. Hver
árstíð var skipulögð, fólkið vak-
andi og duglegt, húsbændurnir til
fyrirmyndar um allar fram-
kvæmdir. — Ég las mér til
mikillar ánægju bók Þorsteins
Jónssonar, sem hann skrifaði
kominn á efri ár, um sjómennsku
og aldarfar í Eyjum. Er það með
merkustu ritum um þetta efni.
Vinskapur Guðnýjar og Laufás-
hjónanna hélst meðan ævi entist.
Árin iiðu og Guðný gekk í
Kvennaskólann hér í Reykjavík.
Var hún vel undir lífsstarfið búin.
Hún gekk að eiga Óskar Árnason
hárskerameistara. Eignuðust þau
fjögur börn og stýrðu myndarlegu
heimili að Kirkjutorgi 6 hér í borg.
Þar var oft mikið um að vera.
Húsbóndinn naut vinsælda í sinni
atvinnugrein og hafði menn í
þjónustu sinni. Var hann talinn
mikill kunnáttumaður og duglegur
í sínu fagi, jafnvel svo af bar.
Húsbændurnir voru gestrisnir;
margir komu á heimilið, og var
öllum vel tekið. Flestir í fjölskyld-
unni spiluðu á hljóðfæri, og ríkti
því þar oftlega glaðværð og kæti.
Þó skipti þar á með skini og
skúrum, svo sem gerist í mannleg-
um samskiptum.
Óskar andaðist árið 1957. Allir,
sem þekktu hann, vissu að þar fór
góður maður. Bæði voru þau
hjónin vinamörg. Næstelzta barn
þeirra, Friðþjófur, sem stundaði
sömu iðngrein og faðir hans og afi,
lést árið 1967, aðeins 51 árs að
aldri.
Guðný Guðjónsdóttir trúði á
aðra tilveru og taldi öruggt að
trúmennska og heiðarleiki mundu
hljóta umbun í æðra heimi. Sjálfri
tókst henni með ágætum að þroska
þá eiginleika.
Að leiðarlokum vil ég þakka
henni alla tryggð við mitt heimili
og margar ánægjustundir. Fjöl-
skylda mín minnist hennar með
miklum hlýhug, og sérstakar
kveðjur skulu fluttar frá nöfnu
hennar í Bandaríkjunum og fjöl-
skyldufólki.
Blessuð sé minning hennar.
Aðalsteinn Jóhannsson.
Ekki mun miklu við að bæta þau
minningarorð, sem svili minn ritar
hér að framan um Guðnýju
tengdamóður okkar. Samt langar
mig að leggja nokkur orð af
mörkum í minningarsveiginn.
Matthías Jochumsson segir í
Sköguköflum af sjáifum sér frá
konu einni, sem hann taldi sig
standa í þakkarskuld við frá því er
hann var unglingspiltur:
„Þá var góð og gegn kona
húsmóðir mín í selinu. Hún hét
Guðný Gísladóttir, ekkja vei
miðaldra komin norðan úr Eyja-
firði, en borgfirzk að ætt ... Þessi
selráðskona kom fyrst dálítilli dáð
í mig, og það sem meira munaði
um, hún vakti fyrst sál mína,
hugsjónir og hjartalíf — og er
mikið sagt. Var yndi hennar að
fræða mig um góðra manna siði og
talaði dönsku prýðilega vel, og um
leið sagði hún mér frá því, er á
daga hennar hafði drifið". Fleira
er þar af Guðnýju sagt.
Þessi mæta kona var langamma
Guðnýjar Guðjónsdóttur í móður-
ætt, og samkvæmt frásögn séra
Matthíasar má ímynda sér að þær
nöfnur hafi verið talsvert líkar í
sér. Guðný tengdamóðir var líka
góð kona og gegn. Og ljúft var
henni einnig að miðla af lífs-
reynslu sinni og rifja upp ýmis-
legt, sem fyrir hana hafði borið,
einkum á æstkutíð og framan af
fullorðinsárum.
Skarphéðinn Þórðar-
— Minningarorð
son
Fæddur 10. desember 1898.
Dáinn 18. descmber 1978.
í dag verður til moldar borinn
Skarphéðinn Þórarinsson Hátúni
10. Skarphéðinn andaðist 18. þ.m.
á sjúkradeild Landsspítalans
Hátúni lOb. Hann kenndi sér
meins s.l. sumar og var að mestu á
sjúkrahúsi frá þeim tíma.
Skarphéðinn fæddist að Ytri-
Tungu, Breiðuvíkurhreppi, Snæ-
fellsnesi 10. desember 1898, og var
því rétt rúmlega áttræður er hann
lést.
Skarphéðinn var yngstur af níu
systkinum, en tvö dóu ung. Af
hinum sjö eru öll látin nema
Guðmundur er býr á Hrafnistu
hér í borg. Skarphéðinn bjó í
föðurgarði að Saxhóli, Breiðuvík
til þrítugsaldurs. Stundaði hann á
þeim tíma svo sem títt var,
sjóróðra bæði á árabátum og
seglskútum. Sigmaður var hann
góður, enda gaf Saxhólsbjarg
mikla björg í bú á þeim tíma.
Skarphéðinn giftist Elínu
Sigurðardóttur 23. júní 1928.
Fluttust þau frá Saxhóli að Búðum
og síðan að Arnartungu í Staðar-
sveit. Árið 1933 flytjast þau svo að
Syðri-Tungu í sömu sveit og
bjuggu þar síðan til ársins 1957 er
þau fluttust til Reykjavíkur.
Þeim hjónum varð fjögurra
barna auðið, og eru öll á lífi, gift
og búa: Birkir í Reykjavík, Jenný í
Borgarnesi, Björg á Húsavík og
Rakel í Keflavík.
Ekki mun of sagt þó nefnt sé að
Skarphéðinn hafi, auk þess að vera
bóndi og búmaður góður, verið
sveit sinni mikil stoð og stytta í
ýmsum málum. Má þar nefna að
oddviti var hann um árabil.
Minnisstætt er mér er hann
sagði frá kirkjubyggingu á Staðar-
stað. En gamla kirkjan var þá
orðin ónýt og ákveðið að reisa nýja
kirkju. Skarphéðinn var þá for-
maður sóknarnefndar, og skildist
mér að þetta mál hefði verið
honum sérstaklega hjartfólgið að
vinna að. En á þeim árum voru
tímar aðrir en nú og erfitt um vik.
En með hjálp sveitunga sinna og
annarra góðra velunnara mun
kirkjan hafa risið með sóma.
Svo sem áður sagði fluttust þau
hjónin til Reykjavíkur árið 1957 og
bjuggu á Hagamel 28. Árið 1971
lést Elín kona hans, og var það
honum mikið áfall, en hún var
mikil myndar- og dugnaðarkona.
Guðný ólst upp á vönduðu
sjómanns- og verkamannsheimili í
Reykjavík, fór unglingsstúlka til
sumarvinnu í Vestmannaeyjum og
Biskupstungum, gekk í Kvenna-
skólann í Reykjavík og giftist svo
skömmu síðar sæmdarmanni,
Óskari Árnasyni rakarameistara í
Kirkjutorgi 6. Hún var mikil
húsmóðir, fjölhæf, vandvirk, hag-
sýn — og gestrisin. Hússtjórn
hennar og handaverk báru henni
vitni. Og mörg dæmi um fallegar
hannyrðir hennar munu lengi
geymast. Heimilið var virkisborg
hennar, og út fyrir það þurfti hún
ekki margt að sækja. Þau hjónin
eignuðust fjögur góð börn, sem
veittu foreldrum sínum gleði, enda
var allt gert til að efla þau til
dáða. Guðný sló aldrei slöku við í
móðurhlutverkinu, var boðin og
búin til hjálpar, þegar liðsinnis
var þörf. Og til hennar gátu börnin
sótt styrk og hollráð, jafnvel þótt
fullorðin væru orðin. Og eftir að
barnabörnin komu til sögunnar,
gegndi hinu sama máli um þau.
Guðný var fríðleikskona og
gædd gerðarþokka. Hún var yfir-
leitt heislugóð, en þegar á bjátaði í
þeim efnum, ætla ég að hún hafi
látið minna á því bera heldur en
efni stóðu til. Hugur hennar og
dugur var mikill, og ósérhlífin var
hún og ekki vílsöm, þótt eitthvað
væri andstætt. Gott dæmi þar um
var banalegan, sem varaði hart-
nær 20 vikur. Allan þann tíma var
fátt um æðruorð, þótt hún væri
miklum þrautum þjökuð. Mjög var
hún jafnlynd og oftast í góðu
skapi. Hún hafði líka skemmtilega
næmt auga og eyra fyrir hinu
spaugilega í tilverunni, og þá gat
hún hlegið glatt og græzkulaust.
Ekki má heldur gleyma að minn-
ast þess, hverja ánægju hún hafði
af góðum söng, og sjálf hafði hún
tæra rödd og naut þess oft að taka
lagið með öðrum. Á heimili hennar
var tónlist í hávegum höfð.
Þótt Guðný væri fædd suður
með sjó, kom hún svo ung til
höfuðborgarinnar, að hún var
ósvikin dóttir Reykjavíkur og bar
hag hennar fyrir brjósti í
hvívetna. Hún vissi þó engu að
síður, að rætur hennar stóðu hér
og hvar um landið. Hún var
ættfróð í betra lagi og hafði yndi
af að rekja sundur margflókna
þræði á því sviði. Ekki sízt voru
henni vel kunnar ættir Síðupresta,
komnar af séra Jóni eldklerki
Steingrímssyni. Sjálf var hún í
föðurætt föður 5. liður frá séra
Jóni og 4. liður frá Guðnýju dóttur
hans, sem gift var séra Jóni
Jónssyni á Kálfafelli. Hinsvegar
var hún heitin eftir föðurmóður
sinni, og er þar kominn þriðji
ættleggurinn með þessari nafn-
einkunn. Guðnýjarnafnið er því
ríkt á báðar hendur í ættum
Guðnýjar heitinnar. Og góður
reyndist hún erfingi að góðu nafni.
Já, Guðný Guðjónsdóttir viðhélt
mætum arfi sínum með sönnum
sóma. Hún var alin upp í anda
gamla tímans og bar því ætíð
virðingu fyrir fornum dyggðum.
En hún kunni þó vel að meta
ýmislegt gott, sem nýrri tímar
færðu að höndum.
Um þessi jól hefur tiðarfar verið
með eindæmum friðsælt og fagurt
vítt um byggðir, ekki sízt hér í
Reykjavík og grennd. Þessi veður-
umgerð hæfir vel burtkalli aldur-
hniginnar heiðurskonu, sem var
hljóðlát í allri umgengni við
samferðamenn sína og dáði auk
þess fegurð í náttúru og mannlífi.
Að leiðarlokum flyt ég Guðnýju
innilegar þakkir fyrir þriggja
áratuga kynni og vináttu, — og
þeim báðum, tengdaforeldrum
mínum, óska eg friðar himneskra
bústaða.
Baldur Pálmason.
Ég kynntist Skarphéðni ekki að
ráði fyrr en árið 1964, var hann þá
starfsmaður i Breiðagerðisskóla
en þar var hann í 8 ár, 4 ár í
Miðbæjarskólanum og síðan 2—3
ár í Melaskóla, eða þar til hann
hættir störfum fyrir aldurs sakir.
Eftir að Skarphéðinn varð
ekkjumaður bjó hann áfram á
Hagamelnum í nokkur ár en
fluttist síðan í Hátún og bjó þar til
hinsta dags.
Margar á ég minningarnar,
góðar og skemmtilegar, um góðan
vin, um mann sem var traustur og
vinamargur.
Ég og fjölskylda mín vottum
börnum hans og öðrum ættingjum
samúð okkar. Blessuð sé minning
hans.
F’ar þú í friði
Friður guðs þér fylgi
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Guðmundur Júlíusson.
SVAR MITT
EFTIR BILLY GRAHAM
Enn hefur mér borizt svokallað „bæna-keðjubréf“, þar sem
mönnum er lofað heill og hamingju, ef keðjan verði ekki rofin.
en hótað jafnvel dauða í fjölskyldunni, ef keðjan rofnar. Mér
finnst slíkt háttalag af hinu illa. Ég trúi á bæn. Ég hef oft átt
um sárt að binda. en Guð hcfur verið nálægt mér. Ég vildi óska.
að þér létuð í ljós skoðun yðar á slikum bréfum í dálkinum
yðar.
Þakka yður fyrir afritið, sem þér senduð mér af þessu
bréfi. Ég sé þar, að hershöfðingi hefur „misst konu sína,
af því að hann sleit keðjuna", o.s.frv., og að allt bréfið
grundvallast á „heill“ en í rauninni ekki á bæn.
Vel má vera, að fólkinu, sem sendi þetta bréf, gangi
gott eitt til. Samt tel ég, að þau valdi miklum skaða. Það
gefur í skyn, að bæn sé eins konar hvítigaldur, töfrar til
heilla, og að ef við biðjum eða látum slík „bæna“-bréf
ganga, muni ytri hagur okkar batna, enda munum við
verða fyrir meiri háttar áföllum, ef við látum þetta
undir höfuð leggjast.
Ég finn ekkert í ritningunni, sem styður slíkt athæfi.
Jesús hvatti okkur til að biðja í leyndum.
En ef við óttumst, að einhverjar hörmungar dynji yfir
okkur, ef á kann að skorta í bænahaldi okkar, þá
ímyndum við okkur, að Guð sé hefnigjarn, en ekki
kærleiksríkur.