Morgunblaðið - 30.12.1978, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1978
Jólaoratoría Bachs:
Víða fasturliður íjólahaldi
og minnir á tilefni jólanna
PÓLÝFÓNKÓRINN flytur í dag or á morKun á hljómlcikum í
Iláskólabíói Jólaoratoríu J. S. Bachs. cn það er í fimmta sinn sem
kórinn tckur vcrk þctta til flutninBs. Ilcfur hann á undanförnum
árum flutt öll stórverk Bachs fyrir kór os hljómsveit,
Jóhanncsarpassíu, Matthcusarpassfu, Messu í H-moIl og
MaKnificat.
Johann Scbastian Bach var á 50. aldursári er hann lauk
samniniíu Jólaoratoríunnar árið 1734. VeruleBur hluti hennar
var saminn árið áður af öðru tilefni og við veraldlegan texta. en
um stílmun er vart að ræða á kirkjuleBum tónsmíðum Bachs og
veraldleBum enda leit hann á alla tónlist sem andlega uppsprettu
ojí lofsöng Guði til dýrðar ob síb sjáifan sem verkfæri hans.
Uppruna oratoríunnar sem tónlistarforms er að finna í
heliíileikjum miðalda sem á Ítalíu tóku á sig sérstakt form í lok
10. aldar. í bænahúsum. ok kirkjum Rómahorjíar þar sem fólk
kom saman til hæna ojí sálmasönj;s voru sýnd atriði úr Bihlíunni
m<‘ð eða án sviðsetninjjar. flutt af einsönjjvurum. kór og
hljóðfæraleikurum ojí hlutu verk þessi nafnið oratoría. Ópera ob
oratoría þróuðust hlið við hlið á 17. öldinni ojí var munurinn sá
að efni oratoríu fjallaði nær alltaf um söjíulejít cfni úr Biblíunni
ojí fer siijíumaður þar með viðamikið hlutverk sem tenjíir saman
siijíuþráðinn í hinum ýmsu atriðum verksins að mestu með
talandi siinjíþa'tti sem nefnt er recitatív, en ópera fjallar hins
vejíar um hin marjíhreytilejíustu efni.
Jólaoratorían er samsett úr sex kantötum sem hver um síjí er
sjálfstætt verk a'tlað til flutninjís ákveðinn dají jólahátíðarinnar
ojí kirkjuársins. I>rjár hinar fyrstu 1.—3. dají jóla, fjórða á
nýársdají. fimmta sunnudají eftir nýár ojí sú sjötta á
þrettándanum. Siijíuþráðurinn er sóttur til Lúkasar, jóla-
Jíuðspjallið í kafla 2.3—21, nema í tvcimur síðustu katiitunum
þar sem textinn er úr Mattheusarjíuðspjalli 2,1 — 12. í
tónh'ikaskrá sejíir m.a. um verkið.
Þrjár f.vrstu kantötur jólaora-
toríunnar fjalla allar um
fæðinjíu Krists ojí nóttina heljíu.
Texti þeirra, sem tenjídur er
saman með orðum jíuðspjallsins,
fluttum í recitativum
jíuðspjallamannsins (Teriór),
myndar efnislejía heild, en
einnig tónlist þeirra er greypt í
ramma hins þríþætta tónlistar-
forms. Fyrsti þátturinn í D-dúr
hefst með viðhafnarmiklum
innKanjíi hljóðfæra, bumbu-
slætti ojí lúðrahljóm, en síðan
hefst fajínaðarsöngur kórsins.
Þá skiptast á recitativ, aríur ojí
lofsöngvar fluttir af kórnum, og
notar Bach þar j>ömul sálmalöK í
síbreytilejtum raddsetninjíum
með mikilleik hljóðfæra (lajíið:
„Af hinum ofan boðskap ber“, ojí
lajíið „Ó, höfuð dreyra drifið",
einnÍK í Mattheusarpassíu).
Önnur kantatan — í G-dúr —
tileinkuð 2. deKÍ jóla, fjallar um
hirðina á Betlehemsvöllum ok
hefst á hæKum hljóðfæraþætti,
hinni svonefndu Pastoral-
sinfóníu, sem er ein feKursta
hljómsveitarsmíð Bachs. Þunga-
miðja þessa þáttar er fÚKukafl-
inn nr. 21, kór enKlanna, sem
synjíja dýrð Guði í upphæðum,
en raddir kórsins ok hljóðfær-
anna blandast saman í marK-
slunKÍnn tónavef. Þessum þætti
lýkur með hæKum en tÍKuleKum
lofsönK kórsins — í nýrri
raddsetninKU laKSÍns „Af himn-
um ofan boðskap ber“.
Þriðja kantatan, helKuð 3.
deKÍ jóla er í D-dúr eins ok hin
fyrsta. Hún hefst á hröðum
innKanKÍ hljóðfæra, en síðan
hefja hirðarnir upp raust sína,
ákalla konunK himnanna ok
leKJíja af stað til Betlehem til að
sjá það undur, sem orðið er.
Kantötunni lýkur með sönK
hirðanna, er þeir snúa aftur,
lofandi Guð fyrir allt það sem
þeir höfðu heyrt ok séð.
Fjórða kantatan, tileinkuð
nýársdeKÍ, er í senn lofKjörð um
frelsarann ok huKleiðinK um
komu hans í heiminn, endur-
lausnarans, ok sÍKrandi mátt
hans yfir dauðanum. Hér bætir
Bach 2 hornum (corno di caccia)
við strenjíja- ok óbóhljóminn ok
tóniistin fær annan blæ í F-dúr.
FlutninKur jólaoratoríu Bachs
er víða árfastur liður jólahalds-
ins hjá kristnum menninKar-
þjóðum, þar sem tónlistarlíf
stendur með einhverjum blóma
ok tilefni jólanna er ekki með
öllu Krafið ok Kle.vmt í veraldar-
vafstri. Verkið er of langt til
flutninKs í einu laKÍ, enda mun
Bach aldrei hafa til þess ætlast.
V.enjuleKa er því skipt til
helminKa, ok er fyrri hlutinn,
fyrstu þrjár kantöturnar, miklu
oftar fluttur en hinri síðari. Svo
Elísabet ErlinKsdóttir,
Jón Þorsteinsson
er einnÍK Kert að þessu sinni, en
bætt er við fyrri hluta fjórðu
kantötu ok flutningnum lýkur
að þessu sinni með inngangskór
5. kantötu, lofsöngnum „Ehre
sei dir Gott gesungen". Þessi
viðauki tengist auðveldlega við
tónlist 3. kantötunnar. Leikandi
hljóðfall og geislandi gleði þessa
lofsöngs hæfir vel sem endir
þessa bjarta og fagnaðarríka
verks, fyrst ekki verður við
komið að flytja það allt í heild.
Megi flutningurinn vekja sanna
jólagleði í hjörtum þeirra, sem á
hlýða, og minna á von mann-
kynsins um frið nfeð öllum
mönnum.
Auk Pólýfónkórsins flytja
Jólaoratoríuna hljómsveit og
einsöngvararnir Elísabet
Erlingsdóttir, Sigríður Ella
Magnúsdóttir, Jón Þorsteinsson
og Michael Rippon. Stjórnandi
er Ingólfur Guðbrandsson. Hér
fer á eftir kynning á
einsönjívurunum:
ELÍSABET ERLINGSDÓTTIR,
sópran, var ein af stofnendum
Sigríður Ella Magnúsdóttir
Michael Rippon
Pólýfónkórsins og þar hófst
söngferill hennar. Hún fór síðan
til náms við Tónlistarskólann í
Múnchen í Þýzkalandi, þar sem
aðalkennari hennar í söng var
próf„H. Blaschke, og lauk þaðan
prófi í einsöng og einsöngs-
kennslu árið 1968 eftir 6 ára
nám. Undanfarin ár hefur
Elísabet víða komið fram á
tónleikum, m.a. söng hún ein-
söngshlutverk í Jóhannesar-
passíu J.S. Bachs með Pólýfón-
kórnum árið 1974. Hún hefur
margöft komið fram í útvarpi og
sjónvarpi og m.a. frumflutt verk
margra íslenzkra nútímatón-
skálda. Elísabet hefur radd-
þjálfað sópran Pólýfónkórsins
undanfarin ár, og er nú kennari
við Tónlistarskóla Kópavogs.
SIGRÍÐUR ELLA MAGNÚS-
DÓTTIR hóf ung alhliða tón-
listarnám og var ein af stofn-
endum Pólýfónkórsins Hún
lærði m.a. hjá Demetz, Maríu
Markan og Einari Kristjáns-
syni. Um árabil var hún við
framhaldsnám í Vínarborg og
lauk prófi þaðan með frábærum
vitnisburði. Hún var fulltrúi
íslands í Norr_ænni söngkeppni
1971 og hefur hlotið þrenn
verðlaun í alþjóðlegum söng-
keppnum á undanförnum árum.
Sigríður hefur komið fram á
listahátíðum m.a. Flandern
festival í Berlín. íslendingar
muna Sigríði e.t.v. bezt fyrir
túlkun hennar á Garmen í
Þjóðleikhúsinu. Sigríður undir-
býr nú tónleikahald og óperu-
flutning víðs vegar á Bretlands-
eyjum.
JÓN ÞORSTEINSSON hóf
ungur tónlistarnám hjá
Magnúsi Magnússyni á Ólafs-
firði. Hann fór til Bandaríkj-
anna 1969 og hélt þá áfram
námi í píanóleik. Jón hóf að
syngja með Pólýfónkórnum 1971
og þar byrjaði söngferill hans.
Árið 1973 fór hann til
hjúkrunarnáms í Noregi, en
fyrir áegjíjan eins kennara síns
hóf hann söngnám í einkatímum
og varð nemandi í Tónlistar-
háskóla Noregs haustið 1975 en
söng jafnframt í kór norsku
óperunnar. Árið 1977 hóf Jón
alhliða tónlistarnám við Det
Jydske Musikkonservatorium í
Árósum þar sem hann nýtur
leiðsagnar hins fræga
prófessors Peer Birchs. Jón kom
fyrst fram sem einsöngvari í
Magnificat J.S. Bachs í Oslo og
söng tenórhlutverkið í H-moll
messu Bachs með Pólýfónkórn-
um sama ár og aftur í Magnifi-
cat Bachs sumarið 1977. Hann
hefur sungið á tónleikum víðs
vegar um Norðurlönd og í
Tékkóslóvakíu við góðar undir-
tektir. Hann söng einsöngshlut-
verk í Messíasi Hándels nú í
byrjun desember í Óslo og fékk
frábæra dóma.
MICHAEL RIPPON er í hópi
kunnustu bassasöngvara í Bret-
landi, og fjölhæfni hans sem
listamanns vekur jafnt athygli
og aðdáun í óperu- og oratoríu-
söng. Hann kemur oft fram í
sjónvarpi og útvarpi hjá BBC
jafnframt því að syngja aðal-
hlutverk við helstu óperuhús
Englands s.s. Glyndenbourne,
Sadlers Wells og Konimglegu
Óperuna Convent Garden.
Michael Rippon hefur komið
fram á öllum helstu tónlistar-
hátíðum Bretlands og sungið
undir stjórn færustu hjóm-
sveitarstjóra meginlands
Evrópu, m.a. Pierre Boulez með
Orchestre de Paris og með
Brússels Philharmonie hljóm-
sveitinni. Rippon vakti verð-
skuldaða athygli, er hann kom
fyrst fram með Pólýfónkórnum í
Messíasi Handels í Reykjavík og
tónleikaför kórsins til Ítalíu
sumarið 1977.