Morgunblaðið - 30.12.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1978
A ROKSTOLUM
________HANNES_________
HÓLMSTEINN GISSURARSON:
Þaö dylst engum óvitlausum
manni, að eitthvað er að á
vinnumarkaðnum: Verkalýðsfé-
lögin knýja fram hækkanir
kauptaxta. en hækkanir
ráðstöfunartekna hvers manns
eru miklu minni en þær. Verð-
bólnan hrjáir enn atvinnulífið,
en kauphækkanirnar auka hana,
ofj leiða má rök að því, að
verkalýðurinn tapi mestu á
hennL Hvað er að? Hvers vegna
ná ætlun og árangur ekki
saman? Baldur Guðlaugsson
lögfræðingur reynir að svara
þessari spurningu í nýútkom-
inni bók, Ilvernig kaupin ger-
ast á eyrinni. Hann var lengi
starfsmaður Vinnuveitenda-
sambands íslands, vann að
samningum og þekkir vel til
vandans á vinnumarkaðnum.
Baidur skiptir bók sinni í þrjá
hluta. í hinum fyrsta bendir
hann á það, sem að sé á
vinnumarkaðnum, í öðrum hlut-
anum segir hann frá kjara-
samningunum 1977, sem felldu í
einum skilningi ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar, juku
verðbólguna og sýktu atvinnu-
lífið, og í þriðja hlutanum
bendir hann á það, sem gera
megi til bóta.
Það er að í sem fæstum
orðum, að aðilar vinnumarkað-
arins skipta meiru en er til
skiptanna og að stjórnmála-
mennirnir leysa þann vanda,
sem aðilar vinnumarkaðarins
koma sér í, með óhóflegri útgáfu
peninga, aukningu peninga-
magns umfram aukningu þeirra
verðmæta, sem peningar eu
ávísanir á, en það felur í sér
verðrýrnun peninganna eða
verðbólgu. Og það er einnig að,
legar kjarabætur verði vegna
vaxtar atvinnulífsins, aukning-
ar verðmæta. Því sé það hyggi-
legast, að launþegar og vinnu-
veitendur vinni saman að vexti
atvinnulífsins, stétt vinni með
stétt, og ríkið gegni því hlut-
verki að búa atvinnulífinu góð
vaxtarskilyrði. En hvað hefur
kjarabaráttan, eins og hún
hefur verið háð á íslandi, kostar
verkalýðinn? Baldur ræðir það
efni ekki í bókinni, en það er
fróðlegt. Kjarabaráttan á meg-
insökina á verðbólgunni (verð-
bólgan er í einum skilningi
greiðslan fyrir frið á vinnu-
markaðnum, kostnaðurinn við
friðkaupin), en verðbólgan hefur
að mati íslenzks hagfræðings,
Gunnars Tómassonar, dregið úr
hagvexti um 1% á ári síðasta
aldarfjórðunginn. Það felur það
í sér, að verkalýðurinn nýtur
íjórðungi lakari lífskjara en
hann nyti. ef verðbólga hefði
ekki hrjáð atvinnulífið. Það er
gráthlægileg þversögn, ef sú er
uppskera þess, sem verkalýðs-
foringjarnir sáðu einkum til
(þótt aðrir kæmu einnig við þá
sögu): Þeir hömuðust svo við að
skipta þjóðarkökunni frægu
með ærnum kostnaði, að hún
varð ekki stækkuð svo sem hægt
var. En baráttan er ekki einung-
is kostnaðarsöm, heldur sýkir
baráttuhugarfarið, sem nauð-
synlegt er að rækta, einnig
þjóðlífið. Baldur vitnar til orða
Sigurðar Líndals prófessors um
verkalýðsforingjana:
„Þeir, sem ekkert hafa annað
tii mála að ieggja en egna upp
frumhvatir manna, verða áður
en varir bandingjar þeirra og
leiksoppar."
Frásögn Baldurs frá kjara-
samningunum 1977 er fróðleg:
Getur það verið, að ráðherrar
ríkisstjórnar Geirs Hallgríms-
sonar — aðrir en ábyrgðarleys-
inginn Ólafur Jóhannesson, sem
þakkaði sér samningana sjálfur
— hafi lagt blessun sína yfir þá,
eins og Baldur segir, óbeinum
orðum, og grafið þannig sjálfum
sér gröf? Vohnandi gera þeir
einhverjar athugasemdir við
þessa frásögn. En meiru máli
skiptir reyndar, hvað má læra af
mistökum en hverjir gera þau,
og Baldur bendir á það, sem
gera má til bóta: einfalda
launakerfið með því að breyta
fríðindum í peningalaun, auka
kjararannsóknir, breyta frum-
einingu sajnninga úr vinnustétt
í vinnustað, fækka samningum
og í samninganefndum, auka
samvinnu verkalýðsfélaganna
og miða betur en gert er við
aðstæður í atvinnulífinu og
í'leira. Allt er þetta til bóta, en
vandinn á vinnumarkaðnum
leysist að mínu mati ekki, fyrr
en menn hafa komið sér saman
um skynsamlegar leikreglur á
honum og skilið það, að valda-
jafnvægið hefur breytzt svo, að
verkalýðsfélögin eru alráð, þau
hafa allt að því einokunarað-
stöðu. Hver er í rauninni
munurinn á verkalýðsforingjun-
um, sem reka einkasölu vinnu-
afls, og forstjórum stórfyrir-
tækjanna, sem reka einkasölu
annarrar vöru? Er hann ekki
fremur munur á orðum en efni?
Er Alþýðusambandið ekki í
einum skilningi einokunarfyr-
irtæki? Og eru völd verkalýðs-
foringjanna ekki án þeirrar
TÍMABÆR ÁDEILA
að aðilar vinnumarkaðarins eru
í feluleik með staðreyndir.
Baldur vitnar til orða Jakobs
Gíslasonar, fyrrverandi orku-
málastjóra: „Tímabært er hins
vegar fyrir okkur launþega að
hyggja að því hvort kjarabar-
átta okkar er skynsamlega rekin
við þá þjóðfélagshætti sem við
nú eigum við að búa. Hvort við
með óheppilegum baráttuað-
ferðum erum ekki að rýra
tekjumöguleika okkar sjálfra og
hvort við höfum ekki misst
sjónir á sjálfu höfuðmarkmið-
inu, að stækka „kökuna" sem til
skipta er.“
Eg tel að kjarabarátta og
kjarabætur séu sitt hvað, og
margir hagfræðingar telja, að
raunverulegar kjarabætur séu
óháðar kjarabaráttunni, þegar
til langs tíma sé litið, raunveru-
Baldur Guðlaugsson
ábyrgðar. sem er völdum nauð-
synleg? Menn spyrja ekki ein-
ungis þessara spurninga á
íslandi. heldur einnig í mörg-
um öðrum löndum. þeir eru að
hafna þeim goðsögum. um
kjarabaráttuna sem eiga enn
síður við veruleika tuttugustu
aldarinnar en hinnar nitjándu.
Bók Baldurs er reyndar
flausturslega samin. greinileg
hraðsuða. heimilda er stundum
ekki getið. og nafnaskrá vant-
ar í hana eins og í flestar aðrar
íslenzkar bækur. En hún er
mjiig auðlesin. og ádeila hans
er tímabær. svo að ekki sé
meira sagt. Sannleikurinn er
sá. að hörð barátta er háð með
íslendingum þessa dagana um
það. hvort lýðskrumurum og
oísóknarblaðamönnum „verka-
lýðsflokkanna", sem ætla að
leysa vanda Islendinga með
fiildum fjársjóðum. sem hvergi
eru til nema í hugum þeirra,
tekst að öskra niður hina, sem
reyna að leysa vandann með’
rökum og staðreyndum. Þeim
tókst að öskra þá niður í
þingkosningunum. En Baldur
Guðlaugsson er einn þeirra, sem
reyna að leysa vandann með
rökum og staðreyndum. Hann er
hugrakkur, heggur til allra átta,
stundum ómaklega — svo sem
til Svarthöfða Vísis — en oft
maklega — svo sem til kjark-
lausra stjórnmálamanna, for-
ingja launþega og vinnuveitenda
(en heiðarlegar undantekningar
eru auðvitað til í öllum hebúð-
unum). Eg vona, að þessari
hörðu baráttu ljúki með sigri
manna eins og hans, sigri
ábyrgðarkenndarinnar. Og allir
áhugamenn um þjóðmál verða
að lesa bók hans.
Alfreft Þorsteinsson:
SÍZT AF öllu vill sá, sem þessar
línur skrifar, mæla skattpíningar-
stefnu núverandi ríkisstjórnar bót
né heldur þeirri ákvörðun meirihluta
borgarstjórnar Reykjavíkur að
hækka fasteignagjöld Reykvíkinga.
Hins vegar er með öllu óþolandi, að
sveitarfélög í næsta nágrenni
Reykjavíkur, sem sannanlega njóta
góðs af nábýlinu við Reykvíkinga
með margs konar hætti, séu að hæla
sér af því að nýta ekki til fulls
álagningarheimild útsvara, vitandi
þó, að það eru Reykvíkingar, sem
greiða mismuninn, sem upp á
Sigurður Óskarsson á Hellu:
Rafmagnsveita
Reykjavíkur und-
irstrikar réttmæti
kröfu Rangæinga
„Verðlagning lýsingataxta
RARIK allt og há“, segir
Aðalsteinn Guðjohnsen.
í grein í Morgunblaðinu 20. des.
s.l. gerir rafmagnsstjóri að um-
talsefni kröfu Rangæinga um
leiðréttingu á óheyrilegu raforku-
verði. í þessari grein staðfestir
rafmagnsstjóri eftirfarandi, sem
fram kom í ályktun sýslunefndar
Rangárvallasýslu um raforkuverð
á árinu 1977.
1. Lýsingartaxti.
RARIK ........... 43,17 kr/kWh
RR .............. 21,79 kr/kWh
Mismunur 98%.
Varðandi þennan taxta sem eru
samreiknaðir lýsingartaxtar
RARIK nr. 11 og 12 segir raf-
magnsstjóri að verðlagning sé allt
og há og gjörsamlega óraunveru-
leg. Sá misskilningur sem fram
kemur hjá greinarhöfundi um, að
notkun þessi sé tæplega 1% af sölu
RARIK hefur þegar verið leiðrétt-
ur með greinargerð frá Rafmagns-
veitum ríkisins í Morgunblaðinu
22. des. s.l. Þar segir að notendur
þessa taxta séu um 1600 þar af 88 í
Rangárvallasýslu og tekjur um
4%.
2. Ilúshitunartaxtar.
RARIK .......... 3,64 kr/kWh
RR ............. 2,62 kr/kWh
Mismunur 39%.
Hér eru samreiknaðir hús-
hitunartaxtar RARIK nr. 42 og 43.
Sú fullyrðing rafmagnsstjóra, að
þessir taxtar séu ekki háðir
roftíma er furðuleg og alröng.
Itoftími er allt að 2x1,5 klst. á
dag.
Varðandi iðnaðartaxta þá segir
rafmagnsstjóri Aðalsteinn
Guðjohnsen að samanburður sé
erfiður. Þetta er ofur skiljanleg
yfirlýsing þess sem ekki hefur rök
fyrir máli sínu og trúlega
óhjákvæmileg yfirlýsing þegar
tilgangurinn með afskiptum af
þessu máli er greinilega sá, að
gera tilraun til þess að réttlæta
óréttlæti.
í greinargerð sýslunefndar
Rangárvallasýslu varðandi
iðnaðartaxta er m.a. stuðst við
samanburðarskýfslu RARIK frá 3.
apríl 1978, en þar kemur m.a. fram
eftirf.:
Árið 1977 er seldar MWh 68,083
á þeim viðmiðunartöxtum sem
notaðir eru og tekjur Mkr 905,5.
Út úr þessu dæmi kemur raf-
orkuverðið 13,30 kr/kWh sem
rafmagnsstjóri treystir sér ekki til
að reikna.
Samanburður:
RARIK ......... 13,30 kr/kWh
RR ............ 7,99 kr/kWh
Mismunur 66.5%.
Þess má geta að taxti RARIK í
umr. samanburðarskýrslu merkt-.
ur nr. 31 fyrir vélar og smáiðnað
er 40.74 kr/kWh sem er rúml. 5
sinnum hærri en framangr. við-
miðunartaxti RR og rúml. þrefalt
Til minningar um Þór
LANDIIELGISGÆZLAN gaf
fyrir skiimmu Björgunarfélagi
Vestmannaeyja veglegan minn-
ingarskjöld um fyrsta varðskip
íslendinga, Þór, en eins og
segir á skildinum þá keypti
Björgunarfélag Vestmannaeyja
Þór árið 1920 og hafði til
björgunar- og gæzlustarfs við
Vestmannaeyjar, en árið 1926
eignaðist ríkissjóður skipið
sem varð þar með fyrsta