Morgunblaðið - 30.12.1978, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1978
29
Framleiðslukapphlaupið krefst
fullgildra einstaklinga og þeir sem
ekki eru orðnir fullmótaðir eða
farnir að fella af fyrir aldurssakir,
rúmast ekki í mynstri vinnumark-
aðarins."
Björg rakti síðan stöðu fjöl-
skyldunnar í nútímaþjóðfélagi og
þá ábyrgð, siðferðilega og laga-
l^ga, sem stofnun fjölskyldu hefur
í för með sér og íhlutun umhverf-
ins, þ.e. félagsmótandi aðila s.s.
fjölmiðla og skóla. Hún sagði m.a.:
Skóli og fjölskylda eru tveir aðilar
að sama verkefni, en hvernig er
háttað verkaskiptingu milli þeirra
og/ eða samstarfi? Börn velja sér
ekki foreldra og fjölskyldu til að
fæðast inn í og þess végna verða
aðstæður barna jafnmismunandi
heima fyrir og heimilin eru ólík. I
þessu tilliti reynir á hvaða sam-
félagsleg markmið við höfum.
Viljum við t.d. láta skólann vera
eins konar jöfnunartæki, þannig
að ólíkar einkaaðstæður barna
jafnist upp í skólanum og út úr
skólanum komi einstaklingar
steyptir í sama mót. Eða teljum
við að fjölbreyttir einstaklingar
geri samfélag okkar safaríkara og
þolnara og látum við skólann þess
vegna opna börnum okkar sýn á
mismunandi leiðir til þroska."
Björg ræddi síðan uppbyggingu
fjölskyldunnar, tengsl hennar inn-
byrðis og sagði hún að fram hefði
komið í skoðanakönnun, sem
starfshópur, er vann að undir-
búningi þessarar ráðstefnu, stóð
fyrir, að sennilega væri mesti
styrkur nútímafjölskyldu fólginn í
því að fólk yrði ekki að vera
saman, hægt væri að rjúfa
sambandið, veikasti hlekkur fjöl-
skyldunnar væri e.t.v. sá, ef einn
fjölskyldumeðlimur þarf að vera
upp á annan kominn fjárhagslega.
Einnig sagði Björg að eftirfar-
Björg Einarsdóttir
andi hefði komið fram í áður-
nefndri skoðanakönnun: „í dag-
legri önn er einstaklingurinn oft
hrakinn af vinnuálagi, tímapressu
og tilfinningalegu hnjaski í sam-
keppnisþjóðfélagi. Brýn nauðsyn
er að eiga sér skjól eða athvarf
meðal vina og í fjölskyldunni
sitjum við í griðum. Innan fjöl-
skyldunnar deilir fólk gleði og sorg
og á að eiga vísan skilning og
réttmæta gagnrýni. í fjölskyld-
unni er innbyrðis eftirlit, aðhald
og ögun.
Nútímafjölskylda byggist fyrst
og fremst á gagnkvæmni milli
fullorðinna einstaklinga."
Björg lauk máli sínu með þv að
vitna á ný í æviminningar séra
Halldórs á Hofi: „Þar segir svo:
„Heimilisfaðirinn, eiginkonan,
börnin og nánustu ættingjar slógu
skjaldborg hvert um annað. Þegar
alvarlegir atburðir gerðust gekk
síra Halldór með glaðlegri alvöru
út úr skjaldborg sinni.“

„Síaukinn
fjöldi giftra
kvenna
vinn-
ur í dag utan
heimilis.“
Guðrún Erlendsdóttir
lögfræðingur ræddi einnig um
fjölskylduna og fyrirvinnuna og
gerði grein fyrir þeim reglum
íslenzks réttar, sem kveða á um
framfærsluskyldu hjóna gagnvart
hvort öðru og börnunum. Einnig
gerði hún grein fyrir þróun
þessara reglna í ljósi breyttra
þjóðfélagsaðstæðna.
Hún sagði m.a.: „í 2. gr. 1. nr.
20/1923 um réttindi og skyldur
hjóna er því slegið föstu, að vinna
á heimili sé jafngild vinnu utan
heimilis, hvað varðar framfærslu
fjölskyldunnar. Að öðru leyti taka
sifjalög ekki afstöðu til þess á
hvern hátt hjóna skipta fram-
færslu á milli sín.
Hin gagnkvæma framfærslu-
skylda hjóna helst eftir samvistar-
slit og eftir skilnað að borði og
sæng. Við lögskilnað fellur fram-
færsluskyldan niður að opinberum
rétti. Það ríkir formlegt jafnrétti
milli hjóna um greiðslur lífeyris
eftir skilnað að borði og sæng. Hin
raunverulega mismunandi aðstaða
kynjanna veldur því aftur á móti,
að það er í flestum tilvikum
bóndinn, sem greiðir lífeyri með
konu sinni eftir skilnað að borði og
sæng. Hér á landi er það alger
undantekning, að lífeyrir sé
Guðrún Erlendsdóttir
greiddur með maka eftir lögskiln-
að, og kemur þar fram sú skoðun
löggjafans og stjórnvalda, að bæði
kynin eigi að framfæra sig sjálf.
Löggjöf á öðrum sviðum en
sifjarétti gerir yfirleitt einnig ráð
fyrir því að bæði hjón séu fullráða
einstaklingar og jafnrétthá. Ekki
er þetta þó algilt og nægir að
benda á skattalöggjöf, þar sem
litið hefur verið á eiginmanninn
sem aðalfyrirvinnu fjölskyldunn-
ar, og löggjöf um ríkisborgararétt,
þar sem réttarstaða skilgetinna
barna miðast við föðúrinn, en það
hefur þýðingu, þegar hjón eru af
mismunandi þjóðerni.“
Guðrún fjallaði síðan um
skattalögin og þá umræðu sem
orðið hefði um sérsköttun í stað
samsköttunar og sagði síðan: „En
það verður að taka tillit til þess, að
margt hefur breyzt í þjóðfélaginu
s.l. 50 ár. Þegar lögin voru sett var
fjölskyldumyndin allt önnur en
hún er í dag. Heimilin voru
Umsjón:
■
framleiðslueining, börnin voru
fleiri og engin hjálpartæki við
heimilisstörfin. Það má því með
sanni segja að húsmóðir á slíku
heimili lagði ekki minna af
mörkum til framfærslu fjölskyld-
unnar en bóndi hennar, sem aflaði
beinna tekna. En hvernig lítur
dæmið út í dag? Börnin eru færri,
heimilisvélar til allra verka og
kjörbúð á næsta horni með allt
milli himins og jarðar til að
auðvelda heimilishaldið. Það má
því spyrja sem svo, hvort gift,
barnlaus kona í lítilli íbúð, fullbú-
inni nýtízku þægindum, fullnægi
sínum hluta framfærsluskyldunn-
ar eingöngu með vinnu sinni á
heimilinu. Það skiptir allt öðru
máli, ef börn eru á heimilinu, eða
aldraðir eða sjúkir, sem þurfa
umönnunar við, því að þar er um
starf að ræða, sem viðurkenna ber
og hefur þegar verið viðurkennt að
vissu marki.“
Guðrún fjallaði síðan um hin
miklu áhrif, sem tryggingalöggjöf-
in hefur á afkomu fjölskyldunnar
og sagði að þróun þeirra mála
hefði orðið til hagsbóta fyrir
heimavinnandi maka, t.d. hefði
heimavinnandi maki nú rétt til
sjúkradagpeninga ef hann vegna
veikinda getur ekki unnið
heimilisstörfin, en þó séu þau
tryggingarréttindi, sem bundin
eru við tekjur, óhagstæðari konum
en körlum, þar sem þau gera þær
fjárhagslega háðar öðrum.
Guðrún sagði síðan:
„Hjúskaparfjölskyldan er ekki hið
eina fjölskylduform, sem til er hér
á landi. Einstætt foreldri með
barn er líka fjölskylda, systkini,
sem búa saman, mynda líka
fjölskyldu, og ekki má gleyma
óvígðri sambúð, sem færst hefur í
vöxt síðari árin.
Allar reglur sifjalaga eru
miðaðar við hjúskap og eiga ekki
við um óvígða sambúð."
Taldi Guðrún raunhæft að
lögfestar yrðu reglur um slit
sambúðar til verndar veikara aðila
sambúðarinnar, svo og reglur og
forræði barna sambúðarfólks.
Guðrún ræddi síðan nokkuð
fyrirvinnuhugtakið og sagði þau
sjónarmið mest áberandi að stefna
bæri að því að afnema gagnkvæma
framfærsluskyldu hjóna, en binda
framfærsluskylduna eingöngu við
börn. Hún sagðist þó þeirrar
skoðunar, að ekki væri enn tíma-
bært að afnema algerlega gagn-
kvæma framfærsluskyldu hjóna.
Það væri fyrst hægt að gera, þegar
konur hefðu í raun náð sama rétti
á vinnumarkaðinum og karlar.
Guðrún sagði síðan: „Fyrir-
vinnuhugtakið er sem sé nátengt
möguleika kvenna til sjálfstæðra
tekna, og það er enn langt í land
þar til konur hafa náð sömu
tekjum og karlar og geti þar með
framfleytt sér sjálfar.
Þarna er komið. til kasta opin-
berra aðila, atvinnulífsins og
einstaklinga, að gera hverjum
einstaklingi kleift að stunda þá
atvinnu, sem hann er fær um, og
þegar um foreldra er að ræða, að
veita þeim raunhæft val um það,
hvernig þau skipta störfum milli
sín innan heimilis og utan“.
Guðrún sagði í lok ræðu sinnar:
„Eins og ég hef lýst hér að framan
þá byggir íslenzk löggjöf á því að
meginstefnu til, að hjón séu
sjálfstæðir einstaklingar sem bæði
eigi að framfæra fjölskylduna.
Það er staðreynd, að í dag
vinnur síaukinn fjöldi giftra
kvenna utan heimilis, auk hins
stóra hóps einstæðra foreldra.
Sumum finnst þetta æskileg þró-
un, öðrum ekki. Hvað sem um það
má segja, þá hef ég þá trú, að ekki
verði snúið af þeirri braut, sem
þegar hefur verið mörkuð. Það
hvílir því á hinu opinbera, löggjafa
og stjórnvöldum, að búa svo um
hnútana, að fjölskyldan í dag geti
búið sem áhyggjulausustu lífi,
hvort sem það er aðeins annað eða
bæði foreldri, sem vinna utan
heimilis, þannig að foreldrarnir
geti sinnt því hlutverki, sem er
meginverkefni hverrar fjölskyldu,
en það er uppeldi barnanna og
undirbúningur þeirra undir lífið.“
Ofnotkun á saltpétri
og nítríti í saltkjöti
NIÐURSTÖÐUR rannsóknar, sem gerð hefur verið á nítriti og
nítrötum í saltkjöti á íslandi sýna ótvírætt að veruleg ofnotkun á
nítrati (saltpétri) og nítríti hefur átt sér stað við framleiðslu saltkjöts
hér á landi. Þetta kemur fram í nýútkominni skýrslu um
rannsóknirnar. frá Ileilbrigðiseftirliti ríkisins og rannsóknastofnun
landbúnaðarins.
Af 140 sýnum, sem tekin voru, innihéldu 54 eða 39% of mikinn
saltpétur og 43 eða 31% of mikið nítrít segir í skýrslunni. Ef
mengunarstuðull er reiknaður út frá samanlögðu magni saltpéturs og
nítríts kemur í ljós að 99 eða 71% af sýnunum hafa mengunarstuðul
sta'rri en 1. Ef litið er á ástandið eftir svæðum sést að notkun efna er
mjög breytileg. Ekkert svæði er að meðaltali innan eðlilegra marka
fyrir mengunarstuðulinn. Aftur á móti, ef litið er á nítrat- og
nítrítmagnið sitt í hvoru lagi kemur í ljós að á fjórum svæðum af sjö
reyndist nítrít í saltkjöti vera að meðaltali innan eðlilegra marka (100
jg í kg kjöts).
Hluti sýna af öllu landinu með
mengunarstuðul yfir 1 er 71% og
eru aðeins þrjú landsvæði lægri,
þ.e. Reykjavík, Hafnarfjörður og
Austfirðir.
Sé litið á hundraðshlutföll sýna
af öllu landinu m.t.t. leyfðra
marka fyrir nítrít og nítrat hvort
um sig sést að fyrir nítrít eru þau
31 og þrjú landsvæði lægri, en það
eru Reykjavík, Vestur- og Norður-
land, ásamt Austfjörðum. Fyrir
nítrat eru þau 39 og aðeins tvö
landsvæði lægri, Reykjavík, Kópa-
vogur, en Suðurland og Suðurnesin
jafnhá.
Árangur eftirlits með nítríti og
nítrati í saltkjöti kemur vel í ljós
hjá Heilbrigðiseftirliti Reykja-
víkur og Kópavogs, segir enn-
fremur í skýrslunni. Ljóst er að
ástandið hefur batnað mjög, en er
nokkuð sveiflukennt og ennþá
ófullnægjandi. Rétt er að geta þess
að Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
hefur í a.m.k. 15 tilfellum séð sig
knúið til að kæra forráðamenn
verzlana fyrir Rannsóknarlögreglu
ríkjsins vegna endurtekinna brota
á hámarksíblöndun nítríts og
nítrata í kjötvörum.
Fram kemur að mikill mismun-
ur er á innihaldi nítrats og nítríts
í kjöti í verzlunum innan hvers
svæðis. Sumar verzlanir voru með
gildi innan leyfilegra marka, en
aðrar með allt of há, þannig að
varan er algjörlega óneysluhæf.
Hæst mældist nítrít 2005 mg/kg í
saltkjöti frá Eskifirði, en nítrat
mældist hæst 3175 mg/kg í salt-
kjöti frá Akureyri. I Reykjavík
mældist hæst 14413 mg/kg 1976.
Munur þessi stafar að öllum
líkindum af mismunandi fram-
leiðsluaðferðum, m.a. uppskrift-
um. I langflestum tilvikum fer
verkun kjötsins fram í verzluninni,
þar sem það er selt. Algengast er
að notaður sé saltpétur við söltun-
ina. Nokkrar verzlanir og helstu
framleiðendur nota þó nítrítbland-
að salt. Af fengnum upplýsingum
má ráða að í 60% tilfella var kjötið
pækilsaltað, í 7% þurrsaltað, en
34% var ekki tilgreind söltunar-
aðferð.
Tíd læknaskipti á
Ólafsfirði í vetur
Ólafsfirði, 29. des.
UM JÓLIN hefur hér verið
veðurblíða. hægviðri og bjart og
faliegt veður. Samgöngur góðar.
enda margt góðra gesta í heim-
sókn hjá ættingjum og vinum.
Læknaskipti hafa verið hér tíð í
vetur, en læknar frá Akureyri
hafa verð hér til skiptis eina viku í
senn. Um jólin gegndi hér störfum
Olafur Oddsson, en hann var þá í
annarri dvöl sinni hér. Færum við
honum og öllum þessum læknum
okkar beztu þakkir fyrir að gera
jólin hér ánægjulegri en þau
annars hefðu orðið.
Jólaskreytingar hafa verið með
mesta móti, og eru dæmi um að
útiskreytingar hafa verið á hverju
húsi í sumum götum, og hefur
þetta sett sinn svíd á bæinn í
veðurblíðunni. Jakob.