Morgunblaðið - 30.12.1978, Blaðsíða 31
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1978
31
Atvinnuvegum
bundnir nýir baggar
ólafur G. Einarsson (S)
mælti fyrir minnihlutaáliti
sjálfstæðismanna í neðri deild
Alþingis, er stjórnarfrumvarp
um tekju- og eignaskatt var til
umræðu fyrir sl. jól. Hann
sagði þetta frumvarp vera eitt
af skattpíningarfrumvörpum
ríkisstjórnarinnar, er m.a.
byndi atvinnuvegum eftirtalda
nýja bagga að bera:
• 1) Verðstuðulsfyrning, er
fyrri vinstri stjórn leiddi í lög
1972, er felld brott, sem þýðir
um 1300 m.kr. nýjar álögur.
• 2) Flýtifyrning lækkar úr
30% í 10% og felld niður á
mannvirkjum. Þar á að taka
1060 m.kr. í ríkissjóð.
• 3) Tekjuskattur félaga er
Ólafur G. Einarsson alþm.:
Þegar lesið
alltaflynginu
hækkaður úr 53% í 65%. Þar skattlagningu eftir tegundum
kom 1200 m.kr. eigna mjög varhugaverða.
• 4) Eignaskattur á félög er Þessi sérstaki skattur eigi að
tvöfaldaður — en samtals gefa ríkissjóði 550 m. kr. á
nema auknar álögur á næsta ári. Þessi nýi fasteigna-
atvinnuvegi um 6000 m.kr. skattur muni enn auka á
Þessi aukna skattlagning á erfiðleika í atvinnurekstri. Þá
atvinnuvegi, sem berjast í sé svokallað nýbyggingargjald
bökkum rekstrarlega, hefur nýr skattur, angi af fjárfest-
m.a. þær afleiðingar, að ingarhöftum, sem lengi hafi
atvinnuöryggi, einkum í fram- verið óskadraumur sumra
leiðslugreinum, er mjög skert. stjórnarflokkanna. Þessi
Þessi skattlagning getur bein- skattur eigi að gefa 300 m. kr.
línis leitt til rekstrarstöðvun- I ríkissjóð á næsta ári. Ólafur
ar hjá mörgum fyrirtækjum. sagði nýbyggingargjaldið
ósvífni gagnvart sveitar-
stjórnum í landinu. Þar er
Nýtt 50% skattbrep ákvæði um að sveitarstjórnum
hjá einstaklingum sé óheimilt að gefa út bygg-
Ólafur sagði einstaklinga ingarleyfi fyrir mannvirki,
ekki fara varhluta af skatt- sem gjaldskyld eru skv. þessu
lagningaræði ríkisstjórnar- ákvæði, og sé þessa ekki gætt,
flokkanna. Eignaskattar væru skuli ganga að sveitarstjórn,
stórhækkaðir og nýtt 50% ekki sveitarsjóði. Hér er og
skattþrep tekið upp, kallað gert ráð fyrir, skv. 3. gr. frv.,
hátekjuskattur, en spurning að leggja sérstakt gjald á
sé, hvað verði n^fndar hátekj- gjaldstofn, sem raunverulega
ur í framtölum næsta árs er ekki til. Það eru engar
(1979). Þessar skattaaðge'rðir framkvæmdir hafnar þegar
hljóti að draga úr vinnufram- þetta gjald á að leggja á skv.
lagi og verðmætasköpun í áætluðu kostnaðarverði. Þá
þjóðfélaginu, sem aftur hljóti sagði Ólafur allt óljóst um,
að skerða lífskjör í heildina og hverskonar mannvirki yrðu
til iengri tíma litið. Þetta sé undanþegin þessu nýbygg-
skattastefna Alþýðubanda- ingargjaldi og krafðist skýrari
lagsins, sem ríkisstjórnar- ákvæða þar um.
flokkarnir hafa tekið upp í .
framkvæmd. Þetta stangast Flókid kerfi
að vísu á við kosningastefnu flækt enn meir
eins þeirra — en úr því virðist Loks vék Ólafur að skatta-
eiga að bæta með fyrirvörum í kerfinu sem heild. Taldi hann
orði, þó að samþykkt sé á að nær hefði verið að stuðla að
borði. einföldun þess en gera það enn
flóknara, m.a. með nýjum
sköttum, sem engin fordæmi
„Okonomiskt væru fyrir í íslenzkri löggjöf.
brjálæöi" Ef til vill er tilgangurinn að
Ólafur sagði 5. gr. frv. - um *?era Þetta kerfi það flókið að
hækkun á tekjuskatti félaga enginn betni neitt • neinu-
- afsakaða með því, að hún Ólafur sagði ljóst, að öll
jafngilti skyldusparnaði, sem tekjuöflunarfrumvörp ríkis-
lagður hefði verið á í fyrra. stjórnarinnar yrðu samþykkt,
Hér er að sjálfsögðu ólíku Þó með klassískum fyrirvara
saman að jafna sagði hann. 6. Alþýðuflokksins yrði, sem
gr. frv. á síðan að festa orðinn væri að aðhlátursefni
eignarskattsaukann í skatt- samstarfsmanna í ríkisstjórn.
kerfinu, eins og hann var Pyrirvara, sem þeir gera
ákvarðaður í bráðabirgðalög- náttúrlega ekkert með en hafa
um ríkisstjórnarinnar fráþví í lmrt að tæra óafvitandi til
haust. Þá vitnaði Ólafur til bókar.
ummæla um þessa skatt- Skattagræðgi ríkisstjórnar-
lagningu, þess efnis að hér flokkanna megi líkja við eins
væri „ökonomiskt brjálæði" á konar pólitískan berjamó.
ferð. Vildi hann gera þau orð Gallinn sé hins vegar sá, er
að sínum. núverandi ríkisstjórn komi
Þá vék Ólafur að öðrum með sinar stórvirku skatta-
lekjuöflunarfrumvörpum tinur að Þe*?ar hafi aílt verið
ríkisstjórnarinnar, m.a. um lesið af tynginu. Nú eigi að
sérstakan skatt á atvinnu- slita Það UPP lika- Ha,tt se við
húsnæði (verzlunarhúsnæði). að afraksturinn verði sviðin
Taldi hann slíka mismunun i íörð-
Bragi Jósepsson alþm.:
Stjómunarleg óreiða og
valdníðsla ráðuneytis
Fræðslumálaskrifstofa sjálfstæð stjórnardeild
Bragi Jósepsson. varaþingmaður Alþýðuflokksins í Reykjavík,
mælti fyrir frumvarpi til breytinga á lögum um stjórnarráð ísíands. er
hann flytur, stuttu áður en þingmenn héldu í jólaleyfi. Efnisatriði
frumvarpsins eru þau helzt að skólamál og uppcldismál verði færð frá
menntamálaráðuneyti til fræðslumálaskrifstofu, sem yrði sjálfstæð
stjórnardeild undir yfirstjórn menntamálaráðherra. Menntamálaráðu-
neytið íari áfram með stjórn hinna ýmsu þátta menningarmála, lista,
vísinda og alþjóðleg samskipti á sviði menningarmála. Yfirmaður
fræðslumálaskrifstofu verði fræðslumálastjóri.
Fræðslumálastjórn
Bragi Jósepsson (A) sagði lögin
um fræðslumálastjórn hafa verið
samin í anda þeirrar skólastefnu,
sem mörkuð hafi hér á landi með
lögum um embætti fræðslumála-
stjóra frá 1907. Eftir 1930 og
næstu 4 áratugi var íslenzku
skólastarfi stjórnað í anda þessar-
ar stefnu. Með sparnaðarlögunum
1968, sem svo hafi verið nefnd,
hafi verið klippt á viðkvæman
streng í sögulegu tilliti að því er
varði þróun skólamála hér á landi.
Þá hafi verið bundinn endi á það
forystuhlutverk, sfræðslumála-
stjóri hafi gengt í rúma 6 áratugi.
Þetta forystuhlutverk hafi verið
fært yfir í Stjórnarráðið í hendur
ráðuneytisstjóra menntamála-
ráðuneytis.
Þessi skipulagsbreyting hafi
verið hugsuð sem liður í ráðstöfun-
um til lækkunar ríkisútgjalda.
Breytingin hafi þó reynzt afdrifa-
ríkari á öðrum sviðum en þeim að
lækka útgjöld eða auka á hagræð-
ingu. Flutningsmaður sagðist
þeirrar skoðunar að uppbygging
menntamála síðasta áratuginn
hafi markast af stjórnarlegri
óreiðu. Fjölgun starfsdeilda hafi
verið handahófskennd og vinnutil-
högun og starfshættir innan ráðu-
neytisins með þeim hætti að furðu
gegndi, að ekki skuli hafa verið
tekið í tauma fyrir löngu síðan.
Flutningsmaður sagði það skoð-
un sína að með samþykkt frum-
varpsins mætti koma á margvís-
legri hagræðingu og tímabærum
lagfæringum. Deildum mætti
fækka og gera verkaskiptingu
hagkvæmari. Þannig mætti gera
ráö fyrir 2 deildum í menntamála-
ráðuneyti og fjórum í fræðslu-
málaskrifstofu, jafnframt því sem
breytt verði umfangi og verkefn-
um deilda, og þær gerðar sjálf-
stæðari verkeiningar. Gera þurfi
fjölmiðlakennslu hærra undir
höfði og útvíkka starf skólarann-
sóknardeildar, færa þar inn bæði
fræðslumyndasafn og ríkisútgáfu
námsbóka.
Endalaus mistök
Bragi Jósepsson (A) sagði það
skoðun sína að starfshættir á
þessu sviði hefðu stórlega versnað
við það að ráðuneytið yfirtók starf
fræðslumálaskrifstofu. Mennta-
málaráðuneytið hafi ekki reynst
fært um það forystuhlutverk í
skólamálum, sem fræðslumála-
skrifstofan hafi áður í té látið.
Rekstur ráðuneytisins — frá
þessari breytingu að telja hafi
vprið einn allsherjar harmleikur
og endalaus mistök. Tímabært sé
að sporna við fótum og gera
tilraun til að endurheimta það
jákvæða og heillaríka samband,
sem áður hafi ríkt milli yfirstjórn-
ar fræðslumála og kennarastéttar
meðan fræðslumálaskrifstofan var
og hét.
Bragi Jósepsson sagði algjört
neyðarástand í skólamálum þjóð-
arinnar. Forystan um uppbygg-
ingu þessa undirstöðuþáttar í
fræðslumálum -sé í rúst. Þar gildi
sjónarmið valda og ótta. „Þar
hefur fasisminn í raun verið
innleiddur innan íslenzka stjórn-
kerfisins".
Reglugerð
og ritsmíð
Þá vék Bragi Jósepsso, að
ritsmíð ráðuneytisstjóra mennia
mála, sem héti Menntamálaráðu-
neyti, og reglugerð, sem ráðuneyt-
ið starfi eftir. „Ritgerðin er fyrir
margra hluta sakir athyglisverð.
Hún ber þess greinilegan vott að
höfundurinn hefur lagt á það
megináherzlu að tryggja sjálfum
sér vald, sem er meira en þekkist í
öðrum ráðuneytum." Taldi BrJ
vafa á, að ákvæði hér að lútandi
kæmu heim og saman við 7. gr.
laga um Stjórnarráð íslands. í
reglugerðinni séu verkefni færð til
ráðuneytisstjóra sem vera eigi í
höndum ráðherra. Flutti BrJ um
þetta langt mál, sem hér verður
ekki frekar tíundað. Rakti hann og
ýmis dæmi úr reglugerðinni, er
hann taldi sýna, að breytinga væri
þörf á núverandi skipan og fyrir-
komulagi. Vitnaði hann til bréfs,
er hann hefði skrifað þáv. mennta-
málaráðherra, þar sem talin var
ástæða til að krefjast opinberrar
rannsóknar á störfum og starfs-
háttum menntamálaráðuneytis.
Persónuleg
samskipti
Bragi rakti og starf sitt sem
deildarstjóra í menntamálaráðu-
neytinu í tvö ár. Hefði hann á
þeim tíma skrifað grein í tímaritið
„Heimili og skóli", þar sem m.a
hafi verið vitnað til skýrslu dr.
Arnórs Hannibalssonar um hjálp-
arkennslu í skólum. Þessi skýrsla
hafi komið mjög við sögu meðferð-
ar á ábendingu hans um rannsókn
á störfum ráðuneytisins. Hann
hafi sem deildarstjóri farið fram á
það við viðkomandi ráðherra að
gerð yrði könnun á stjórnunarlegri
óreiðu hjá tilteknum ráðuneytis-
stjóra. Ráðherra fól þessum sama
ráðuneytisstjóra að gefa sér em-
bættislega ábendingu um, hvern
veg við þessum tilmælum skyldi
brugðist. Ráðuneytisstjórinn taldi
ásakanir ekki eiga við rök að
styðjast. Hann benti ráðherra á,
að viðkomandi starfsmaður „geri
sér litla grein fyrir starfsskyldum
sínum og sé lítt til ábyrgðarstarfs
fallinn". Þessi staðhæfing sé
rökstudd með tilvísun til um-
ræddrar greinar í „Heimili og
skóla“ og útsendingar á skýrslu dr.
Arnórs Hannibalssonar. Síðan
hafi komið bréf frá ráðherranum
þar sem sér hafi verið „veitt lausn
frá deildarstjórastarfi í_ fræðslu-
máladeild menntamálaráðuneyt-
is“. „Á þennan hátt afgreiðir
menntamálaráðuneytið menn sem
vilja opinbera hið raunverulega
ástand, er ríkir innan þessa
stjórnkerfis. Þessi brottvikning
hefur nú verið dæmd ólögmæt af
dómstólum landsins og ríkissjóður
hefur þurft að greiða út sekt af
fjármunum skattborgaranna. En i
menntamálaráðuneytinu gengur
allt sinn vanagang, sem valdníðsl-
an, sama stjórnunarlega óreiðan
og „ögrunin gagnvart háttv. Al-
þingi“ og ráðherra."
BrJ vitnaði og til ræðu sem Jón
Baldvin Hannibalsson flutti á
Alþingi í febrúar 1975 um brott-
vísun sína (BrJ) úr starfi: „Því
verður ekki efnislegum ástæðum
trúað, að brottrekstrarsök um-
rædds starfsmanns hafi verið sú
að hann skrifaði grein i blað eða
hann dreifði skýrslu til skóla-
stjóra. Hér býr eitthvað annað að
baki, og ég harma að svo skuli vera
og á erfitt með að trúa því að hér
sé um annað að ræða en misráðnar
aðgerðir, sem raunverulega byggj-
ast ekki á nægilegri íhugun á því
hvað raunverulega í þeim felst...“
Rannsóknar beiðst
Þá vék BrJ að beiðni sinni um
rannsókn á störfum og starfshátt-
um menntamálaráðuneytis. Þar
hafi hann vakið athygli á 28
aðfinnsluefnum, þ.á m.: 1) Óljósri
verkaskiptingu, sem valdi því, að
fáir starfsmenn viti í raun, hvaða
málefnum þeim beri að sinna. 2)
Mál sem heyri undir einstakar
deildir séu afgreidd án samráðs
við viðkomandi deildarstjóra. 3)
Fræðslumáladeild hafi verið skipt
í tvær deildir án samráðs við
deildarstjóra, sem sé brot á 11. gr.
laga um Stjórnarráð Islands, þar
sem segi að deildarstjóri stýri
starfsdeildum ráðuneytis. 4) Fjár-
hagsáætlun ráðuneytisins sé eitt
allsherjar handahófsverk og í litlu
samræmi við raunverulega þörf. 5)
Deildarstjórar og fulltrúar ráðu-
neytis séu oft ráðnir án þess að
viðkomandi stöður hafi verið
auglýstar. 6) Óunnin verkefni liggi
í haugum. 7) Almenn upplýsinga-
þjónusta um kennslu- og skólamál
sé ófullnægjandi, afgreiðsla mála
tefjist oft svo mánuðum skipti og
fjöldi erinda fái enga afgreiðslu. 8)
Skjalasafn, kennaraskrá og heim-
ildasafn sé í niðurníðslu. 9)
Almenn vinnuaðstaða sé með því
versta sem þekkist við opinberar
stofnanir.
BrJ sagðist hafa mýmörg dæmi
um ofsóknir ráðuneytisins gegn
einstökum kennurum, skólastjór-
um og öðrum starfsmönnum.
Vitnaði hann m.a. til ummæla þáv.
formanns fræðsluráðs Reykja-
: nesskjördæmis máli sínu til stuðn-
ings. Að lokum lagði hann til að
frv. yrði vísað til allsherjarnefnd-