Morgunblaðið - 31.12.1978, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1978
Dr. Sigurbjörn Einarsson biskup:
En er Jesús varfæddur í Betlehem í Júdeu, á
dögum Heródesar konungs, sjá, þá komu vitringarfrá
Austurlöndum til Jerúsalem og sögðu: Hvar er hinn
nýfœddi Gyðingakonungur? Því að vér höfum séð
stjörnu hans austurfrá og erum komnir til þess að
veita honum lotning.
Matt. 2,1—2
I
Eg vík frá venju minni og
læt Matteus fá orðið hér í
kvöld. Jólaguðspjallið sam-
kvæmt Lúkasi las ég áðan.
Jóhannes varpar sínu ljósi á
atburð jólanna. Og Matteus.
Þeir tala hver með sínu móti
og hafa hver sitt til máls að
leggja. En allir flytja þeir
sama vitnisburðinn.
Matteus segir frá mönnum,
sem komu langt að, frá
Austurlöndum, þegar Jesús
var fæddur í Betlehem. Þeir
spurðu: Hvar er sá konungur,
sem var að fæðast hér í
Gyðingalandi? Vér höfum séð
stjörnu hans austurfrá og
erum komnir til þess að veita
honum lotning.
Þessir menn höfðu tekið
eftir ákveðinni bendingu. Þeir
drógu þá ályktun, að bak við
hana væri viðburður, sem
skipti sköpum, sá konungur
var borinn í heiminn, sem
væri þess verður alls kostar að
lúta honum, gangast undir
valdið hans. Þeir vildu finna
hann, tilbiðja hann.
Hvað eru jólin?
Bending, stjarna á himni
almennrar reynslu. Enginn
kemst hjá því að verða hennar
var. En hvað er á bak við?
Hvert vísar þessi bending? Er
unnt fyrir hugsandi menn að
stjaka þessari spurningu frá
sér? Mennirnir fornu eru
kallaðir vitringar í ísl. þýð.
Það er rétt þýðing efnislega.
Þeir voru vitrir menn. Og þó
er ekkert eftir þeim haft nema
þessi eina spurning, ekkert um
þá kunnugt nema þetta eina:
Þeir lögðu upp í leit til þess að
finna þann konung, sem æðst-
ur er og tilbiðja hann. Og
líklega er það nú þetta sem
sker úr um sanna vitsmuni
manns, hvort hann spyr, hvers
hann spyr og hvernig, hvert
hann stefnir í leit sinni og þrá,
hátt eða lágt. í þeim jólasálmi
sem kunnastur er og kærastur
er sungið um konung: Ligguij í
jötúnni lávarður heims, ...
konungur lífs vors og ljóss. Og
anriað fleira stórt og háleitt er
tjáð og játað um þann sem
jólin eru helguð.
Er þetta satt? Þér satt? Ef
ekki, hvað eru jólin þá? Ef það
er satt, hvað gerir þú þá? Þú
hljóðnar, þú spyrð, þú hugsar,-
þú leitar. Ef þú ert vitur. Og
tilbiður ef þú ert sannur. I
kvöld a.m.k., þessa stund, skal
eitt sameina mig og þig: Við
viljum veita lotningu konungi
jólanna sjálfum, hugsa um
hann, tilbiðja hann. Og hvað
sem stjörnur segja eða englar,
þá er það víst, að það er
bending í brjósti þínu, sem
vísar til hans, rödd í barmi
þínum, sem leitar hans, leynt
eða ljóst.
Ég veit um þig, sem hefur
lifað mikil og þung umskipti
síðan á jólum í fyrra. Sjúk-
dómar, slys, harmar hafa
lostið og sært og jólin hafa
annan blæ í huga og húsi en
áður? Hvers leitar þú? Hvers
þarfnast þú? Ég þarf ekki að
svara því. En það veit ég, að
hann leitar þín, frelsarinn Jesús
Kristúr. Grát þú eigi, minn
frið gef ég þér, segir hann. Og
hann getur sagt þetta svo, að
sviðinn hverfi. Skýið myrka
getur hann gert að þeirri
stjörnu, sem lýsir upp allan
þinn veg, ef það leiðir til móts
við hann og fær ljós frá
honum.
Ég hef börn fyrir framan
mig. Ég heilsa ykkur sérstak-
lega, börnin mín. Ég hugsa að
þið finnið það, að Jesús er
nærri, að hann á þessa hátíð
og gefur hana til þess að
minna á, að hann á og gefur
allt, sem er bjart og fallegt og
gott, og þegar hann er nærri,
þegar hann er í huga, í hjarta,
verður allt fallegra, bjartara
og betra. Ég hugsa að þið
hafið sungið með okkur sem
erum hér í sjónvarpinu, og
með pabba og mömmu. Það er
sagt frá því í guðspjöllunum,
að þegar Jesús var einu sinni í
musterinu í Jerúsalem, í stóru
kirkjunni þar — hann var þá
fullorðinn — þá voru þar börn,
og þau urðu svo glöð yfir því
að sjá hann, að þau fóru að
syngja sálm, sem var eins
konar jólasálmur, því efni
hans var þetta: Blessaður sé
hann, sem er kominn frá Guði
til okkar.' En þarna voru líka
menn, sem voru á móti Jesú —
slíkir menn hafa alltaf verið
til, þótt undarlegt sé og
óskiljanlegt — og þeir urðu
grettir á svipinn og reiðir út í
börnin og þeir sögðu við Jesú:
Láttu krakkana hætta þessu,
þau eiga ekki að vera að
syngja svona um þig. Og þá
sagði Jesús: Eruð þið búnir að
gleyma því, að Guð segir í orði
sínu, í Biblíunni, að það sé
einn styrkur hans, að börnin
skilja hann og er ljúft að lofa
hann.
Jólin eru kölluð hátíð barn-
anna. Það er eðlilegt. Hinir
fullorðnu ættu ekki að vera
feimnir við að taka undir með
börnunum, þegar þau vilja
fagna komu frelsarans. Vertu
þakklátur ef þú hefur börn í
kringum þig og hlustaðu á þau
og vertu fús að tala við þau um.
„bróðurinn besta og barnavin-
inn mesta", um frelsarann,
sem fæddur er. Láttu ekki
hugarheim barnsins þíns fyll-
ast af öðru, af jólasveinum eða
öðru sviknu og lognu, svo að
hann gleymist.
Framundan er s.n. barnaár.
Jólin eru hátíð barnanna af
því að Jesús og börnin eiga
samleið. Hann skildi alla
smælingja og laðaði þá að sér.
Og um börnin sagði hann þessi
orð, sem allir kunna: Leyfið
þeim að koma til mín, leyfið
þeim að vera hjá mér, lofið
mér að taka þau í faðminn og
blessa þau. Og hann sagði
önnur sterk orð um ábyrgð
þeirra, sem leggja snörur fyrir
börn, saurga* tilfinningar
þeirra, sýkja sálarlíf þeirra.
Jesús bylti öllu viðhorfi til
Að efni
rœða í
sjónvarpi
á
aðfanga-
dagskvöld
barnsins. Það skyldi ekki
gleymast á barnaári. Og enn
síður skyldi það gleymast, að
þar sem hann er, átt þú, móðir
og faðir, bandamann, þar á
kærleikur þinn bakhjarl, stoð
og frjóvgunarlind, sem ekkert
annað jafnast á við. Ekkert
getur þú gefið barninu þínu,
enga þá vörn gegn áföllum,
engan þann hvata til góðs, sem
jafnist á við trúna á hann,
tiltrú til hans, lotningu fyrir
honum, kærleik til hans.
II
Þá vík ég aftur að mönnun-
um sem Matteus segir frá og
komu langt að og sögðust hafa
séð stjörnu, sem gaf þeim til
kynna á sínu hljóða máli, að
konungur væri fæddur í Gyð-
ingalandi. Ég var spurður að
því í fyrra hvort ég ætlaði ekki
einhverntíma á jólunum að
upplýsa eitthvað um þessa
furðusögu um stjörnuna.
Það er sannast mála, að þær
frásögur Nt., sem tengdar eru
fæðingu Jesú, eru ekki hvers-
dagslegar að efni til og bún-
ingi. Þær eru einfaldar, blátt
áfram, skrumlausar, en dylja
ekki, að þær skýra frá ein-
stæðum hlutum.
Ég veit það að þetta með
stjörnuna munu margir vilja
afgreiða sem hugarburð og
skáldskap. Skáldskapur getur
nú reyndar túlkað sannleika.
Gert það á fyllri og dýrari og
raunsannari hátt en annálar
geta. En rétt er að menn viti
það, að stjörnufræðingar hafa
ekki meðhöndlað þessa sögu
sem ímyndun, þeir hafa marg-
ir velt þessu fyrir sér í fullri
alvöru. Einmitt á þessu ári, í
sumar, birtist ritgerð í tíma-
riti breska stjarnfræðafélags-
ins, eftir þrjá kunna stjörnu--
fræðinga. Þar gera þeir grein
fyrir rannsókn á þessu, sem
þeir gerðu saman. Niðurstaða
þeirra var mér ekki rtýlunda,
hún er ekki ný, en áréttuð með
nýrri og vendilegri athugun.
Það var furðuleg stjarna á
himni um það leyti sem
Kristur fæddist. Þetta er í
kínverskum heimildum frá
þessum tíma. í Austurlöndum
gáfu menn gaum að óvenjuleg-
um fyrirbærum í stjörnu-
geimnum, og Kínverjar hafa
af mikilli nákvæmni skráð allt
slíkt, halastjörnur og annað og
varðveitt þær heimildir dyggi-
lega. Og það er skráð í þessum
heimildum, að árið 5 f. Kr.
birtist stjarna, furðulega mik-
il og björt. Hún lýsti í meira
en 70 daga. Hún reis 4*/2 klst. á
undan sólu. og það kemur
heim við frásögn Matteusar,
að hún hafi sést „austurfrá",
þ.e. í austri.
Hvers kyns stjarna hefur
þetta verið? Vafalaust svo
nefnd „nova“, nýstjarna. Og
hvað er það?
Það kemur fyrir, að einhver
sól í geimnum blossar upp allt
í einu, þar verður hrikaleg
kjarnasprenging, sólin bálast
upp og lýsir um skeið með
margföldu ljósmagni þar til
hún splundrast og hverfur.
„Fæðing Jesú hefur orðið
innan árs frá vorinu 5 f. Kr.“,
segir í þeirri grein, sem ég er
hér að vitna til lauslega, en
það telja menn út frá öðrum
rökum, að skekkja sé í þeim
útreikningi fornum, sem krist-
ið tímatal byggist á, Jesús
hefur fæðst nokkru fyrr,
væntanlega 4 árum fyrr, en
þar er gert ráð fyrir.
Stjarnan, jólastjarnan, var
ekki hugarburður. En að sjálf-
sögðu þurfti ákveðnar
forsendur til þess að túlka
þetta fyrirbæri á þann veg
sem vitringarnir gerðu. Þeir
hafa haft vitneskju um fyrir-
heitin miklu, sem heilög ritn-
ing Gyðinga geymdi og geymir
um þann einstæða alheims-
konung, sem í vændum væri
og allar þjóðir heims myndu
blessun af hljóta. Gyðingar
voru víða þá og rit þeirra
mörgum kunn. Heitið, sem
Matteus gefur þessum lang-
ferðamönnum á frummálinu
er hið sama og persneskir
prestar báru, en í Persíu og
einkum í Babýlon voru
stjörnufræði mikið iðkuð og
þar voru Gyðingar fjölmennir
og rit þeirra mörgum kunn.
Það sem skiptir máli um
þessa menn var ekki það, að
þeir sáu stjörnu, — hana hafa
fleiri séð — heldur að þeir létu
hana minna sig á það, sem
Biblían segir og tóku það til
greina og leituðu eftir tilvísun
hennar að konungi eilífra
fyrirheita, eilífs ríkis. Það var
þetta sem skilaði þeim í mark.
Eins er um mig og þig, ef við
leitum viturlega og viljum
finna. Þar kemur til greina
leiðsögn hugsandi vits, tilvís-
un lifandi hjarta. En fyrst og
síðast Guðs sterka orð um
konung lífs vors og ljóss,
frelsara minn og þinn, að lúta
því, taka það til sín, treysta
því.
III
Gamlar eru sögurnar um
fæðingu Jesú. En hvaða sögur
dagsins eru ferskari? Hvaða
orð hafa sterkari hljóm?
Af hverju eru þessar sögur
svo lífsseigar, svo ómríkar?
Af því að þær fá hljóm og
blæ og birtu frá lífsferli
mannsins, sem fæddist í
Betlehem, af framkomu hans,
orðum hans, dauða hans, og
lífi hans eftir að hann var
dæmdur og dáinn. Ég sagði
áðan, að Jesús hefði bylt
viðhorfinu til barnsins. Hann
bylti fleiru. Hann var bylt-
ingamaður, sannarlega var
hann það. Hann bylti viðhorfi
til mannsins, viðhorfi
mannsins til sjálfs sín, til
lífsins, til Guðs.
Það voru til annars konar
byltingamenn. Hér í sjónvarp-
inu hefur verið sýnd kvik-
mynd. Þar er skyggnst bak við
tjöldin í heimi þess Ágústusar
keisara, sem nefndur er í
jólaguðspjalli Lúkasar. Ágúst-
us gerði byltingu með vopnum.
Og tókst. Verri menn en hann
hefðu getað náð völdum í Róm.
En litlu brejtti byltingin hans
í grunni. Heimur hans hið
næsta hásætinu og fjær var
harla rotinn.
Það má hugsa sér, að Jesús
hefði viljað vera byltingafor-
ingi af því tagi sem margir
voru í sögunni, heppnir og
óheppnir. Allt má hugsa sér og
allt er hægt að ímynda sér, ef
menn láta staðreyndir eiga
sig. Víst má ímynda sér að
Jesús hafi ætlað sér að fylkja
Hver er Jesús ?