Morgunblaðið - 11.01.1979, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGÚR 11. JANÚAR 1979
11
„Ég er snillingur
málaralistarinnar’ ’
Hann hugsar sig um augnablik.
1928—29 kynntist hann hinni
rússnesku Elenu Diaranoff, sem
þá var gift franska rithöfundinum
Paul Eluard og skildi síðan við
hann vegna Dalís. Hann kallar
hana Gölu á ástúðlegan hátt.
„Ónýtur? Á þeim tíma? Þvaður
— en það var engin önnur kona í
lífi mínu á undan Gölu. Hún gerði
mig að Dalí.“
„Það hefur verið sagt, að Gala
hafi kastað mörgum myndum yðar
í eldinn, af því að þær hafi verið of
lélegar.“
„Ég hef málað fjöldann allan af
lélegum myndum og margar
þeirra eru enn til sýnis."
„Er það þess vegna sem lista-
verkasalar líta með tortryggni á
margar Dalí-myndir?“
„Ó, listaverkasalar... En það
eru til svo margar falsaðar
Dalí-myndir. Lögreglan í París
hefur safnað birgðum af fölsuðum
Dalí-myndum, eitthvað um 50
þúsund. I Mexíkó er virkileg
fölsunarmiðstöð. Þeir myndu ekki
leggja það á sig, ef Dalí væri ekki í
svo háu verði."
„Hvernig er afstaða yðar til-
peninga? Menn hafa núið yður því
um nasir, að þér væruð fégráðug-
ir.“
Með sömu handahreyfingu og
hann vísar á bug þessu ámæli,
dustar hann brauðmylsnu af jakka
sínum. „Ég elska Gölu, ég elska
hana ósegjanlega — en næst henni
elska ég gullið. Það gerir mig
óháðan, ég þarf ekki að slaka neitt
á listrænum kröfum, og ég þarf
ekki að þjóna neinni hugmynda-
fræði."
„Þér eruð konungssinni?"
„Já, af því að konungsdæmið er
eina náttúrulega valdakerfið." Og
hann útlistar það á sinn fáránlega
hátt: „Ég held, að konungdæmið sé
rótfast sem eining í desoxyribonu-
sýrunni, sem hefur að geyma alla
mannlega erfðaeiginleika. Af guði
gefið sem sagt. Og þess vegna kysi
ég heldur vitgrannan konung en
ljóngáfaðan forseta."
Hann fær sér bita af brauð-
sneiðinni, snýr upp á skeggið og
segir síðan: „En ég hef engan
áhuga á pólitík, aðeins á sögu.
Pólitík er dægurfluga í sögunni."
„Margir þeirra málara, sem
hafa verið yður samtíða, hafa
tekið virkan þátt í pólitík."
Dalí bandar frá sér: „Þeir bulla
um pólitík í stað þess að blanda liti
og bera þá á léreft. Þeir geta
haldið fyrirlestra um pólitík, en
ekki dregið sómasamlega beina
línu. Þess vegna er svo illa komið
fyrir málaralistinni.
„Picasso? Miro?“
„Þeir eru séní báðir, og svo eru
þeir einmitt Spánverjar, en það er
skilyrði fyrir því að vera gæddur
snilligáfu. En Picasso tókst ekki að
gera eitt einasta meistaraverk.
Hann hafði aldrei verulega góðan
smekk og alls enga tilfinningu
fyrir hinu hefðbundna.11
Augnaráð hans verður fjarrænt.
Stór, grár bíll kemur upp að okkur,
kádiljákur, árgerð Potemkin,
merktur: „Principauté de Monaco",
furstadæmið Mónacó. Þetta er gjöf
frá furstahjónunum Rainier og
Gracia, sem þau hafa þekkt um
árabil.
Gala er komin til að sækja hann.
Hann stendur upp og réttir mér
höndina. „Segið Þjóðverjum, að
það sé mér sönn ánægja, hvað ég
sjái marga þeirra hér.“ Orðaglam-
ur? „Og ég vona, að við hittumst
fljótt aftur, ef guð lofar.“ Einnig
orðagjálfur?
Þegar ég spyr hann, svarar hann
lágri röddu: „Lengst af ævinni hef
ég ekki trúað á guð. En það hefur
breytzt. Og ég trúi á guð og æ
meira með hverjum deginum, sem
líður.“
Gala er komin út úr bílnum.
Dalí gengur til móts við hana. Hún
opnar dyrnar fyrir honum. Hann
stígur inn í bílinn og veifar enn
einu sinni til mín. Og þau aka burt.
Vidtal GUnter Speichers í Welt am
Sonntag. —svá—
Þorgeir
Þorgeirsson
Gamalíel svífur andi ljóðrænu og
drauma yfir sögusviðinu sem
oftast er Færeyjar. En að sjálf-
sögðu er Heinesen epískur höfund-
ur, frásagnameistari sem á sér fáa
líka. Tengsl hans við upprunann
koma skýrt fram í byrjun sögunn-
ar Úrsvöl heimkynni:
„Eins og ég hef margítrekað,
varla þó nægjanlega oft né kröft-
uglega því enn virðist vera til fólk
sem efast um þetta; þá er mið-
punktur alheimsins einmitt í
Færeyjum og heitir Þórshöfn."
í fyrsta hluta bókarinnar eru
sögurnar Sál, Atlanta, Jómfrúfæð-
ing og Fjandinn hleypur í Gamalí-
el. Ekki verður gert upp á milli
þessara sagna. Þó held ég að hin
tregablandna stemning Sálar og
Atlöntu sé gædd meiri töfrum en
ísmeygileg gamansemi Jómfrú-
fæðingar og Fjandinn hleypur í
Gamalíel. Það er aftur á móti
dæmigert fyrir Heinesen að alvara
og húmor eiga samleið í sögum
hans. Hann sér jafnan hið skop-
lega í örlagavef sögjupersóna
sinna. Hin mannlega afstaða er
leiðarljós. En oft hvarflar það að
manni að persónur Heinesens séu í
senn raunverulegar og óraunveru-
legar, að hálfu í mannheimum og
að hálfu í ævintýri. Ein- þessara
persóna er stúlkan Atlanta sem
sviptir sig lífi þegar búið er að
Bökmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
færa hana í fjötra vanans. Önnur
er Leó í Sál sem leitar móður
sinnar í ástkonu sinni sem hann
glatar að fullu eftir stutt kynni.
Hún rómantíska amma mín í
öðrum hluta bókarinnar vitnar upi
hið skáldlega eðli sem Heinesen
hefur þegið í arf. í þriðja og
síðasta hlutanum er ljóðrænan í
algleymingi eins og rUfn þáttanna
benda til: Garðurinn brjálæðings-
ins, Rjúkandi spegill og Uppstign-
ing.
Ekki síst í sögunni um Gamalíel
skynjum við það sem gerist þegar
hversdagslegt mannfólk verður
slegið einhverju sem minnir á
galdra; skáldskapurinn sjálfur
stígur niður til jarðar og leikur
lausum hala í viðkvæmum brjóst-
um, skilur eftir sig annarlegan
glampa sem er nauðsynleg næring
til að halda lífi.
Ghandimenn
vinna sigur
Nýja Delhi, 10. janúar. AP.
INDIRA Ghandi og stuðningsmenn hennar í indversku
stjórnarandstöðunni unnu mikilsverðan sigur yfir stjórnar-
flokki Desais forsætisráðherra fyrr í vikunni í fyrstu
kosningum sem fram fara eftir að Ghandi var leyst úr
fangelsi í siðasta mánuði, að því er segir í fréttum frá Nýju
Delhi í dag.
Flokkur forsætisráðherrans fyrrverandi vann tvö þingsæti
af stjórnarflokknum í aukakosningum sem fram fóru á
Suður-Indlandi um helgina. — Er úrslitin voru tilkynnt í dag
var gefin út yfirlýsing af Jantaflokknum, flokki Desais
forsætisráðherra, þar sem m.a. kemur fram sú ásökun á
hendur Ghandi og stuðningsmanna hennar að þeir hafi unnið
mikið undirróðursstarf fyrir kosningarnar og blekkt fólk með
alls kyns ósannindum um stjórn landsins.
Stuðningsmenn Ghandi fögnuðu sigrinum ákaft og sögðu að
sigurganga flokksins væri hafin og greinilegt væri að fylgi
Desais færi þverrandi um allt Indland.
Samkvæmt áreiðanlegum heimildum í Nýju Delhí í dag eru
Desai og menn hans að undirbúa kæru á hendur Ghandi sem
lögð verður fyrir sérdómstól. Það vekur nokkra furðu að
meginefni kærunnar eru byggð á hlutum sem hæstiréttur
kvað nýlega vera lögmæta.