Morgunblaðið - 11.01.1979, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1979
33
taka mið af verðbólgu og framboði
og eftirspurn á fjármagns-
markaðnum.
Til að fella ávöxtunarkjör í
fjármálasamningum milli ein-
staklinga að þessari stefnu var
jafnframt lagt til að orkulögin og
lögin um bann við verðtryggingum
yrðu felld úr gildi.
Áhrif markaðsvaxta
á peningamarkaðinn
í nefndaráliti sjálfstæðismanna
í fjárhags- og viðskiptanefnd neðri
deildar er ítarlega fjallað um
núverandi ástand á íslenzkum
peningamarkaði og áhrif tillög-
unnar á markaðinn. Jafnframt er
minnzt á skyld atriði og lagt er til,
að allir bankar og sparisjóðir, sem
það kjósa, geti verzlað með gjald-
eyri til að auðvelda gjaldeyrisvið-
skipti.
Auk þess að koma á jafnvægi á
fjármagnsmarkaðinum er með
markaðsvöxtum stórlega dregið úr
opinaberum afskiptum af verð-
myndun á peningamarkaðinum og
ijóst er, að frjáls sparifjármyndun
mun aukast.
Með afnámi verðtrygginga- og
okurlaga opnast nýir heimar í
viðskiptum og samningum á milli
einstaklinga innbyrðis. Gera má
t.d. ráð fyrir, að kaupverð
fasteigna muni stórlækka og
útborgun ennfremur. Eftirstöðvar
í fasteignakaupum mætti t.d.
binda við vísitölu byggingar-
kostnaðar. Kaupin yrðu þannig
auðveldari fyrir ungt fólk, sem
getur dreift byrðinni á lengri tíma.
Eldra fólk, sem væri aö minnka
við sig húsnæði, gæti þannig
eignast lífeyri sem heldur verð-
gildi sínu. Allt bendir til þess að
slíkt kerfi ýti undir mun hag-
kvæmari húsnæðisnotkun en nú
er, þegar flestir búa í „banka-
bókum“ sínum.
í lok fyrrgreinds nefndarálits
segir orðrétt um áhrif breytingar-
tillögunnar:
„Þegar bann við verðtryggingu
fjárskuldbindinga eða viðmiðun
þeirra við skráð gengi erlends
gjaldmiðils er fellt úr gildi, hljóta
verðtryggðar fjárskuldbindingar
að ryðja sér til rúms. Innláns-
stofnanir laga sig að breyttum
aðstæðum, t.d. að því er varðar
verðtryggingu eða gengisbindingu
lána til ákveðins tíma og vexti af
skammtímalánum. Sparisjóðir
geta sérhæft sig í innlánum og
útlánum til langs tíma. Sú inn-
lánsstofnun, sem best er rekin,
getur boðið best innlánskjör.
Rétt er að taka fram, að frv.
tekur ekki til innlána og útlána
fjárfestingarlánasjóða, sem um
gilda sérstök lög. Þegar fram í
sækir hlýtur þó að verða samræmi
í hinum ýmsu sviðum fjármagns-
og peningamarkaðarins, nema þar
sem um beina félagslega þjónu^tu
er að ræða. í reynd er tenging við
verðvísitölu eða gengi komin til
framkvæmda í mörgum fjár-
festingarlánasjóðum.
Með nýbreytni þessari getur
lánstími lengst og árleg greiðslu-
byrði orðið minni í upphafi og
jafnari en nú er, en lánsfjárskort-
urinn hefur einmitt lýst sér í
stuttum lánstíma og þungum
afborgunum í upphafi. Þetta gildir
einnig um vaxtaaukalán, eins og
framkvæmd er nú háttað. Telja
má víst að fasteign lækki, þar sem
verðtryggð skuldbinding er meira
virði i verðbólgunni en krafa með
föstu nafnverði. Hyrfi þar með
úrsögunni hin fráleita regla sem
bannar að semja um kjör fjár-
skuldbindinga, er miðist við verð-
bólgustig á hverjum tíma, en síðan
má kaupa og selja kröfurnar með
afföllum, jafngildum vöxtum, sem
óheimilir eru samkvæmt okurlög-
um.
Lán til íbúðarbygginga hækka
með meira framboði lánsfjár.
Eðlilegt er að veita þeim sérstök
lánakjör sem eru að eignast
húsnæði í fyrsta sinn.
Atvinnuvegirnir fá aðgang að
meira lánsfé en áður og greiðslu-
byrði verður léttari í upphafi og
jafnari.
Eðlilegt er, að afurðaián út-
flutningsatvinnuvega miðist við
gengisskráningu á hverjum tíma,
en fyrirtækin haldi jafnframt
gengisuppfærslu birgða. Með
þeirri eflingu frjáls sparnaðar,
sem verður, er unnt að veita
afurðalán og önnur birgðalán af
innlendu sparifé sem væri gengis-
tryggt, í stað þess að taka erlend
lán í því skyni.
Með tímanum yrði hægt að
tengja gengistryggða reikninga að
hluta eða öilu leyti innlausn í
gjaldeyri og skipan gjaldeyrismála
kæmist þannig í eðlilegt horf.
Þessi grundvallarbreyting á
skipan peningamála er forsenda
þess að takast megi að vinna bug á
verðbólgu, örva atvinnulíf auka
arðsemi og bæta þar með þjóðar-
hag. Þetta er leiðin til að treysta
gjaldmiðilinn og nauðsynlegur
undanfari myntbreytingar."
Fleira þart til að koma
Hér hefur verið lýst augljósum
kostum markaðsvaxta. En það er
þó mesti misskilningur að halda,
að þeir einir sér leysi allan
efnahagsvanda þjóðarinnar. I bar-
áttunni við verðbólguna er raun-
hæf vaxtastefna beitt vopn, en
fleira þarf að koma til.
Of lágir vextir, eins og röng
gengisskráning, skekkja tekju- og
verðmyndunargrundvöll atvinnu-
veganna. Það er því nauðsynlegt,
að í kjölfar markaðsvaxta komi
frjálsari verðmyndun og sveigjan-
legri gengisskráning. Gera þarf
raunhæfar sveiflujafnandi aðgerð-
ir í efnahagskerfinu með myndun
verðjöfnunarsjóða, sem fyrst og
fremst taka tillit til markaðsað-
stæðna á erlendum mörkuðum, en
ekki til rekstrarstöðu innlendra
fyrirtækja eins og borið hefur á.
Sérstök innlend rekstrarvanda-
mál, staðbundin eða bundin við
einstakar greinar, verður að leysa
með öðrum hætti. Koma þar til
félagsleg eða byggðajafnvægisleg
úrlausnarefni, sem þjóðin verður
að leysa sem slík með viðeigandi
aðgerðum.
Markaðsvaxtastefnan á sér and-
stæðinga í hópi sumra atvinnurek-
enda, sem telja að hærri vextir
muni ríða fyrirtækjunum að fullu.
Hér er þess að gæta, að um vexti
eða fjármagsnkostnað gilda sömu
lögmál og um annan kostnað
fyrirtækja, vinnuaflskostnað, hrá-
efniskostnað o.s.frv., Valið stendur
um það að greiða markaðsverð eða
þola skömmtun. Hluti af núver-
andi útgjöldum fyrirtækjanna er
notaður til að standa undir þeirri
rýrnun á fjármagni lánasjóða, sem
verðbólgan veldur. Með markaðs-
vöxtum ætti slík útgjaldabyrði að
hverfa. Hér verður ekki farið ofan
í saumana á þessum þætti málsins.
Aðalatriðið er, að breytt vaxta-
stefna leiðir til annarra æskilegra
breytinga í efnahags- og atvinnu-
lífi þjóðarinnar um leið og hún er
nauðsynleg forsenda þeirra. Þess
vegna má ekki skoða markaðsvexti
sem einangrað fyrirbrigði.
Hvað gerir
Alþýðuflokkurinn?
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ekki einn fylgi á þingi til að fylgja
fram þeirri stefnu, sem hér hefur
verið lýst. Nú reynir enn einu sinni
á Aiþýðuflokkinn, sem lýst hefur
stuðningi sínum við þessi sjónar-
mið með tillögum sínum um
„gerbreytta efnahagsstefnu“ og
raunvaxtahugmyndum Vilmundar
Gylfasonar. A næstu vikum fæst
úr því skorið, hver sé alvaran á
bak við boðaða stefnu. Alþýðu-
flokkurinn hefur þrívegis á fjórum
mánuðum látið framsóknarmenn
og kommúnista beygja sig til
hlýðni. Nú reynir á það, hvort þeir
hafa pólitískan kjark og þrek til að
standa við stóru orðin. — Eða
kemur kannske ný grein um
kálgarða og grænfóður, Vilmund-
ar, á meðan Lúðvík siglir skútunni
áfram samkvæmt. sínum kompás?
Sverrir Runólfsson:
Getur Island
orðið bezt?
Valfrelsi um menn og málefni. er oft gefin er sú að við séum langt
Opinberlega hef ég áður sagt að frá umheiminum. En staðreyndin
íslendingar væru fæddir til for- er sú að yfirleitt er flutningsgjald
ystu. Þetta álit mitt er reist á aðeins um tíu prósent kostnaðar
þeirri staðreynd að þegar íslend-
ingar setjast að í framandi landi
og fá að njóta sin sem einstakling-
ar, þá verða þeir yfirleitt að
fyrirmyndar löndum og svo oft
foringjar í sínu umhverfi. Þá er
spurningin. Hvers vegna gengur
svo margt á afturfótunum hér
heima? Að mínu áliti er mjög
auðfundin skýring á þessu og hún
er sú, að hið óábyrgða pólitíska
kerfi, tröllríður þjóðinni. Einstakl-
ingar eru aldrei ábyrgir, heldur
einhver flokkur sem hefur fléttast
saman vegna einhverra hags-
munahóps síns. Það er auðvelt að
benda á tilfelli þessu til staðfest-
ingar í öllum stjórnmálaflokkum
og dæmin verða augljós.
Það er ekki ætlun mín að hafa
hér nafnaköll, en ég er viss um, að
þú lesandi góður, sérð allt í kring
um þig dæmi þar sem pólitíkin
misþyrmir öllu sem skynsemi gæti
heitið og fer sínu fram.
Vegna þess að ekki er kosið í
beinum kosningum, er aldrei hægt
að benda á sérstakan ráðamann og
segja: Það er þér að kenna, að við
Islendingar þurfum að borga allt
að tíu sinnum meira fyrir nauð-
synjahluti heldur en neytendur í
öðrum löndum. Þegar rauntekjur
eru teknar til samanburðar.
Versnar dæmið fyrir okkur um
allan helming. Afsökunin sem mér
til Iandsins. Hvað veldur þá
þessum ógurlega mismun?
Stundum er sagt að glöggt sé
gests augað.
Að mínu áliti er það sárgræti-
legt að menn sem gefa kost á sér
til stjórnmála eru ekki beinlínis
(persónulega) ábyrgir til að breyta
því sem breyta þarf.
Það er eins og stjórnmálamenn
hér þori ekki að framkvæma þá
hluti sem gera ætti, og komast upp
með alls konar blekkingar.
Þá kemur að spurningunni:
Hvað er hægt að gera? Svörin eru
vitaskuld einföld. Byrja á byrjun-
inni og losa þjóðina við það
óhugnanlega óábyrga pólitíska
kerfi sem ríkir hér. Þá er einnig
mjög áríðandi að geta lært af
annarra reynslu og taka upp það
sem vel hefur gefist en ekki bíða í
mörg ár eða mannsaldra með að
taka það upp. Hér skal ég nefna
bara eitt smátt (og þó) dæmi hvað
íslendingar eru seinir að taka við
sér.
Þegar ég kom heim 1971 eftir
yfir 20 ára dvöl erlendis tók ég
fljótt eftir því að umferðin hér er
eins og maður gæti álitið að hún
væri í frumskógi villimannsins.
Eitt það fyrsta sem ég gerði var að
tala við yfirmann umferðarmála,
þá sem mér fannst að ættu að vera
ábyrgir og spurði hvort það hefði
komið til tals að nota stöðvunar-
skilti eins og eru í Bandaríkjunum.
Einn þessara ágætu manna sagði:
„Sverrir minn, þessi skilti voru
samþykkt fyrir tveim árum síðan
en vitaskuld, eins og svo oft gerist
hér, liggur þetta í nefnd sem hefur
lítið sem ekkert vit á umferðar-
málurn." Þetta er gott dæmi, því
aö ég get bent á dæmi þess að lífi
hefði ekki verið fórnað, ef þetta
skiltafyrirkomulag hefði verið á
haft.
Nú sá ég fyrir stuttu að þessi
skilti eigi að koma í notkun á
næsta ári. Það viðurkennist hér að
ég er frekar gagnrýninn þegar um
íslendinga er að ræða, en það er
aðeins vegna þess að ég veit að við
gætum verið öðrum þjóðum til
fyrirmyndar og það allra besta
þjóðfélag í heimi, EF VEL VÆRI
STJÓRNAÐ.
Það hafa sumir sagt við mig:
„Sverrir: hvers vegna eigum við að
gera kröfu til að vera bestir?"
Ég spyr: hvers vegna ekki?
Að mínu áliti er í mörgum
tilfellum beinlínis níðst á góðri
þjóð. Og vandamálin að mestu
heimatilbúin.
Gísli Jósepsson
Selfossi -Minning
Fæddur 24. september 1953.
Dáinn 27. desember 1978.
Deyr íé.
deyja Irændr.
dcyr sjálfr it sama.
En orðstír deyr aldregi
hveim sér góðan getr..
(Úr Hávamálum)
Þriðjudaginn 2. janúar var gerð
frá Selfosskirkju útför Gísla
Jósepssonar, Fossheiði 26 á Sel-
fossi. Þessi kæri frændi minn var
sannkallaður ljúflingur í lund,
skipti aldrei skapi, óáreitinn,
ávallt hægur og prúður í fram-
komu, algjör reglumaður og stund-
aði sín störf af stakri trúmennsku.
Af 25 ára manni er ekki mikla
sögu að segja. Gísli var fæddur 24.
september 1953 í Reykjavík, elstur
5 barna hjónanna Þuríðar Gísla-
dóttur og Jóseps Helgasonar. Var
hann góður og hjálpsamur sonur
foreldrum sínum og fyrir systkini
sín vildi hann allt gerá er hann
mátti og alveg sérstaklega litla
bróður sinn, Lyngþór. Ég sem
þessar fátæklegu línur festi á blað
fylgdist mjög náið með Gísla allt
frá fæðingu, öll hans bernsku- og
æskuár, og allt til þess tíma, er
hann fluttist ásamt fjölskyldu
sinni til Selfoss og fundum mínum
og fjölskyldu hans fækkaði. Ég á
margar hugljúfar minningar um
Gísla, systkini hans og heimili.
Mig langar að minnast hér
tveggja. Hin fyrri er fermingar-
dagur Gísla og Kristins bróður
hans, það var ánægjulegt að sjá þá
báða prúða og myndarlega, og
minningin fögur um gleði hinnar
stóru fjölskyldu þeirra er var
samankomin á heimili þeirra þann
dag til þess að samfagna þeim.
Hin síðari er frá fermingardegi
Huldu systur hans.
Aftur var hans stóra fjölskylda
saman komin til þess að fagna
fermingardegi, að þessu sinni á
Selfossi, og þar sá ég Gísla í
síðasta sinn í hópi fjölskyldu
sinnar, ljúfan og glaðan sem
ávallt, og gleðjandi yngsta frænd-
fólkið. Éftir þetta hitti ég Gísla
sjaldan ög þá oftast aðeins
skamma stund í senn.
Sérstaklega kært var alla tíð
með Gísfa og Sigríði einkasystur
móður hans, manni hennar og
barnahópnum þeirra, en í þeim
stóra hópi var það alveg sérstak-
lega jafnaldri hans Þórir Lyngdal
sem var mikill og góður vinur hans
og félagi, og til þeirra allra að
Litlu-Reykjum, lagði hann oft leið
sína.
Snemma fór Gísli að vinna, og
sló aldrei slöku við meðan Hfið
entist. Ungur drengur bar hann út
blöð, fór í sveit og stundaði hver
þau störf er til féllu. A unglingsár-
um fór hann á sjóinn, á varðskip,
en þar sem hann þoldi það ekki
varð hann að hætta á sjónum.
Eftir þetta tók hann að vinna
við stjórn þungavinnuvéla, og varð
það upp frá því starf hans til
æviloka, eða í 9 ár, og hafði til
þeirra starfa aflað sér fyllstu
réttinda. Skömmu eftir að fjöl-
skyldan fluttist til Selfoss, hóf
hann störf hjá Vegagerð ríkisins á
Selfossi og sá hann um viðhald
vega í Arnessýslu með veghefli er
hann stjórnaði. í þessu starfi var
hann mjög farsæll og vel látinn af
öllum. Gísli bjó framan af veru
sinni á Selfossi á heimili foreldra
sinna að Birkivöílum 26, en hafði
nú eignast eigin íbúð er hann bjó í,
við Fossheiði 56 á Selfossi.
Slðasta verk Gísla í þessum
heimi, var sannarlega táknrænt
fyrir líf hans, hugsunarhátt og
framkomu alla. Hann var á leið
heim til sín, austur á Selfoss, er
hann ók fram á stóran vörubíl,
með svo óhrein afturljós að þau
báru ekki birtu svo hætta gat verið
á því að þeir sem á eftir komu
sæju þetta ekki. Til þess að koma í
veg fyrir slys, ók hann fram fyrir
vörubílinn, stansaði og gerði
ökumanninum viðvart, og er þeir
höfðu hugað að ljósunum og gengu
saman til baka var um leið
lífsgöngu Gísla lokið.
Ekki get ég látið hjá líða, að
minnast sérstaklega ömmu Gísla í
Hveragerði, en milli þeirra var
fagurt kærleikssamband alla ævi
Gísla, og marga ljúfustu daga
bernsku sinnar átti hann í Hvera-
gerði hjá ömmu sinni og lang-
ömmu, og margt var það, bæði
gagnlegt og fagurt sem hann lærði
hjá þeim, og er ekki ofsagt að hann
var augasteinn þeirra beggja.
Auk foreldra, systkina, afa hans
og ömmu á Hrafnistu, ömmu hans
í Hveragerði, fjölskyldunnar á
Litlu-Reykjum, systkina föður
hans, syrgir hann stór hópur vina.
Ég vil svo enda þessar línur með
því, að votta foreldrum hans,
systkinum, mágkonu og frændfólki
öilu innilega samúð mína og
fjölskyldu minnar og biðja þeim
öllum huggunar og styrks í sorg
þeirra og söknuði. Megi fögur
minning um góðan dreng vera
þeim raunabót.
Far þú í friði, friður Guðs þig
blessi, haf þú þökk fvrir allt og
allt.
Frænka.