Morgunblaðið - 21.01.1979, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1979
lÚíiTgn Útgefandi txlilab lb hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiósla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2500.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 125 kr. eintakið.
Fyrstu fjóra mánuði
valdatíma núverandi rík-
isstjórnar biðu Sjálfstæðis-
menn átekta til þess að sjá
hvað verða mundi um stefnu
stjórnarflokkanna. Sú af-
staða Sjálfstæðisflokksins
var eðlileg. Eftir kosninga-
baráttuna, úrslit kosninga og
stjórnarmyndun var nauð-
synlegt, að það kæmi skýrt
fram hver kostur vinstri
flokkanna væri í efnahags-
málum. Eftir fjögurra mán-
aða valdaferil lá sú niður-
staða fyrir. Vinstri flokkarn-
ir sviku kosningaloforðin um
samningana í gildi. Þeir
beittu sér fyrir stórfelldri
skattpíningu, sem m.a. hefur
dregið svo máttinn úr at-
vinnurekstrinum, að hætta
er á atvinnuleysi. Svikin
loforð, skattpíning, verð-
bólga og hætta á atvinnu-
leysi er því það sem við
blasir eftir fyrstu mánuði
valdatíma núverandi ríkis-
stjórnar.
Um þessar mundir standa
yfir fundarhöld á vegum
Sjálfstæðisflokksins um land
allt. Markmið þessara funda
er að vekja athygli kjósenda
á því, að þeir hafa verið
blekktir. Kosningaloforðin
hafa verið svikin með hrika-
legri hætti en dæmi eru til
um a.m.k. á síðari áratugum.
Með þessum fundarhöldum
vilja Sjálfstæðismenn undir-
strika þessa staðreynd og
snúa jafnframt vörn í sókn.
Forsenda þess, að það megi
takast er, að Sjálfstæðis-
flokkurinn geri þjóðinni ná-
kvæma grein fyrir því,
hvernig hann vill bregðast
við þeim efnahagsvanda, sem
við er að glíma. Stjórnar-
flokkarnir vinna nú að því að
leggja fram sínar tillögur og
samræma þær. Á þessu stigi
verður engu spáð um það,
hvort þeir ná samkomulagi
eða ekki. Það kemur í ljós.
Sjálfstæðisflokkurinn rækir
hins vegar ekki stjórnarand-
stöðuhlutverk sitt svo sem
vera ber nema hann leggi
fram sinn valkost í efnahgs-
málum.
Efnahagsnefnd Sjálfstæð-
isflokksins, sem skipuð er
hinum hæfustu sérfræðing-
um í efnahagsmálum, sem
þjóðin á völ á, vinnur nú á
tillögugerð um aðgerðir í
efnahagsmálum á næstunni.
Þegar tillögur hennar liggja
fyrir verða þær kynntar
innan Sjálfstæðisflokksins
og samráð haft við ýmsa
hópa innan hans svo sem
launþega og atvinnurekend-
ur og aðra, sem hlut eiga að
máli. Væntanlega munu
þingflokkur og miðstjórn
Sjálfstæðisflokksins reka
endahnútinn á þessar tillög-
ur um miðjan febrúarmánuð.
Þá mun Sjálfstæðisflokkur-
inn væntanlega leggja fram
sinn valkost í efnahagsmál-
um.
Mikilvægt er, að það
stefnumótunarstarf, sem nú
er unnið á vegum efnahags-
nefndar Sjálfstæðisflokksins
byggi á grundvallaratriðum
Sjálfstæðistefnunnar. Tillög-
ur Sjálfstæðisflokksins í
efnahagsmálum hljóta að
byggjast á nokkrum megin-
línum. í fyrsta lagi hlýtur
það að vera markmið flokks-
ins að draga verulega úr
ríkisumsvifum og starfsemi
opinberra fyrirtækja, jafn-
framt því sem verulegt átak
verði gert í að afnema þau
höft, sem eftir eru á athafna-
lífinu í landinu. Við náum
okkur aldrei upp úr þeim
öidudal, sem við erum nú í,
nema athafnalífið fái frjáls-
ar hendur. Minni ríkisumsvif
— aukið frelsi í athafnalífi
hlýtur að verða grundvallar-
þáttur í stefnumörkum Sjálf-
stæðisflokksins í efnahags-
málum nú og í kjölfar þess
stórfelld skattalækkun og
minnkun niðurgreiðslna.
í öðru lagi verður Sjálf-
stæðisflokkurinn að takast á
við viðhorfið í kjaramálum.
Nú sem fyrr eru þau lykillinn
að lausn verðbólguvandans. I
þeim efnum dugar ekki að
fara alfarið í kjölfarið á
febrúar og maílögunum þótt
þau hafi sannað gildi sitt
eftir það sem síðan hefur
gerzt.
í þriðja lagi verður Sjálf-
stæðisflokkurinn að taka
afstöðu til stefnunnar í
peningamálunum. Þingmenn
flokksins lögðu fram í
desember tillögu um að
vextir yrðu gefnir frjálsir.
Það þýðir að nú liggja fyrir
eftirfarandi hugmyndir um
ávöxtunarkjör á verðbólgu-
tímum. Tillaga Sjálfstæðis-
manna um frjálsa vexti.
Tillaga Alþýðuflokksmanna
um raunvexti. Tillaga Fram-
sóknarmanna um að breyta
háum vöxtum að nokkru í
verðtryggingu. Tillögur Al-
þýðubandalagsins um lága
vexti. Loks má varpa hér
fram til umræðu þeirri hug-
mynd, að hagsmunir spari-
fjáreigenda verði tryggðir að
einhverju leyti með skatta-
frádrætti, þ.e. að fólk verði
verðlaunað með lægri skött-
um fyrir það að eiga peninga
í banka. I fjórða lagi verður
Sjálfstæðisflokkurinn að
marka skýra stefnu í fjár-
festingarmálum og í fimmta
lagi er óhjákvæmilegt að
flokkurinn taki á landbúnað-
armálum og marki stefnu í
þeim, sem líkleg er til þess að
ná einhverjum árangri.
Kostnaður skattgreiðenda af
landbúnaðarkerfinu eins og
það er í dag er orðinn
óþolandi — á hinn bóginn
þarf þjóðin á búvörufram-
leiðslu að halda og bændur
eiga sinn rétt ekki síður en
aðrir.
Hér hefur aðeins verið
drepið á nokkur af þeim
atriðum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn þarf að taka
afstöðu til fyrir miðjan
febrúar.
V alkostur S jálf-
stæóisflokksins
Rey ki aví kurbréf
«Laugardagur 20. janúar'
Elztu stjórnsýslu-
stofnanirnar
Sveitarfélöjíin, hrepparnir, eru
elztu stjórnsýslustofnanir hér á
landi. Líklega þær einu slíkra
stofnana, sem starfað hafa frá
upphafi þyggðar í landinu, fjöl-
margar með sama nafni alla tíð.
Starfssviði þessara gömlu sveitar-
félaga var settur rammi í Grágás.
Spannaði það einkum tvo þætti
fyrst í stað: framfærslumál og
gagnkvæma vátryggingu, er bæir
brunnu eða búsmali féll. Líkur
benda til að þetta tryggingastarf
hafi verið fyrsti vísir sinnar
tegundar meðal germanskra þjóða.
Sveitarfélögin annast í dag
heimastjórn í flestum staðbundn-
um málefnum byggðarlaganna,
bæði á sviði þjónustu og fram-
kvæmda, en viðfangsefnin hafa að
sjálfsögðu orðið fleiri og fjölþætt-
ari — í samræmi við þær atvinnu-
og þjóðlífsbreytingar sem orðið
hafa í tímans rás. En sveitarfélög-
in eru í dag einn af hornsteinum
lýðræðis og valddreifingar auk
þess að hera uppi sjálfstjórn
byggðarlaganna. Þau hafa og
stuðlað að hagkvæmni í stjórnun
og framkvæmdum. Sú staðbundna
þekking: bæði á þörfum íbúa
sveitarfélags og hagkvæmum leið-
um til að mæta þeim, sem til
staðar er í heimahögum, hefur
leitt til hyggilegri fjármagnsnýt-
ingar en verið hefði í höndum
fjarlægara stjórnvalds, t.d. mið-
stýrös ríkisvalds, sem ýmsir vilja
þó færa allt og alla undir.
í dag eru 224 sveitarfélög hér á
landi, þar af 22 kaupstaðir og 202
hreppar. Hrepparnir hafa verið
greindir í kauptúnahreppa og
sveitahreppa, en mörkin þar á
milli eru nokkuð fljótandi, enda
spanna sumir hreppar bæði sveit
og þéttbýli. Kauptúnahreppar
munu vera milli 30 og 40. Öll
mynda þessi sveitarfélög eina
heild í Sambandi íslenzkra sveit-
arfélaga, sem reynzt hefur þeim
notadrjúgt tæki í vörn og sókn,
samræmingu og samstarfi. Þau
sveitarfélög, Sem eiga og reka
hafnir (fiski- og/eða vöruhafnir),
hafa myndað sérsamband innan
Samb. ísl. sveitarfélaga, eða í
beinum tengslum við það, Hafna-
samband sveitarfélaga, sem einnig
hefur gefið- góða raun. Þá mynda
einstök sveitarfélög landshluta-
samtök (s.s. fjórðungs- eða kjör-
dæmissamtök) um svæðisbundin
viðfangsefni. Sveitarstjórnarmál
heyra síðan sem heild undir
félagsmálaráðuneytið.
Verkaskipting
ríkis og
sveitarfélaga
Verkefna- og valdsskipting milli
ríkis og sveitarfélaga er viðfangs-
efni, sem þarf að vera í sífelldri
endurskoðun, bæði í ljósi reynslu
og breytilegra þarfa í þjóðfélagi,
sem er í örri þróun. Hér verður
ekki farið ofan í saumana á því
efni. Þó skal lögð áherzla á örfá
atriði.
Marka þarf gleggri og einfaldari
skil milli verkefna þessara stjórn-
valda. Jafnframt þarf að fækka
sameiginlegum verkefnum þeirra
sem kostur er. í stuttu máli: stefna
þarf að því að saman fari fram-
kvæmda- og fjármálaábyrgð, sem
betur er tryggt ef verkefni er
alfarið í höndum annars hvors
aðilans. Þetta sýnir áratuga
reynsla einkar vel.
Þá fer vel á því að staðbundin
þjónusta og verkefni, sem heyra til
því opinbera, séu í sem ríkustum
mæli í höndum heimaaðila, þ.e.
viðkomandi sveitarfélags (sveitar-
stjórnar), sem gerst þekkir þarfir
og staðbundnar aðstæður. Þann
veg er bezt tryggt að óskum íbúa
sé mætt á réttan og hagkvæman
hátt. En samhliða verkefnaflutn-
ingi frá ríki til sveitarfélaga þarf
að tryggja þeim samsvarandi
tekjustofna. Þetta þarf ekki að
þýða aukna skattheimtu, heldur
stærri hlut sveitarfélaga í sameig-
inlegum tekjum. I hugann kemur
hvort ekki sé rétt að sveitarfélög
sitji alfarið að tekjusköttun en
ríkið haldi sig við eyðsluskatta.
Hér er þó um alltof flókið og
viðkvæmt mál að ræða til að slá
fram endanlegri stefnumörkun.
Fyrir Alþingi liggur í dág
frumvarp um framhaldsskóla. Það
er dæmigert um þingmál, er
óhjákvæmilega leggur á herðar
sveitarfélaga þunga útgjalda-
bagga, ef samþykkt verður (sam-
eiginlegur kostnaður 2ja neðstu
bekkja framhaldsskóla), án þess
að huga í neinu að tekjuöflun þeim
til handa á móti. Hér er skólabók-
ardæmi um, hvern veg á ekki að
standa að málum, án þess að þar
með sé lagður nokkur dómur á
önnur efnisatriði þessa viðamikla
og að mörgu leyti merka máls
(frumvarps).
Veldur hver á
heldur um stjórn
sveitarfélags
Það aðhaid, sem samanburður á
stjórnun sveitarfélaga veitir er af
hinu góða, sem og það dómsvald
sem er í höndum íbúa í kjöri
sveitarstjórnar. I því sambandi
verður ekki komizt hjá að minna á
þann mun, hvað álögur á íbúa
snertir, sem sýnilega verður hér á
höfuðborgarsvæðinu, eftir því
hvers konar stjórnir eru við völd í
hinum einstöku sveitarfélögum.
Nýr borgarstjórnarmeirihluti
hefur setzt á valdastóla í Reykja-
vík. Strax á fyrsta heila ári hans
hækka hvers konar álögur á
borgarbúa, fólk og fyrirtæki,
meira en dæmi eru um áður. Hér
verður gerður lítilsháttar saman-
burður á helztu tekjustofnum
Reykjavíkurborgar, skv. fjárhags-
áætlun 1978 (eftir breytingar í júlí
það ár) og frumvarpi að fjárhags-
áætlun fyrir líðandi ár, sem enn er
óafgreitt í borgarstjórn:
• 1) Tekjuskattar (útsvör) voru
7.751.0 m. kr. 1978. Verða
1979 (skv. frumv.) 11.555.0
m. kr. Ilækkun 3.804.0 m.
kr. eða 49.1%.
• 2) Fasteignagjöld voru 1812.0
m. kr. Verða 3.482.0 m. kr.
Hækkun 1.670.0 m. kr. —
eða 92.2%.
• 3) Aðstöðugjöld voru 2164.0
m. kr. Verða 3.937.0 m. kr.
Hækkun 1.773.0 m. kr. —
cða 81.9%.
• 4) Samtals þessir þrír tekju-
stofnar. voru 11.727 m. kr.
Verða 18.974.- m. kr.
Hækkun 7.247.0 m.kr. —
eða tæplega 62%.
Það hefur verið haft á orði að
vinstri ríkisstjórn hafi farið veru-
lega fram úr dýrtíðardraugnum
(verðlagsþróun) við gerð fjárlaga
fyrir árið 1979. Ljóst er hins vegar
að vinstri borgarstjórnarmeiri-
hlutinn fer fram úr báðum þessum
spretthörðu verðþenslufyrirbær-
um: vísitölu og vinstri stjórn, ef
litið er á framangreindar skatt-
heimtutölur. Svo mikill vaxtar-
kippur í sameiginlegri skatt-