Morgunblaðið - 18.02.1979, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1979
Fyrir
3.500.000
árum
Homo Australopithecus
í dag
Fyrir
500.000
árum
Fyrir
1.000.000
árum
Fyrir
1.500.000
árum
Fyrir
2.000.000
árum
Þaö vakti alheimsathygli
þegar bandarískir vísinda-
menn skýröu frá því um
miðjan janúar í ár aö þeir
heföu fundiö nýjan tengiliö
milli manns og mannapa.
Þessi frummaður, sem
vísindamennirnir nefna
Australopithecus afarensis,
hefur búiö í utanverðri
Afríku fyrir 3—4 milljónum
ára, veriö 110—120 sendi-
metra hár og gengið upp-
réttur. Vegna þess aö
nafnið á þessum nýja tengi-
lið þykir nokkuö stirt, hafa
vísindamennirnir fundiö
upp á því snjallræöi aö gefa
honum gælunafniö Lucy.
Nafniö er þannig til komiö,
aö þegar vísindamennirnir
voru aö grafa eftir beinúm í
jarölögum Afarhéraös í
Eþíópíu áriö 1974, var eitt
vinsælasta lagiö, sem þeir
hlustuöu á „Lucy in the Sky
With Diamonds“ meö
Bítlunum.
Þaö eru vísindamennirnir
dr. Tim White frá Kaliforníu-
háskóla og dr. Donald C.
Johanson frá Náttúrusögu-
safninu í Cleveland, Ohio,
sem stóöu fyrir rannsókn-
um á Lucy. Fyrstu stein-
geröu beinin fundust viö
uþpgröft í Afar-héraði í Eþí-
ópíu í nóvember áriö 1974,
og um svipað leyti fundust
samskonar steingervingar
um 1.600 kílómetrum
sunnar, þ.e. viö Laetolil í
Tanzaníu. í fyrstu var álitð
aö hér væri um aö ræöa
leifar af apamanninum
Australopithecus africanus,
sem uppi var í
Austur-Afríku fyrir um
tveimur milljónum ára. En
viö nánari rannsókn kom í
Ijós að. Lucy var rúmlega
milljón árum fyrr á ferðinni,
og ekki jafn þróuö og
africanus. Kenningin um aö
africanus væri sameiginleg-
ur forfaöir manna og mann-
Þróun manns og mannapa frá Australopithecus afarensis. Lucy er
neðst á myndinni, en armurinn til vinstri er próun mannsins Til
hægri kemur svo Australopithecus africanus og afkomendur hans
par til ættin dó út fyrir um einni milljón ára.
apa var því úr sögunni, og
afarensis, eöa Lucy, kömin
þar í staðinn. Fram til þessa
hefur sú kenning veriö ríkj-
andi aö þróun forföður
mannsins upþ í þaö aö
ganga á tveimur fótum,
uppréttur, hafi komið sam-
fara stækkun heilans,
þannig aö aukin heilastarf-
semi hafi kallaö á notkun
handanna til annars en aö
feröast á. En Lucy viröist
kollvarpa þessari kenningu,
því aö heilabúiö er lítið og
vanþróaö. Þá er von aö
vísindamenn spyrji nú sjálfa
sig hvaö þaö hafi þá verið,
sem fékk forfeöurna til aö
rétta úr sér.
Dr. Owen Lovejoy mann-
fræðingur viö Kent
háskólann í Ohio í Banda-
ríkjunum er einn þeirra sér-
fræöinga, sem unniö hafa
hvaö mest aö rannsóknum
á hvaö annaö geti hafa haft
áhrif á göngulagið en
stækkun heilabúsins. Telur
dr. Lovejoy aö ástæöuna
megi rekja til breyttra sam-
lífshátta. Hann bendir á aö
meöal apa sé þaö viötekin
venja aö mæöur ala aöeins
eitt afkvæmi í einu, og eru
ekki móttækilegar eöa
frjóar á ný fyrr en afkvæmið
' er orðiö nokkura ára
gamalt og nærri sjálfbjarga.
Dr. Donald Johanson með endurbyggða höfuðkúpu úr Af-
ar-apa-manninum Lucy.
Hjá simpansaöpum er til
dæmis aö jafnaöi fimm til
sex ár milli fæðinga. Hjá
öpunum er ekki um neinar
fjölskyldur aö ræöa, og
mæöurnar veröa einar aö
sjá um ungana þar til þeir
eru færir um aö bjarga sef
sjálfir.
Dr. Lovejoy bendir á aö
til aö viðhalda kynþætti,
þurfi aö jafnaöi tvö afkvæmi
aö minnsta kosti hjá hverju
kvendýri, og geti þaö reynzt
erfitt ef fæöingr eru svo
stopular, sem hjá öpunum.
Hann telur aö forfeöur
mannsins hafi fundið upp
nýja þjóöfélagshætti. sem
meöal annars fólu í sér
myndun fjölskyldu til þess
aö fæðingar gætu gengiö
örar. Telur dr. Lovejoy aö
meö aukinni verkaskiptingu
kynjanna í þessari nýju fjöl-
skyldu forfeöranna, hafi
þörfin komiö fyrir aö ganga
uppréttur. Þá hafi karlinn
þurft aö bera matarbirgð-
irnar heim í búiö, og konan
aö halda á ungunum og hlú
aö þeim. Fleiri kenningar
eru uppi um ástæöur fyrir
því aö forfeöurnir risu upp á
afturfæturna, og má búast
viö því að fundur Lucy eigi
eftir aö umturna miklu í
kennslubókurrv mannfræö-
innar á næstu mánuöum.
Fyrir
2.500.000
árum
Fyrir
3.000.000
árum
Foríaðir
manna og
mannapa
Sérfræðingar viö sögusafnið í
Cleveland telja aö svona hafi
Lucy litið út.
Þanníg ímyndar listamaðurinn sér forfeðurna á hásléttum Epíópíu
fyrir rúmlega 3 milljónum ára.
Dr. Tim White og dr. Donald C. Johansons með hauskúpu af Lucy.