Morgunblaðið - 22.02.1979, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ' FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1979
Matthías Bjarnason, fv. sjávarútvegsráðherra:
Framleiðslan, eftirlitið og sölustofn-
unin heyri undir sama ráðuneyti
Hér á eftir verða lauslega raktar þingræður í fyrradag um
sölusamninga við Sovétríkin og skemmdir í gaffalbitaframleiðslu. sem
verið hafa í fréttum undanfarið. Finnur Torfi Stefánsson (A) hóf
umræðuna, utan dagskrár. og beindi fyrirspurnum til iðnaðar- og
viðskiptaráðherra.
Matthías Bjarnason. fv. sjávarútvegsráðherra.
Skemmd vara og
sölusamníngar
Finnur Torfi Stefánsson (A)
sagði gaffalbitaframleiðslu liðins
árs hafa numið um 1600 tonnum.
Þar af hefðu 1000 tonn eða 69,4%
farið á Sovétmarkað, sem væri því
mikiivægur þessari framleiðslu.
Eðlilegt væri því að menn væru
úggandi yfir því, að nýir sölu-
samningar við Sovétmenn hefðu
dregizt á langinn.
Gerði þingmaðurinn því skóna
að þessi dráttur tengdist hugsan-
lega ítrekuðum körtunum Rússa
vegna skemmdrar framleiðslu,
sem komið hefði frá K. Jónsson á
Akureyri. Framleiðsla Siglósíldar
hefði hins vegar reynzt með ágæt-
um. Sölustofnun lagmetis hefði
reynt að semja um bætur og ná
nýjum sölusamningum við Sovét-
ríkin, en slíkir samningar hefðu
ekki enn séð dagsins ljós.
FTS sagði að þrjár opinberar
stofnanir tengdust þessu máli,
Framleiðslueftirlit sjávarafurða,
sem kanna ætti gæði hráefnis,
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins,
sem rannsaka ætti fullunna vöru
og Sölustofnun lagmetis, er annað-
ist söluhliðina, hefði einkarétt á
útflutningi lagmetis til A-Evrópu-
ríkja.
FTS bar fram þær spurningar
til iðnaðarráðherra og viðskipta-
ráðherra: hvaða skýring væri á
þessum framleiðslumistökum,
hver bæri ábyrgð á mistökunum,
hve háar bótakröfur Sovétmanna
væru, hverjar fyrirbyggjandi ráð-
í fyrirspurnatíma á sameinuðu
þingi á þriðjudaginn bar Friðjón
Þórðarson (S) fram fc'rirspurn til
forsætisráðherra um hvað liði
gerð áætlunar á vegum fram-
kvæmdastofnunar ríkisins um svo-
nefnda Dalabyggð. Drög að
áætluninni kvað Friðjón hafa ver-
ið kynnta þingmönnum þegar í
mars 1978.
Friðjón kvað mikinn áhuga vera
á því heima í héraði að gerð
áætlunarinnar yrði hraðað, og jafn-
framt að ekki yrði þar látið við
sitja, heldur kæmu raunverulegar
framkvæmdir í kjölfarið.
Ólafur Jóhannesson (F)
forsaétisráðherra svaraði fyrir-
spurn Friðjóns, og kvað hann svar
sitt grundvallast á upplýsingum er
hann hefði beðið Framkvæmda-
stofnunina að taka saman.
Forsætisráðherra kvað áætlun
um uppbyggingu Dalabyggðar hafa
verið einn hluta Vesturlands-
áætlunar, sem verið hefði á döfinni
frá því árið 1974. Ákveðið hefði
verið að takmarka áætlunina við
eina byggð hverju sinni, og hefði
verið ákveðið að byrja á Dalabyggð.
Nú væri verið að lesa handrit
skýrslunnar, en ákvörðunar væri að
vænta í næsta mánuði um hvað
gert verði í sambandi við áfram-
hald og framkvæmdir.
Alexander Stefánsson (F) tók
einnig til máls í þessu máli, og
kvaðst hann fagna því að heyra að
nú væri verið að vinna að málinu af
fullum krafti. Hér væri mikilvægt
mál á ferðinni sem full ástæða væri
til að hraða.
stafanir yrðu til að koma í veg
fyrir endurtekningu af þessu tagi,
hvaða áhrif skaðinn hefði á Sovét-
markað og sölusamninga og hvort
þetta mál myndi flýta ráðgerðri
rannsókn stjórnvalda á útflutn-
ingsverzlun okkar í heild?
Hráefnið, sem unnið
var úr, skemmt
Hjörlcifur Guttormsson
iðnaðarráðherra sagði að fyrri
sölusamningur við Sovétmenn
hefði numið 1,2 milljörðum króna.
Þar af hefði K. Jónsson unnið 70%
vörunnar en Siglósíld 30%. Það
magn gaffalbita, sem Sovétmenn
hefðu talið skemmt, hefði numið
8714 kössum (1000 dósir í kassa),
að verðmæti 122 m. kr., eða 10,1%
viðskiptanna við Sovétmenn.
Rannsókn á óunnum lager saltsíld-
ar frá 1977 hjá K. Jónsson hefði
ieitt í ljós að 4/5 hefðu reynzt
óvinnsluhæfir. Slá mætti föstu að
skemmdirnar ættu rætur í hráefn-
inu.
Ráðherra sagði Sölustofnun lag-
metis í sambandi við viðskiptafull-
trúa sovézka sendiráðsins hér og
líkur væru á bótasamningum þess
efnis, að söluaðilinn skilaði sama
magni óskemmdrar vöru og reynzt
hefði gölluð í fyrri sendingum.
Siglósíld ætti nægilegt magn í
fyrstu sendingu, ef um semdist. Að
tjóninu bættu væru Sovétmenn
fúsir til nýrra samninga. Ráðherra
sagði ennfremur að framkvæmd
reglugerðar um framleiðslueftirlit
hefði reynzt erfið, m.a. vegna
Friðjón Þórðarson (S) tók aftur
til máls og þakkaði forsætisráð-
herra svör hans. Minnti hann á að
hér væri á ferðinni brýnt hags-
munamál viðkomandi héraðs, sem
meðal annars væri enn brýnna en
virtist við fyrstu sýn vegna lágra
meðaltekna fólksins þar.
Guðmundur Karlsson, þing-
maður Sunnlendinga. beindi
þeirri fyrirspurn til setts sjávar-
útvegsráðherra í gær, hvort veið-
ar á loðnu yrðu takmarkaðar á
þessari vertíð, og hvort veiði-
stjórn yrði hagað þann veg, að
hægt yrði að standa við gerða
sölusamninga á frystri loðnu og
loðnuhrognum. S.H. hefði gert
sölusamning f Japan fyrir 4’/z
milljarð og SÍS og fleiri aðilar
væru og með söluaðstöðu. Verk-
smiðjur hefðu selt töluvert fyrir-
fram af loðnumjöli, og nauðsyn-
legt væri að geta gert kaupendum
grein fyrir því, með góðum fyrir-
vara, ef ekki yrði hægt að standa
við sölusamninga. Guðmundur
ónógra fjárveitinga. Það væri
stundum dýrt að spara. Betur
þyrfti að standa að þessum málum
framvegis með nánara samstarfi
iðnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neyta.
Bíð eftir sjávar-
útvegsráðuneyti
Svavar Gestsson viðskiptaráð-
herra sagði ráðuneyti sitt hafa
áhuga á að búa þannig um hnúta,
að slíkt sem þetta endurtæki sig
ekki, og vinna að nýjum sölusamn-
ingi við Sovétríkin.
Fyrirspurn FTS um rannsókn á
útflutningsverzlun landsmanna
væri fljótsvarað. Ráðuneyti sitt
væri tilbúið til slíkrar rannsóknar.
Hana þyrfti hins vegar að vinna í
samráði við sjávarútvegsráðuneyt-
ið. Með rannsóknina yrði ekki
beðið degi lengur er sjávarútvegs-
ráðherra væri tilbúinn til hennar
að sínu leyti.
Gamalgróið
fyrirtæki lamað
Ingvar Gíslason (F) sagði
gaffalbitamarkað Sovétríkjanna
mikilvægan og fyrirbyggja þyrfti
að mistök af þessu tagi kæmu fyrir
að nýju. Ráðherra hefði nú upplýst
að gallarnir í framleiðslu K. Jóns-
sonar stöfuðu af hráefni, sem hefði
verið aðkeypt frá Hornafirði. I
þessu sambandi væri illt til þess
að vita að reglugerð um eftirlit frá
vakti athygli á því að fjöldi fólks
hér á suðvesturhorni landsins,
sem hefði framfæri af fisk-
vinnslu, ætti rétt á að vita um
viðbrögð stjórnvalda í þessu máli
og dróg í efa, að forsendur frek-
ari veiðitakmarkana á loðnu
væru nægilega traustar.
Magnús H. Magnússon, settur
sjávarútvegsráðherra, sagði fiski-
fræðinga hafa gert tillögu um
einnar milljónar lesta hámarks-
afla loðnu á tímabilinu 1. júlí 1978
til 30. júní 1979. Ný mæling loðnu-
stofns, með bergmálsaðferð, hefði
leitt í ljós, að þetta aflamagn væri
hrygningarstofni ársins 1979 ekki
ofviða. Hjálmar Vilhjálmsson,
fiski 'ræðingur, teldi ekki ráðlegt
1976 hefði í framkvæmd reynst
ófær um að sinna hlutverki sínu.
Hér væri um opinbert eftirlit að
ræða og spurning væri, hvort
ríkisvaldið væri ekki bótaskylt.
Hér væri um að ræða gamalgróið
fyrirtæki, sem lengst af hefði
skilað góðri vöru og fjöldi manna á
Akureyri hefði atvinnu og fram-
færi af tilvist þess. Nú væri þetta
gamalgróna fyrirtæki lamað.
Samningar
fyrr tafist
Lárus Jónsson (S) sagði samn-
inga við Sovétmenn hafa fyrr
tafist. Á si. ári hefði ekki komið
skriður á þá fyrr en þáv. sjávarút-
vegsráðherra, Matthías Bjarna-
son, hefði persónulega rætt við
ráðherra utanríkisviðskipta í
Moskvu.
LJ sagði eftirlitsaðila með þess-
ari framleiðslu tvo: 1)
Framleiðslueftirlit sjávarafurða,
sem skoða ætti hráefni og sýna-
töku af fullunninni vöru. 2)
að veiða meira en 350.000 lestir úr
þeirri hrygningargöngu, sem var
fyrir 10 dögum á hefðbundinni
slóð út af Austfjörðum. Hann
hefði þá talið rétt að beina
bræðsluveiðum að Vestfjarðaloðn-
unni, þar sem óvíst væri, hvort
hún myndi hrygna á svæði, þar
sem skilyrði væru til að klak
heppnaðist. Síðari rannsóknir
hefðu hinsvegar leitt í ljós, að
þessi loðna væri á suðurleið, var í
gær (þ.e. fyrradag) við Víkurál, og
vonir stæðu nú til, að hún veldi sér
stað góðra skilyrða til hrygningar.
Ráðherra sagði brælu hafa verið
á miðum við s/a-land sl. fimm
daga. Loðnan hefði verið friðuð þá
daga. Loðnuskipstjórar teldu að
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins,
sem annast ætti sýnaskoðun hvers
framleiðsludags og gefa út-
flutningsvottorð. Þá las LJ upp
bréf Sölustofnunar til þessara
stofnana frá sl. sumri, þar sem
þeim var gerð grein fyrir athuga-
semdum varðandi framleiðsluna,
og þær beðnar að sækja heim báða
framleiðendur, til að kanna
hráefni og vinnslu alla.
LJ taldi framkvæmd reglu-
gerðar um eftirlit ábótavant í
meira lagi. Fjárveitinganefnd
hefði hins vegar talið, að þessar
stofnanir gætu sinnt eftirlitsstarfi
án viðbótarstarfsliðs. Hér væri um
stjórnunarlegt atriði að ræða, ekki
fjármálalegt.
Pólitísk sendinefnd
vegna bragðskyns
Stefán Jónsson (Abl) varaði við
þeim afleiðingum fyrir atvinnu-
öryggi á Akureyri, sem þetta slys
hefði í för með sér, ef ekki yrði rétt
við brugðizt. K. Jónsson hefðu nú
sagt upp starfsliði, þar eð hráefni
væri ekki fyrir hendi. Hann taldi
það rétt, sem fram hefði komið hjá
Lárusi varðandi eftirlitið, að hér
væri um stjórnunaratriði að ræða
fremur en fjárskort. Hann minnti
á hliðstæðu, er hundruð tonna af
freðfiski á Ameríkumarkaði hefðu
reynzt gölluð á sl. ári.
Þá rifjaði hann upp, að fram-
leiðsla frá Siglósíld, sem hefði
verið hráefnislega og framleiðslu-
lega príma vara, hefði sætt gagn-
rýni í Sovét, þar eð aðilar þar vildu
hafa annað bragð af vörunni en
Sigló-menn. Þurft hefði að senda
út sérstaka sendinefnd, gott ef
ekki pólitíska, til að fá Rússana til
að sætta sig við bragðið.
Vakti fleiri spurn-
ingar en svarað var
Hannes Baldvinsson (Abl) sagði
sögu Stefáns Jónssonar um Sigló-
bæzt hefði í þá göngu, er á þessum
miðum væri, en seiðþol hennar
yrði kannað á næstu dögum. Úr
þessari göngu væri þegar búið að
taka 256.000 lestir. Rannsóknir
næstu daga hafa úrslitaáhrif á
ákvarðanatöku og þá einnig, hvort
veitt verður og hve mikið úr
Vestfjarðagöngunni, sagði ráð-
herra. Til greina kæmi að beina
flotanum með stjórnunaraðgerð-
um af s/a-svæðinu á Vestfjarða-
svæðið, tímabundið, en ekki hafi
þótt þörf slíkra aðgerða enn sem
komið væri.
Ráðherra sagði að veiða þyrfti
100.000 lestir til að fullnægja
sölusamningum á frystri loðnu og
loðnuhrognum. Búast mætti við að
FriðjónÞórðarson:
Hvað líður gerð áætl-
unar um Dalabyggð?
Alþingi ræðir veiðitakmarkanir:
Sjávarútvegsráðherra kraf-
inn ákvörðunar um loðnuveiði
Verður hægt að standa við sölusamninga á loðnuafurðum?