Morgunblaðið - 22.02.1979, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1979
33
þar hafa haft forystu, hafa — því
miður orðið fyrir sárum vonbrigð-
um yfir því, hve fáir hafa orðið til
að leggja þeim lið. Má það furðu
gegna, þar sem ekki virðist skorta
áhuga og forvitni hjá okkur
Islendingum á hinum ólíkustu
sviðum. Og allir vita, að þau
skötuhjúin eru aðal aflgjafinn til
allra framkvæmda.
Eins og nú er ástatt með rjúpna-
stofninn virðist mér vænlegast að
fylgjast með honum á þann hátt,
er nú skal greina:
Þar sem enginn skortur virðist
vera á pappír á Islandi, ætti að
vera auðvelt með litlum fyrirvara
að láta prenta spurningalista og
senda nokkur eintök af þeim til
allra póststöðva á landinu. Betri
greiða væri ekki hægt að gera
fyrir þá, er gjarnan vildu hjálpa til
við að fylgjast með rjúpunni. Þar
væri hægast um vik fyrir þá að
vitja, þeirra. Þær spurningar, sem
þar yrðu settar fram, snérust
eðlilega fyrst og fremst um atferli
og ásigkomulag rjúpunnar hverju
sinni frá ársbyrjun til ársloka. í
því sambandi eru mér efst í huga
eftirfarandi atriði, sem ég beini —
í bróðerni — til þeirra, er ákveða
spurningarnar síðar.
Fyrstu mánuði ársins, eins og
þeir síðustu, reynast oft rjúpunum
talsvert erfiðir vegna tíðarfarsins,
einkum þó hér á Norðurlandi. Þá
verða þær oft að leita frá hærri
stöðum vegna snjóþyngsla og
áfrera niður í lágsveitir, þar sem
þær hafa þá nóg úr að moða, þar
til aftur hlánar, svo að holt og
rindar auðnast á hálendinu. A
þeim tíma eru þær því oft að færa
sig á milli staða, þó því ferðalagi
sé ekki samanlikjandi við það
feigðarflan, sem stundum grípur
þær. Þá er því mikils virði að
fylgjast með þeim ferðalögum
hvar þær halda til hverju sinni, og
miða þá við örnefni til glöggvunar
innan hreppamarka, ef kostur er.
Hvenæ'r þær fara að spara sig og
hvenær varptíminn byrjar, en það
fer talsvert eftir tíðarfari og hæð
yfir sjó. í hörðum vorum verpa
þær venjulega mest í lágsveitum,
allt að 100 m. yfir sjó. I góðum
vorum er aftur á móti mest um
varpstaði þeirra frá 100 til 250 m.
yfir sjó, og er þá miðað við sveitir
hér í Þingeyjarsýslum. Þá væri
líka fróðlegt að vita, hvort vart
yrði við alhvítar rjúpur, og þá
venjul. kvenfugla í lágsveitum, á
sama tíma og þar, sem þar hafa
haldið til, eru langt komnar í
sumarbúninginn. Um afkomu
unga og áfelli á fyrstu vikum
þeirra yrði auðvitað spurt og
hvaða dauða þau valda, og á hvaða
svæðum hann virðist mestur. Af
fyrrnefndum ástæðum eru varp-
staðir rjúpunnar býsna breytileg-
ir, frá ári til árs. Þar ræður mestu
tíðarfar og snjóalög, seint í apríl
og fram um mánaðamót maí —
júní. Þá er einnig mikils um vert
að vita hvenær þær hverfa mest af
uppeldisstöðvunum til hærri
staða, og þá einnig að láta fylgja
heiti á þeim fjöllum eða fjallgörð-
um, er þær leita mest til. Þá væri
það einnig- mikils um vert að fá
upplýst, hvort þær velja sér varp-
staði svo áberandi sé á þeim
stöðum, sem mest bar á þeim fyrir
og um hátíðar árið á undan, eða í
nágrenni þeirra. Þannig mætti
lengi telja. Það vita líka bezt þeir,
sem leita að slíkum upplýsingum,
en þar tel ég Náttúruverndarráð
og fuglafriðunarnefnd sjálfkjörin
að annast allar framkvæmdir við
þessa eftirleit. Þá væri það einnig
mikils um vert að gefnar væru upp
tölur um skotnar rjúpur, og miða
þá við hreppamörk. Þó varla væri
um annað að ræða en ágiskun, þá
eru þó meiri líkur til þess, þegar
tveir eða fleiri kunnugir gefa upp
þær tölur, að millivegurinn sé ekki
langt frá hinu rétta.
Eftir áratuga reynzlu hef ég oft
látið skína í það, að þeir, sem
liggja á grenjum á vorin og fara þá
oft einnig í fjárleitir um byggðir
og óbyggðir þessa lands, hafi gefið
mér öruggustu heimildir um ýmis
fyrirbæri, sem þeir hafa verið
sjónarvottar að, og þar á meðal um
rjúpuna.
Enginn íslendingur þekkir þessa
sömu menn eins vel og veiðistjór-
inn okkar, Sveinn Einarsson, og
hittir þá eins oft. Ég veit að hann
mun — af fúsum vilja — hvetja þá
til að leggja þessu máli lið, ef til
þeirra verður leitað.
Af ásettu ráði hef ég orðið
óvenju fáorður í þetta sinn, og er
sannarlega mál til komið, enda oft
farið orðum um það fyrirbæri,
þegar rjúpur hafa horfið alveg
sporlaust á þessari öld. Og þó ég
hafi orðið fyrir miklum vonbrigð-
um, að þeim skuli ekki hafa verið
neinn gaumur gefinn, fremur en
þau hafi aldrei átt sér stað, er þó
ekki rétt að örvæntá, því ef nógu
margir vilja sýna þann þegnskap
að stuðta að því að sú gáta verði
ráðin, þá mun það takast.
Svo margir leggja nú leið sína
um landið, hornanna á milli, að
rjúpur geta hvergi leynst athugul-
um augum. Og það er vissulega
kominn tími til þess að taka
höndum saman um að vera á verði,
svo útilokað sé að slík fyrirbæri
gerist, án þess að við fylgjumst
með þeim, þótt nú verði það
langtum erfiðara en á meðan þær
voru margfalt fleiri. Það ætti lika
að hvetja okkur ekkert smáræði að
minnast þess, hve oft við höfum
sofið á verðinum og ekki rumskað,
fyrr en hið gullna tækifæri var
gengið hjá.
Ytri — Hlíð — 604 Húsavík
1. febr. 1979.
Theodór Gunnlaugsson
frá Bjarnmalandi.
orðnir menn skuli láta þvílíkt rugl
út úr sér, má vera að allt sé þetta
sjónarspil, gert vegna þess að
einhverjir úr ellefumanna hópnum
ætla að vekja athygli á sjálfum
sér. Einhverjir þeirra muna
kannski að bóndi hefur komist á
þing með því að ferðast um og
standa fyrir skeleggum mótmæla-
fundum meðal bænda. En í
stéttarsamtökum bænda hefur
verið rætt um í fullri alvöru að
endurgreiða kjarnfóðurgjald á til-
tölulega lága kílóatölu á mjólkur-
kú, t.d. 300—400 kg, til að jafna
milli mjólkurframleiðslu og ann-
arra greina. En sá hængur er á
því, að þá munu fleiri vilja endur-
greiðslur og mun því ekki verða
farið út í slíkt, nema tryggt sé að
þetta verði aðeins í mjólkurfram-
leiðslu.
Þá er nú komið að því fyndnasta
í samþykktum postulanna 11. Þeir
vilja beina samninga við ríkisvald-
ið um kjör bænda. Skyldi þetta nú
ekki vera alveg splunkuný tillaga.
Ég hef stundum undrast það
síðustu ár, þegar nýir fulltrúar á
Stéttarsambandsfundum byrja í
ræðum að tala fyrir þessu sem
nýmæli. Meira segja Kristófer
kunningi minn í Köldukinn kom
með þetta í sjónvarpsviðtali eins
og alveg nýja tillögu. Skyldi það
vera almennt með bændur, að þeir
lesi ekki tillögur frá fundum
Stéttarsambands síns, í eigin fag-
tímariti. í Frey birtast allar til-
lögur, bæði þær sem samþykktar
eru og felldar. Ef hinir elleftu
skammsýnu hefðu lesið þessar
tillögur, þó ekki væri nema eitt ár,
mundu þeir hafa séð að allt frá
1968 hefur áskorun til alþingis um
að breyta lögum í þessu augnamiði
verið samþykkt. Síðustu árin ein-
róma. í lagafrumvarpi, er Stéttar-
sambandsfundur 1972 samþykkti
með 40 atkv. gegn 6, var ákvæði
um þetta ásamt heimild til kjarn-
fóðurgjalds og fl., sem ef af-
greiðslu hefði hlotið hefði komið í
veg fyrir vandræði okkar í fram-
leiðslu í dag.
Þetta frumvarp var í samræmi
við loforð í stjórnarsáttmála 1971.
Það var svikið. Síðan hefur ósk um
lagabreytingu til að koma á bein-
um samningum við ríkisvaldið
verið hundsuð á hverju ári. A
síðastliðnu sumri var mynduð
ríkisstjórn. Hún segist vera ríkis-
stjórn vinnandi stétta, einnig
segist hún vilja stjórna með sam-
ráði við stéttasamtök. Hvaða and-
lit ætlar hún að sýna bændum og
samtökum þeirra? Ætlar hún að
halda áfram að sýna bændum og
samtökum þeirra lítilsvirðingu?
Mynduð þið þingmenn stjórnar
hinna vinnandi stétta ekki telja
stórn Verkamannasambandsins
eða A.S.I. og fulltrúa fundi þessara
samtaka rétta málsvara vinnandi
fólks? Eru bændur ekki meðal
hinna vinnandi stétta? Þarf ekki
að hafa samráð við samtök
bænda? Eru bændur að biðja um
lagasetningu sem kostar ríkissjóð
fé? Nei, þvert á móti, sem mun
spara ríkinu fé er fram í sækir.
En á meðan þingmenn sitja á
frumvarpinu eykst vandinn hrika-
skrefum. Samkvæmt síðustu út-
flutningsáætlun vantar um 5
milljarða á að útflutningsbætur
hrökkvi, verðlagsárið 1978—79.
Seðlabankinn, hægri hönd ríkis-
stjórnarinnar, hótar að hætta að
veita afurðalán út á smjör. Hvað
verður þá um greiðslugetu
vinnslustöðvanna? Hvað verður
um útborgunargetu Mjólkursam-
lags K.E.A., Eyfirðingar?
Markaður fyrir osta í Banda-
ríkjunum fer versnandi og óvissa
um sölu. Eru þingmenn tilbúnir að
greiða þessa 5 milljarða? Nú er
verðlagsárið hálfnað og þar af
leiðandi ber þingi og ríkisstjórn
sem situr á tillögu bænda sið-
ferðisleg skylda til að greiða
þennan mismun, þar til lagasetn-
ing um þessi mál er komin í
framkvæmd. Kannski mætti
spyrja Pálma á Akri hvort það var
álit ellefumenninganna skamm-
sýnu, sem hann vildi að þingmenn
biðu eftir? Ekki var það álit
réttkjörinna fulltrúa bænda eða
stjórnar Stéttarsambandsins.
Mætti líka spyrja þá Lúðvík og
Pálma hvort vandi í sauðfjárfram-
leiðslu sé frekar „léttvægur" ef
sauðfjárbændur þurfa að greiða
200 kr. á kíló innlagðs kjöts og
mjólkurframleiðendur 16—17 kr. á
kíló.
Nei, góðir þingmenn, sýnið nú
manndóm. Ég skora á Stefán
Valgeirsson, sem hefur nú frum-
varpið undir höndum sem for-
maður landbúnaðarnefndar neðri
deildar, að snara því í gegn sam-
sturtdis. Jafnframt skora ég á alla
bændur á alþingi að sjá til þess að
bændur og samtök þeirra verði
ekki hundsuð lengur í þessu máli.
Á þingmenn Austurlands skora ég
alla sem einn að taka myndarlega
á og koma þessu frumvarpi í lög á
næstu tveim vikum.
Á ríkisstjórnina skora ég að
sýna samráðsvilja sinn við stétta-
samtök í þessu máli og beita sér
fyrir afgreiðslu frumvarpsins.
Látið ekki lengur skammsýna
bændur, sem sumir hverjir hafa
hætt sér heldur langt út á verð-
bólguísinn í framkvæmdum, villa
ykkur sýn.
Refsstað 2. feb. 1979
bórður Pálsson.
Aðalbjörn Benediktsson:
Misrétti þegnanna eftir búsetu
Þéttbýlið hefur haft
forgang að hag-
kvæmustu virkjunum
Rafveitukerfi þessa lands eru að
mestu byggð þannig upp að ríkið
er stærsti aðilinn. Beztu
virkjunarstaðirnir hafa orkuþörf
og orkusölu, og þess vegna óhag-
stæðara að virkja það, sem eftir
er. Virkjanir og dreifing orku
hefur notið forgangs á þéttbýlustu
svæðunum með tilliti til hag-
kvæmari reksturs. Þetta verður að
hafa í huga, þegar röðin kemur að
þeim, sem á eftir eru hvað orkuöfl-
un snertir og uppbyggingu dreifi-
lína, en um slíkt er að ræða,
einkum hjá viðskiptaaðilum Raf-
magnsveitna ríkisins. (Rarik).
Rafmagn 88% dýrara
til heimilisnota
hjá Rarik en hjá RR
Mikill ójöfnuður er uppi hafður
eftir landshlutum og byggðarlög-
um í raforkuverði og veldur mikilli
óánægju. Hafa víðtæk samtök svo
sem Fjórðungssamband Norðlend-
inga og sýslunefnd Rangárvalla-
sýslu gagnrýnt þetta og farið fram
á úrbætur. Rangæingar hafa
meira að segja fylgt sinni greinar-
gerð inn úr dyrum iðnaðarráðu-
neytisins.
Fyrrnefndum aðilum finnst með
öllu óviðunandi að gjaldskrá Rarik
sé sífellt hækkuð til fjármögnunar
framkvæmda þannig að hinn al-
menni heimilistaxti er orðinn allt
að 90% hærri en sambærilegt
gjald hjá Rafmagnsveitum
Reykjavikur (RR).
Áðgerðir þeirra Rangæinga og
rökstuðningur fyrir máli þeirra
virðast hafa fengið lítinn hljóm-
grunn hjá RR. Til dæmis kemst
forsvarsmaður hennar að þeirri
niðurstöðu í greinarkorni í
Morgunblaðinu þ. 20. des. s.l. að
tölur Rangæinga um rafmagns-
verð „séu fáránlegar, ef forsendur
þeirra eru skoðaðar".
Grein þessi var birt daginn áður
en atkvæðagreiðsla fór fram í
neðri deild Alþingis um hækkun
jöfnunarverðs á raforku úr 13% í
18%. Vera má að einhverjir
alþingismenn hafi álitið grein
þessa trúverðuga og greitt atkvæði
í samræmi við það. Hins vegar
kom leiðrétting við grein RR frá
Rarik í Morgunblaðinu 22. des. s.l.,
þar sem Rarik „getur ekki látið
hjá líða að leiðrétta ýmsar villur
og rangfærslur, sem koma fram í •
grein RR.“
í greinargerð Rarik er síðan
staðfesting á því m.a. að hinn
almenni heimilistaxti er í nóv.
1978 kr. 19,82 pr/kwh hjá RR, en
milli 37 og 38 kr. pr/kwh hjá
Rarik.
Talsmönnum óbreytts ástands í
orkusölumálum er tíðrætt um
meðalverð á þessum og þessum
stað. Það breytir ekki því, sem
sagt hefur verið um heimilistaxt-
ann, og ekki veit ég hvort það
myndi skýra málið mikið, ef orku-
sala til Álverksmiðjunnar yrði
tekin inn í meðalverð orkunnar í
sínu nágrenni.
Að þessu athuguðu verða skrif
RR um þessi mál að teljast vafa-
söm. Þar eru staðreyndir vefengd-
ar og sést m.a. á þesu hvernig hið
margslungna embættismanna-
kerfi getur beitt áhrifum sínum.
Er ekki tímabært að leiðrétta
mismunun þegnanna?
Aðalbjörn Benediktsson.
ODYR
BAMBUSGLUGGATJÖLD
Staerö 180x120 sm Kr. 3.306.—
Stærö 180x160 sm Kr. 4.405.—
Stærö 180x200 sm Kr. 5.526.—
Attiugið aö mjög auðvelt er að
mjókka Þessi gluggatjöld.
Byggingavörur
Sambandsins
Suðurlandsbraut 32 • Simar 82033 82180