Morgunblaðið - 23.02.1979, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1979
FRIÐHELGI EINKALÍFSINS
Hlutverk
barnaheimilanna
í lögum um byggingu og
rekstur dagvistarheimila segir
svo í 1. gr.: „Markmið með
starfemi dagvistarheimila er að
gefa börnum kost á að njóta
handleiðslu sérmenntaðs fólks í
uppeldismálum og búa þeim þau
uppeldisleg skilyrði er efli per-
sónulegan og félagslegan þroska
þeirra." Svo mörg eru þau orð.
Barnaheimilin eru orðin æði
mörg í landinu, en þó er hvergi
að finna nokkra lagagrein um
hvernig þessu markmiði skuli
náð. Þá er ekki til nein náms-
skrá fyrir forskólaaldurinn 2ja
til 6 ára. Fóstran hefur því
frjálsar hendur, henni er það í
sjálfvald sett hvernig hún
vinnur að þessu markmiði og
eftir hvaða leiðum hún vinnur.
Deildarskiptingin
Oftast er um tvenns konar
niðurröðun barna á deildir að
ræða, annars vegar aldursskipt-
ing og hins vegar blandaðar
aldur, svokallaður systkina-
hópar eða systkinadeildir.
Dæmi um aldursskiptar deildir
eru vöggustofa, skriðdeild,
tveggjaára deild o.s.fr. Barnið
flyzt á milli deilda eftir aldri.
Við hver deildaskipti kemur
barnið í nýtt umhverfi, hittir
fyrir ný börn og nýjar fóstrur.
Barnið verður öryggislaust, því
það er sífellt að skipta um
umhverfi.
Systkinahóparnir koma öðru
vísi út. Þar eru samankomin
börn frá 2ja—6 ára. Hlutfalls-
lega eru fæst 2ja ára og flest 5
ára. Barnið er á sömu deild þar
til dvöl þess lýkur, það er í sama
umhverfi með sömu fóstrur og
innan um sömu börnin.
Hlutverk fóstrunnar
Fóstran skapar það andrúms-
loft sem ríkir á deildinni. Hún
skapar öryggið, veitir hverju
einstöku barni umhyggju.
Fóstran leitast við að örva
alhliða þroska barnanna, eflir
sjálfstæði þeirra og setur
umgengnisreglur og venjur í
samræmi við aldur og þroska
barnanna. bó er mikilvægast af
þessu öllu það, að fóstran
verður fyrirmynd, barnið
samsamast, dregur dóm af
fóstrunni. Fóstran er því
óumdeildanlega áhrifaríkur,
mótandi aðili í uppeldi barnsins.
Foreldrasamvinna
Þegar fóstran er svo sterkur
mótandi aðili í uppeldi barn-
anna, hvað þá með foreldrana?
Af hverju gera foreldrarnir ekki
þá sjálfsögðu kröfu að þeir fái
að fylgjast með því sem fram fer
dags daglega á barnaheimilinu
eða í skólanum? Með því að gera
engar kröfur til þessara upp-
eldis- og fræðslustofnana þá
eftirláta þeir fóstrunni eða
kennaranum valdið, mótunina
og ábyrgðina. En engu að síður
skrifast uppeldið á reikning
foreldranna, þeir eru hinu
ábyrgu aðilar í uppeldinu.
Barnaheimilin geta aldrei komið
í stað fjölskyldunnar eða
heimilislífsins. Þau veita
foreldrum hins vegar mikinn
stuðning í uppeldi barnanna.
Helsta orsök lélegrar foreldra-
samvinnu er talin vera tímaleysi
fóstrunnar og foreldranna, sem
kemur í veg fyrir að eðlilegar
samræður eigi sér stað. En
daglegt samskipti foreldra og
fóstru auka kynnin og með
auknum kynnum geta foreldrar
gert meiri kröfur til fóstranna
og barnaheimilisins. Því er það,
að þegar barn byrjar á dag-
vistunarstofnun, er það nauð-
synlegt, öryggistilfinningar
barnsins vegna, að foreldrið sé
með því í fyrstu skipin, meðan á
aðlögunartíma þess stendur.
Þetta atriði er full ástæða að
undirstrika og annað hitt, þá um
leið kynnist foreldrið fóstrunni,
barnahópnum og starfseminni á
deildinni. Foreldrar eiga að gera
þá kröfu til sjálfs sín að þeir
fylgist með starfi fóstrunnar og
styðji hana til allra góðra verka
svo raunhæfur árangur náist.
Það helzt í hendur, þegar góð
samvinna er til staðar, þá næst
góður árangur.
Námsskráin
Enn hefur engin námsskrá
litið dagsins ljós og starfsemi á
barnaheimilunum fer eftir
áhugasemi fóstranna. Hvað þarf
barn að geta, kunna, vita, þegar
það byrjar sitt skólanám? Hvað
eiga börn eiginlega að læra á
dagvistarstofnunum? Eftir
hvaða leiðum eflum við persónu-
legan og félagslegan þroska
barns? I Fóstruskólanum eru
lögð fram verkefni sem nemar á
vegum skólans vinna í verklegu
námi úti á barnaheimilunum.
Þeir gera ýmsar athuganir, t.d.
á atferli barnanna, þroska
þeirra, málfari, skapandi starfi
og samskiptum barna og full-
orðinna o.s.frv. Slíkar kannanir
eru framkvæmdar í þeim til-
gangi að finna hugsanlegar
orsakir fyrir mismunandi at-
ferli barnanna og ekki sízt til að
finna út hvaða áhrif starfshætt-
ir fóstrunnar á deildinni og
vinnubrögð hafa á einstakt barn
eða hópinn í heild. Önnur verk-
efni eins og starfsáætlanir eru
unnin á barnaheimilunum. Þá er
ákveðið verkefni tekið fyrir og
börnin frædd og upplýst. Sam-
verustundir eru einu sinni til
tvisvar á dag. Þá er spjallað
saman um verkefni dagsins,
lesnar sögur er tengjast verk-
efninu og þá fer fræðslan fram.
Reynt er að færa fræðsluna í
einfalt form, því fóstran kennir
ekki eins og kennari, hún not-
færir sér eðlislæga forvitni
barnsins og kennir í gegnum
leik barnsins. Leikurinn er
vinna barnsins.
Viðurkenning hins
opinbera á starf-
semi dagvistarheimila
Þegar má vera ljóst af þessum
orðum að mikilvægi foreldra-
samvinnu verður ekki dregið í
efa. Þar sem hvergi eru til lög
eða reglur um innra starfið á
barnaheimilunum og engin
námsskrá er fyrir hendi, þá
hlýtur það að vera siðferðileg
skylda foreldra að rækja
foreldrasamstarfið af kost-
gæfni. Það er orðin brýn
nauðsyn að hið opinbera, sem
tekur þátt í byggingu dagvistar-
stofnana, og sveitarfélögin, sem
reka þær, viðurkenni þá miklu
starfsemi sem fer fram á
þessum stöðum og marki henni
ákveðnari stefnu með endur-
bættri reglugerð og fari að
vinna að námsskrá.
Jóhanna Thorsteinson.
Vald fóstrunnar á
bamaheimilunum og
mótandi áhrif hennar
Jóhanna Thorsteinsson, fóstra
Dæmisaga
og ævintýri
KÓPAVOGSLEIKHÚSIÐ:
GEGNÚM HOLT OG HÆÐIR.
Barnaleikrit með söngvum.
Höfundur texta og tónlistar:
Herdís Egilsdóttir.
Lcikstjóri: Margrét Helga
Jóhannsdóttir.
Aðstoðarleikstjóri: Margrét
Ákadóttir.
Lcikmyndahönnuður: Gylfi
Gíslason.
Búningar: Margrét Helga
Jóhannsdóttir.
Ljósameistari: Lárus Björns-
son.
Gervi og grímur: Bryndís
Gunnarsdóttir.
Útsetning og undirleikur: Carl
Möller.
Dansa æfði og samdi Hildi
gerður Pétursdóttir.
Gegnum holt og hæðir eftir
Herdísi Egilsdóttur sækir efni í
íslensk ævintýri. Álfkona launar
greiða sem henni hefur verið
gerður með því að venja bónda-
dóttur af leti og lunta. Hún fær
til þess hjálp frá tröllkonu og
strákum hennar. Bóndadóttir
Lelkllst
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
snýr heim ný og betri og menn,
álfar, tröll og dýr fagna. „Ég
sakna eiginlega bara eins úr
hópnum, það er dverganna",
skrifar Gunnvör Braga í leik-
skrá.
Herdísi Egilsdóttur er tamt
að segja dæmisögur í leikritum
sínum. Hún ætlar þeim kennslu-
og uppeldishlutverk. Texti henn-
ar er að þessu sinni veigalítill,
með fáeinum undantekningum í
flatara lagi. En hún nýtur að-
stoðar leikhússfólksins, leik-
stjóra, leikara, leikmyndasmiðs
o.fl. Þetta er að ýmsu leyti
skemmtileg sýning og má mæla
með henni vegna þess að hér
hefur verið vel unnið. Leikritið
sjálft má skoða sem upprifjun á
íslenskri þjóðtrú, hefðbundin
tengsl við liðna tíð. Hér er flest
á sínum stað. En á efninu eru
ekki ný tök, það skrifar sig að
mestu sjálft.
Kolbrún Erna Pétursdóttir
leikur Þóru bóndadóttur. Henni
tekst vel túlkun þessarar
þverlyndu stelpu. Skúli Rúnar
Hilmarsson er Grímur, bróðir
Þóru, og náði að sýna stríðni
stráksins. Bóndann leikur Leif-
ur Ivarsson og bóndakonuna
Bergljót Stefánsdóttir. Þetta
eru litlausar persónur frá hendi
höfundar og því fá tækifæri
fyrir leikarana til eftirminni-
legrar túlkunar. Sigurður
Jóhannesson leikur refinn af
umtalsverðu fjöri, en er of háð-
ur túlkun kunnra atvinnuleik-
ara. Af dýrahlutverkum má
nefna nautið í röggsamlegri
túlkun Árna Kárasonar og
seppa Eiríks Hjálmarssonar.
Álfkonuna lék Helga Harðar-
dóttir og gerði það af reisn og
álfmeyjarnar stóðu sig vel í
söng og dansi: Ásdís Sigurðar-
dóttir, Júlía Jóhannesdóttir og
Svala Snorradóttir. Tröllkonuna
sem er hin viðkunnanlegasta lék
Sigríður Guðmundsdóttir.
Tröllastrákarnir eru til bragð-
bætis í sýningunni, einkum
Hákur í túlkun Konráðs Þóris-
sonar og Þrymur Einars Guð-
mundssonar. Ónefndir leikarar
eru Ólafur Jóhannesson, Þór
Heiðar Ásgeirsson, Valgerður
Hannesdóttir, Hrund Einars-
dóttir, Jóhanna Benný Hannes-
dóttir, Ragnheiður Pétursdóttir,
Guðbrandur Valdimarsson og
Kristjana Helgadóttir.
Ekki varð ég var við að leikur-
inn höfðaði sérstaklega til
áhorfenda, nema kannski hin
fallegu atriði með álfkonu og
meyjum hennar og einstaka
tröllastrákaleikur. En mikill
fögnuður var að sýningu lokinni
sem lýsti sér í klappi, enda eru
börn þakklátir áhorfendur. Það
merkir ekki að bjóða megi þeim
upp á hvað sem er, bara vegna
þess að það gangi undir nafninu
leikrit.