Morgunblaðið - 03.03.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. MARZ 1979
15
„Fólk
heldur
að við
séum
skrýtnar”
• í ýmsum starfsgreinum þjóð-
félagsins hafa konur haft sig lítið í
frammi. Er það ýmist vegna þess
að starfið hæfir ekki líkamsbygg-
ingu kvenmanna, atvinnan er ekki
nógu þrifaleg fyrir kvenmenn eða
þá að af einhverjum ástæðum
hefur sú venja skapast að atvinn-
an þykir ekki hæfa konum.
Ein þessara starfsgreina þar
sem konur eru sjaldséðar er sorp-
hreinsunin. Þó hefur konum sem
starfa í öskunni, eins og það er
nefnt daglega, farið fjölgandi á
við værum giftar eða ættum börn
gætum við ekki unnið í þessu. Það
er alls ekki hægt að ala upp börn
og vinna í öskunni."
Helga hóf að vinna í sorp-
hreinsunardeildinni síðastliðið vor
en Sigríður, sem keyrði bílinn í
afleysingum þegar við töluðum við
þær stöllur, hefur unnið í öskunni
í 3—4 ár. Hvorug þeirra sögðust
ætla að gera þetta að ævistarfi.
„Maður er dæmdur eitthvað
skrýtinn vegna þess að maður
vinnur í öskunni. Stundum spyr
fólk hvort maður kunni að lesa eða
skrifa. Þetta er alveg eins hjá
karlmönnunum. Bara af því við
vinnum í öskunni hljótum við að
vera vitlausar."
Fólk í Breiðholtinu varð fyrst
hissa þegar það sá konur koma til
að losa úrganginn úr tunnunum og
sögðu þær stöllur að sumir hefðu
sagt „Oj bara, kona í öskunni."
„Það segja fáir nokkuð núna.
Þetta er líka hreint ekki óþrifaleg
vinna. Mér finnst hún vera fremur
þrifaleg," sagði Helga.
Helga Hókonardóttir og Sigríöur Ólafsdóttir. Starfsfélagi í baksýn.
síðustu árum. Helga Hákonar-
dóttir og Sigríður Ólafsdóttir eru
meðal þeirra fáu kvenna sem
starfa við sorphreinsun á Reykja-
víkursvæðinu nánar tiltekið í
Breiðholti, en alls munu 8 konur
starfa í öskunni í Reykjavík.
„Það er ofsa gaman að vinna í
öskunni," sögðu þær er blaða-
maður hitti þær við vinnu í fyrra-
dag.
„Þetta er líka vel borgað, ætli
maður sé ekki bara að ná sér í
peninga með því að vinna í ösk-
unni.“
Helga og Sigríður sögðu að það
væri kait að vinna við sorphreins-
un á veturna og þá þýddi ekkert
annað en að fara í föðurlandið.
„Það er líka erfitt að vinna í
öskunni þegar það er snjór, þá er
erfitt að keyra grindurnar. Vinnu-
dagurinn er einnig langur svo ef
„Þetta er alla vega ekkert
óþrifalegra en að skúra gólf eða
vinna í fiski og fólkið-gengur bara
vel frá ruslinu sínu,“ sagði
Sigríður.
En hveriiig skyldi strákunum
sem farið er út með á kvöldin
verða við þegar þeir komast að því
að daman er „öskubuska"?
„Þeir verða mjög hissa. Hrökkva
við, glápa á okkur smá stund og
segja svo: Ha! Vinnurðu í ösk-
unni?“.
„Það er alveg bráðnauðsynlegt
að hafa konur í öskunni," sögðu
karlmennirnir sem störfuðu í
hópnum með þeim Helgu og
Sigríði.
„Þær eru alveg eins duglegar og
áreiðanlegar og karlmennirnir.
Svo er það svo upplífgandi að hafa
þær með okkur, sérstaklega í
skammdeginu."
Markús Á. Einarsson deildarstjóri veðurspárdeildar Veðurstofu íslands er
nýkominn heim af ráðstefnu sem Alpjóða-veðurfræðistofnunin boðaði til
um loftslagið í heiminum núna á einu kaldasta ári sem komið hefur lengi í
Evrópu. Morgunblaðið ræddi við hann af pessu tilefni.
„ísland er viðkvæmt
fyrir hitabreytingum"
„Það má segja að hvatinn að
þessari ráðstefnu hafi verið nokkr-
ir óvenjulegir atburðir í veðurfari
síðasta 1 xk áratug. Má þar nefna
sem dæmi þurrkana í suðurjaðri
Sahara 1968—1973 en þeir ollu
miklu manntjóni, einnig mikla
þurrka í Sovétríkjunum 1972. Árið
1974 brugðust monsúnrigningarn-
ar Indverjum og 1976 voru miklir
þurrkar í Evrópu. Loks hafa kaldir
v^tur í Bandaríkjunum að undan-
förnu verið mikið ífréttum.
Hér á íslandi höfum við líka
orðið fyrir nokkrum óvenjulegum
atburðuni hvað varðar veðurfarið
og má segja að kuldatímabilið
milli 1966 og 1971 sé einn þeirra,“
sagði Markús er blaðamaður
spurði hann um ástæður þess að
ráðstefnan hefði verið kölluð sam-
an.
„Það hefur borið nokkuð á því að
eftir slíka atburði, áem ég nefndi
áðan, hafa ýmsir farið að velta því
fyrir sér hvort veðurfarið væri að
taka einhverjum alhliða breyting-
um og ýmsar hrakspár hafa verið
á lofti í því sambandi,“ sagði
Markús.
„Á ráðstefnunni kom það hins
vegar fram að í flestum tilfellum
hefði aðeins verið um eðlilegar
sveiflur á veðurfarinu að ræða en
ekki neitt einsdæmi. Það má alltaf
búast við slíku stöku sinnum og
menn verða að vera við þeim
sveiflum búnir.“
Hver var tilgangurinn með
ráðstefnunni?
„Við komum saman til þess að
ra>ða aðallega 3 þætti. í fyrsta lagi
að kanna þekkingu veðurfræðinga
í dag á veðurfarsbreytingum. í
öðru lagi ræddum við hvaða áhrif
veðurfarsbreytingar hafa á mann-
kynið og í þriðja lagi hvernig
aðgeröir manna geta haft áhrif á
veðurfarið. Þessi þáttur veður-
fræðinnar er alveg nýr og hafa
menn veitt honum sérstaka at-
hygli á síðustu árum.
Það er ekki til nein kenning sem
skýrir allar veðurfarsbreytingar.
Menn hefur meira að segja greint
á um það hvort veður hafi kólnað á
síðustu árum eða hitinn staðið í
stað,“ sagði Markús er hann var
spurður um hvaða veðurfarsbreyt-
ingar hefðu átt sér stað í heimin-
um og hvers vegna.
„Þó ef litið er á norðurhvelið eru
menn sammála um að frá 1920
hafi verið mikið hlýindaskeið sem
náði hámarki á árunum kringum
1940. Síðan hefur heldur kólnað en
mjög lítið, þó höfum við orðið
meira varir við þær hitabreytingar
hér á ísiandi.
Það sem var í brennidepli á
ráðstefnunni var hvaða áhrif
koldíoxíð, GO", í lofthjúpnum hef-
ur á veðurfarið. Það er staðreynd
að koldíoxið hefur smám saman
aukist og héldur áfram að aúkast
meðan menn nota fyrst og fremst
kol og olíu sem eldsneyti. Koldíox-
íö hefur líka aukist vegna þess að
menn hafa gengiö mjög á skóg-
lendi jarðar en skógarnir tóku
áður við lofttegundinni. Aukning
koldíoxíðsins, ein sér, leiðir tii
upphitunar þar sem það nemur í
sig langbylgjugeislun frá jörð sem
annars hyrfi út í geiminn og kæmi
ekki að notum. Við vitum það að
smámsaman eykst koldíoxíðið í
loftinu svo mikið, af manna völd-
um, að upphitunin getur orðið ‘/2
til 1 gráða í meðalárshita á 30—50
árum, sem er mjög mikið.
Nú má hins vegar ekki draga þá
ályktun að það muni örugglega
hlýna á næstunni vegna þess að
náttúrulegar breytingar geta orðið
í hina áttina.
Annað atriði í þessu sambandi,
sem við ræddum mikið á ráðstefn-
unni, var ósonlagiö sem er í 20—30
kílómetra hæð frá jörðu. í því
sambandi eru þrjú atriði mikið
rannsökuð. Fyrst þegar
concorde-þoturnar hófu að fljúga
kom í Ijós að köfnunarefni og
súrefni í útblæstri þeirra myndi
veikja ósonlagið sem varnar því að
útfjólubláir geislar frá sólinni nái
til jarðar. Þessir geislar hafa ekki
aðeins áhrif á veðurfar, heldur
einnig á heilsufar manna og er
m.a. talið að þeir geti valdið
húðkrabbameini. Nú er úthlástur
concorde-þoiunnar ekki áhyggju-
efni lengur í þessu sambandi.
Hins vegar eru efnasamhönd,
clorofluoromethana, sem m.a. eru
notuð í kæliskápa og úðabrúsa,
miklu meira áh.vggjuefni. Það er
talið að þetta efni gangi í samband
við ósonlagið og veiki það. Eins er í
þessu sambandi fylgst vel með
notkun köfnunarefnissambanda
sem einnig ganga í samband við
ósonið og veikja þaö. Þaö er ekki
orðið að vandamáli ennþá en gæti
orðið það t.d. með óhóflegri notkun
köfnunarefnisáburðar.“
Getur maðurinn með skipulögð-
um aðgerðum haft áhrif á veður-
farið?
„Menn velta því nú fyrir sér í
fyrsta skipti í sögu mannkyns,
vegna hinnar miklu tækniþekking-
ar, að slíka hluti sé hægt að gera.
Menn gætu til dæmis breytt eðli
yfirborðsins hvað varðar endur-
varp sólargeisla. Ef svörtu dufti
væri stráð á ísjaka drægi hann
geisia sólarinnar frekar til sin og
myndi það auka bráðnun hans.
Á ráðstefnunni var það talið
nauðsynlegt að koma í veg fyrir að
einstaka þjóðir færu að fikta við
hluti sem gætu breytt veðurfarinu
því ef jafnvægið yrði eyðilagt gæti
það leitt til mikilla breytinga sem
aldrei væri hægt að leiða til fyrra
ástands. Það er til dæmis ekki
hægt að sjá fyrir hvernig ástandið
yrði á norðurhveli jaröar en
Norðuríshafið yrði að mestu ís-
laust.
Á íslandi höfum við orðið meira
vör við hitabreytingar undanfarin
ár en víða annars staðar og sagði
Markús landið vera viðkvæmt
fyrir hitabreytingum og yrðu þær
þvi oft greinilegri hér en annars
staðar, t.d. hefði smákólnun á
veðurfari hér mikil áhrif á afkomu
landhúnaðar.
„Árin 1920 til 1965 var mikið
hlýindaskeið á íslandi. Þá var
vyðurfar hagstæðara en það hefur
verið síðan á landnámsöld og við
getum í raun ekki búist við að búa
oft við slíkt árferði. Hins vegar
varð snögg breyting til hins verra
árið 1965 og fengum við 6 mjög
köld ár í röð eins og allir muna
eftir. Tún kól þá á vorin og hafís
lagðist við landið. Eftir það hefur
hitinn frá ári til árs verið óreglu-
legri."
Lifum við á ísöld?
„Þótt sveiflur verði á veðri þarf
það ekki að gefa til kynna að veður
sé að breytast til langframa. Þótt
þaö kólni núna þarf það ekki að
þýða að við séum að ganga inn í
kuldatímabil. Það var yfirgnæf-
andi skoöun manna á ráðstefnunni
í Genf að það sé enginn grundvöll-
ur fyrir því að vera með neinar
langtímaspár hvorki um hiýviðri
né ísöld. Hins vegar voru allir
saimnála um það að leggja beri
áherslu á rannsókn á veðurfars-
breytingum, sérstaklega af
mannavöldum.“