Morgunblaðið - 19.04.1979, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 1979
ung undir forystu séra Friðriks
Friðrikssonar og voru því þekktust
hér á landi fyrir slíkt starf. Kaus
séra Sigurjón því að taka upp slíkt
starf í söfnuði sínum, er hann varð
prestur í Vestmannaeyjum.
Stofnaði hann þar KFUM 30.
nóvember 1924, eða sama árið og
hann varð þar prestur. Var hann
formaður félagsins frá stofnun
þess, þangað til hann fluttist brott
úr Eyjum til Reykjavíkur. Tæpum
tveim árum eftir stofnun KFUM
stofnaði hann KFUK, 14. mars
1926. Bæði félögin uxu upp af
andlegri hræringu í söfnuðinum í
sambandi við fermingarbörn sín.
Meðan séra Sigurjón var í Vest-
mannaeyjum voru félögin allþrótt-
mikil. Þau reistu sitt eigið hús og
unnu gott og mikið starf fyrir börn
og unglinga, auk þess sem þau
aðstoðuðu séra Sigurjón við barna-
guðþjónustunur í kirkjunni á
sunnudagsmorgnum á veturna.
Félögin héldu einnig uppi vikuleg-
um biblíulestrum á vetrarmán-
uðunum, svo og almennum sam-
komum á hverjum sunnudegi,
starfræktu sjómannastofu, sumar-
starf fyrir börn í litlu húsi í
„Króki" suður á eynni, studdu
íslenska kristniboðsstarfið o.fl.
Séra Sigurjón vár lífið og sálin í
félögunum allan tímann, sem hann
var í Vestmannaeyjum. Geta má
því nærri, að mikill tími fór hjá
honum í að starfa fyrir þau. Hann
talaði oftast annan hvern sunnu-
dag á almennu samkomunum og
hafði biblíulestra vikulega, stund-
um tvisvar í viku. Bættist þetta
ofan á annað starf hans í sam-
bandi við prestsembættið, svo sem
fermingarundirbúning barna,
jarðarfarir, húsvitjanir og mann-
tal, heimsóknir til sjúklinga og
fleira, sem of langt yrði upp að
telja. Mest allt þetta starf fór
fram í bænum, og lega prests-
setursins að Ofanleiti gerði það að
verkum, að hann var oft megin-
hluta dagsins í bænum og kom
ekki heim fyrr en seint á kvöldin.
Á þessum árum var ekki mikið um
bíla í Eyjum, svo að oftast varð
hann að fara fótgangandi á milli,
nær því hálftíma hvora leið. Eg
kom alloft til Vestmannaeyja á
þessum árum til þess að aðstoða í
starfinu í KFUM og tala á sam-
komum, og á ég margar góðar
minningar frá þeim tímum. Eg
naut oft gestrisni þeirra hjónanna,
séra Sigurjóns og hans góðu eigin-
konu, Þóreyjar Eyjólfsdóttur
Kolbeins, sem var manni sínum
mjög samhent og styrk stoð í
starfi hans. Hún andaðist 4. apríl
1969.
Eftir að séra Sigurjón varð
prestur við Hallgrímskirkju í
Reykjavík, talaði hann oft á sam-
komum KFUM í Reykjavík og
kristniboðshreyfingarinnar. Auk
þess efndi hann til almennra
kvöldsamkomuhalda í kirkjunni
a.m.k. tvo vetur, viku í senn, og
fékk til liðs við sig ýmsa ræðu-
menn, bæði leikmenn og presta.
Þannig mætti lengi telja, en það
skal ekki gert að þessu sinni.
Að lokum vil ég þakka fyrir
samfélag og samstarf við séra
Sigurjón um árabil, bæði
Sambandi íslenskra kristniboðs-
félaga, en hann var í stjórn þess í
mörg ár og formaður þess eitt og
hálft ár til ársins 1973, er heilsan
tók að bila, svo og í KFUM og K og
ýmsum öðrum starfsgreinum, sem
efla vilja Guðs ríki.
Bið ég öllum börnum séra Sigur-
jóns og afkomendum þeirra ríku-
legrar blessunar Drottins um alla
framtíð.
Guð gefi íslensku kirkjunni
marga jafn einarða og heilhuga
boðendur orðsins og þjóna sem
hann.
Gunnar Sigurjónsson
Þau atvik gjörast einatt í lífi
okkar manna, sem valda því, að við
stöldrum við, lítum um öxl til
liðins tíma og rifjum upp ævi-
brautina. Þá rifjast upp margt af
því, sem bjó í huga okkar á
mótunarárunum, óskir og þrár,
draumar og vonir, sem bundnar
voru við framtíðina, sem þá var
enn framundan, en er nú að hluta
til orðin fortíð. Og spurningin
vaknar: Hvers vegna vðldum við
þá götu, sem gengin hefur verið?
Og þá stíga upp í hugann myndir
ýmissa þeirra samtíðarmanna á
hinum ýmsu æviskeiðum, sem við
mættum þannig, að þeir höfðu
mótandi áhrif á líf okkar.
Þessar hugsanir vakna hjá mér,
er ég sest niður til þess að minnast
vinar míns, síra Sigurjóns Þ.
Árnasonar, fáeinum orðum í til-
efni andláts hans. Síra Sigurjón
var einn þeirra mann, sem ég
mætti ungur að árum á þann veg,
að hann hafði mótandi áhrif á líf
mitt. Ég þakka Guði fyrir, að ég
fékk að kynnast honum sem
sóknarpresti mínum, sálusorgara,
prédikara biblíufræðara og víni.
Sem slíkur verður hann mér alla
tíð ógleymanlegur.
Síra Sigurjón fékk ungur köllun
til þess að feta í fótspor föður síns
og ganga í þjónustu Drottins síns
og frelsara sem prestur. Hann
fékk eflaust gott veganesti úr
foreldrahúsum til þess ævistarfs
sem beið hans. Og þar eignaðist
hann þá trú sem einkenndi líf hans
allt. Hann settist í guðfræðideild
Háskóla íslands á þeim árum, en
þar voru mótandi þeir kennarar,
er fluttu aðrar kenningar en þær,
er tíðkast höfðu um aldir í
evangelisk-lúterskri kirkju. Nýjar
stefnur og nýir straumar í sam-
tímanum höfðu velt um koll mörgu
því, sem áður hafði verið talið til
öruggra staðreynda. Ný svið opn-
uðust mannlegri þekkingu. Vísind-
in unnu hvern sigurinn af öðrum.
Mönnum fleygði fram við að
hlýðnast upphaflegri skipun
skaparans síns um að gjöra jörð-
ina sér undirgefna. Mikil bjartsýni
fylgdi vísinda- og menningaraf-
rekum seinustu áratuga 19. aldar-
innar. Margir töldu þá mannlegri
getu nánast engin takmörk sett.
Þá misstu margir jafnframt
fótanna í andlegum efnum. Við
sjáum endurtekningu þess, er
gjörðist í árdaga, er hinn fyrsti
maður taldi sig þess umkominn að
setjast í sess Guðs, þar sem hann
þyrfti ekki lengur á hjálp og vernd
Guðs að halda. Hann gæti sjálfur
leyst öll sín mál. Það virðist einnig
hafa verið almennt hald fjölda
manna um seinustu aldamót.
Þá varð víða þröngt um Guð í
mannheimi. Honum var víða skor-
inn þröngur stakkur. Allt skyldi
fellt burt úr helgum ritningum,
sem þóttu ekki samrýmast hinni
nýju og vísindalegu þekkingu
mannkynsins. Allt hið yfir-
náttúrulega var fellt burt. Guð
varð þá fyrir mörgum aðeins
sviplítill siðprédikari, oft heldur
smámunasamur og gamaldags,
enda víst einatt fáir, sem lögðu
eyrum að boðskap hans eða tóku
boð hans alvarlega. Mannleg syn-
semi var lögð sem mælikvarði á
hina guðlegu opinberun.
Og flestir þeir menn, sem enn
létu sig einhverju varða framtíð
kirkju og kristni, báru ugg í
brjósti um fram'tíð Guðs og ríkis
hans á þessari jörðu. Kristin
kirkja var í erfiðri vörn. Og í
tilraunum sínum til þess að bjarga
því, sem bjargað varð fyrir Guð og
kristna kirkju, varð mörgum fóta-
skortur á hinu trúarlega sviði.
Mönnum duldist einatt sá Guð,
sem opinberast hafði í mannheimi
mannkyni til bjargar, svo að þeir
fóru þess í stað að reyna að bjarga
Guði, auðvitað í góðum og göfug-
um tilgangi, en að vonum án
nokkurs varanlegs árangurs. Það
er aldrei á valdi okkar manna að
bjarga Guði. Það er Guð, sem í
Kristi kom inn í heim okkar
manna til að bjarga okkur.
Ætli þetta sé ekki í fáum orðum
staðan, sem almennt ríkti innan
kirkju og guðfræði þess tíma, er
síra Sigurjón Árnason ungur sett-
ist á skólabekk til þess að nema
heilög fræði? Þá voru þau kennd
út frá þessu sjónarhorni. Nýguð-
fræðin sat í hásæti og reyndi að
bjarga leifum hins guðlega í
mannheimi. Spíritismi gaf sumum
von um, að í heimi mannanna væri
fleira veruleiki en það eitt, sem
mannieg augu fá litið. En augu
flestra virðast hafa verið harla
lokuð fyrir eiiífðargildi þeirrar
opinberunar, sem Guð hafði gefið í
fyllingu tímans í eingetnum syni
sínum, Drottni Jesú Kristi. Síra
Sigurjón sagði mér stundum frá
því, hve þessi tími hefði verið sér
erfiður trúarlega. Hann lenti í
harðri baráttu. Barnatrúin varð
fyrir miklum áföllum' við lestur
hans á fræðiritum samtímans og
kynni af þeim stefnum, sem þá
voru efstar á baugi í guðfræðinni.
Þá hófst sú barátta hans, sem
síðan stóð fram eftir ævinni,
baráttan við að-eignast skilning á
þeim boðskap, sem Guð hafði
opinberað mannkyni í heilagri
ritningu. Nýguðfræðin og
spíritisminn gátu aldrei fullnægt
trúarþörf hans. Hann átti ekki
samleið með þeim mikla meiri-
hluta jafnaldranna, sem gengu til
fylgis við þessar kenningar í
trausti þess, að þar væri að finna
þau brot, sem okkur væru gefinn
af sannleika Guðs. Þótt það væri
allt gjört í góðri trú og til þess að
bjarga Guði, hlaut hann að hafna
því sem fánýti. En um stund var
hann óviss og reikandi í afstöðu
sinni. Hvar var fótfestu að finna?
Hvar var svar Guðs við þörfum og
vandamálum mannkynsins?
Síra Sigurjón sagði mér sjálfur,
að lestur guðfræðilegra bóka hefði
bjargað trú sinni. Hann fór ungur
utan til framhaldsnáms og kynnt-
ist þá þeim nýju straumum, sem
fram komu í guðfræðinni eftir
algjört skipbrot þeirrar barnalegu
bjartsýni, sem hafði gripið menn
svo sterkt fyrir og um aldamótin.
Sú bjartsýni beið varanlegt skip-
brot í fyrri heimstyrjöldinni, er
vonir milljónanna hrundu í rúst.
Þá kastaði mannleg grimmd af sér
dulargerfinu og hyldýpi mannlegr-
ar syndar blasti við sjónum. Og
nýir menn komu fram með nýjar
skoðanir á hinni aldagömlu opin-
berun Guðs. Tími „krísuguðfræð-
innar" hófst, þar sem menn gjörðu
sér glögga grein fyrir þörf okkar á
þeirri náð, sem Guð einn getur
gefið í Drottni Jesú Kristi. Hlut-
verk okkar er aðeins að boða hann,
bera fram vitnisburð opinberunar-
innar um hann, leyfa heilögum
anda Guðs að fylla hug og sál, svo
að Guð fái komizt að til þess að
vinna verk sitt í hjörtum okkar
manna.
Þetta er sá boðskapur, sem síra
Sigurjón flutti óhikað af fullri
djörfung og lifandi trúarsannfær-
ingu. Hann hafði sjálfur eignast
þá sannfæringu, að þetta væri hin
eina björgun okkar manna. Hann
hafði komið að krossi Drottins
síns og frelsara og fundið þar frið.
Þennan frið vildi hann flytja
öðrum mönnum, öllum þeim, sem
honum var falið að leiða til trúar á
Krist. Og þetta var innihald
prédikunar hans. Ég man að ýmsir
töldu hann einhliða prédikara.
Kannski var eitthvað til í því, en
þá aðeins í þeim skilningi, að hann
lagði einhliða áherzlu á hjálp-
ræðisverk Guðs í Drottni Jesú
Kristi, sem einn ætti lausn að færa
okkur syndugum mönnum. Hann
þreyttist aldrei á að flytja boð-
skapinn um óumræðileika
kærleika Guðs, sem birzt hefði
okkur mönnum í hjálpræðisverki
Krists.
Og í samtíð sinni varð síra
Sigurjón einatt boðberi skoðana,
sem gengu gegn því, sem um
áratugi var reynt að halda fram
sem einhverjum stórsannleik hér
úti á íslandi, löngu eftir að guð-
fræðingar annarra þjóða höfðu séð
í gegn blekkinguna og snúið burt
frá þeirri guðfræðistefnu, sem
beðið hafði skipbrot. Hann varð
því einatt eins og rödd hróp-
andans, sem talar öðru vísi en
fjöldinn. En Guð gaf árangur af
starfi hans, bæði úti í Vestmanna-
eyjum og eins hér í Reykjavík,
eftir að hann fluttist hingað. Það
var stór hópur fólks, sem safnaðist
að prédikunarstóli hans til þess að
hlýða á boðskap hans og fá dýpri
innsýn í þá opinberun, sem Guð
hafði gefið í Kristi. Hann hélt
einnig almenna bíblíulestra viku-
lega marga vetur, þar sem gott var
að fá leiðsögn hans við að lesa hin
ýmsu rit heilagrar ritningar.
Það er eitt megineinkenni síra
Sigurjóns sem prédikara, hve
mikla vinnu hann lagði í undir-
búning prédikunar sinnar. Hann
notaði hverja stund. Hann las
nýjustu rit guðfræðinnar til þess
að fylgjast með því, sem efst var á
baugi úti í hinum stóra heimi. Þær
voru ófáar prédikanir hans, er
hann greindi frá því, sem frægir
guðfræðingar hefðu til málanna að
leggja um umræðuefni dagsins. Ég
þori að fullyrða, að síra Sigurjón
hafi verið í hópi allra lærðustu
guðfræðinga á Islandi um sína
daga. Og eftir að ég hóf nám í
guðfræði, varð mér oft hugsað til
þess, að hinn rétti staður hans
væri sennilega á kennarastóli í
guðfræðideild, þótt hann að mínu
mati hafi einnig verið afburðar-
prédikari, því að við kennslu guð-
fræðinema hefði hin víðtæka
þekking hans notið sín til fulls.
Þess vegna taldi ég mig mikinn
gæfumann að eignast hann að
slíkum vini, að ég fékk oft
„einkatíma" hjá honum í guðfræði,
er við á mörgum samverustundum
ræddum um einhver þau atriði,
sem snertu kristinn boðskap.
Hann var fús til þess að fræða og
fullur af áhuga á að vinna Drottni
sínum og frelsara, sem hafði
kallað hann til starfa í víngarði
sínum. Ég held, að hann hafi
mótað mig meir en flestir aðrir.
Síra Sigurjón var ekki allra. Mér
kom hann svo fyrir sjónir, að hann
væri fremur ómannblendinn, færi
sinar eigin leiðir á ýmsan hátt og
léti bezt að reyna sjálfur að kryfja
vandamálin til mergjar. Honum
var ekki tamt að gleypa hráar
skoðanir annarra. Hann vildi velta
hlutunum fyrir sér og komast að
niðurstöðu út frá kenningu Guðs
orðs. Þess vegna gátum við kirkju-
gestir hans ætíð verið öruggir um,
að í guðsþjónustunni hjá honum
fengjum við ósvikna fæðu, en
ekkert léttmeti. Hann flutti af
prédikunarstólnum það eitt, sem
hann sjálfur hafði íhugað náið og
fundið lausn á. Hann boðaði aðeins
þá trú, sem hann fyrir eigin
reynslu vissi, að var sönn og óhætt
var að byggja á.
Þess vegna er hans minnst með
þakklæti til Guðs í dag af fjölda
þeirra, sem sóttu til hans andlega
uppfræðslu og styrk og tóku þátt í
heilagri tilbeiðslu í þeim kirkjum
sem hann þjónaði. Við fundum að
okkur var óhætt að treysta leið-
sögn hans. Hann leiddi engan á
villigötur.
En eins og áður segir, stóð
einatt gustur um síra Sigurjón.
Hann átti ekki samleið með fjölda
jafnaldra sinna í boðun trúar-
innar. Hann var boðberi nýrrar
endurvakningar fagnaðarerindis-
ins og þurfti því oft að snúast gegn
kenningum þeirra, sem bentu á
villigötur í misskilningi gamallar
og raunar úreltrar guðfræðistefnu,
sem menn sátu fastir í. Hann
sýndi trúmennsku í þjónustunni
við Guð sinn og frelsara.
Að leiðarlokum langar mig til
þess að flytja hér þakkir til hans
fyrir allt það góða, sem ég fékk að
njóta í samvistum við hann. Síðar
skildu leiðir, er vegir mínir lágu
burt úr Reykjavík til starfa og
samfundir strjáluðust, en alltaf
var vináttan óbreytt, er fundum
bar saman á ný. Og trú hans var
söm við sig. Hann vissi, á hverjum
hann byggði von sína. Og trú hans
entist honum alla ævina. Nú er
hann genginn til eilífra samfunda
við Drottinn sinn og frelsara. Við
blessum minningu hans og flytjum
Guði þakkir fyrir líf hans og starf,
vitnisburð hans og prédikun. Og
frammi fyrir hásæti lambsins
munu ófáir geta bent á hann og
sagt: Þökk, að þú vísaðir okkur
veginn til lífsins.
Getur nokkur prestur öðlazt
betri eftirmæli, betri yfirskrift
yfir farinn veg að leiðarlokum?
Jónas Gíslason
Séra Sigurjón Þ. Árnason er
fallinn frá. Ég er ekki ósnortinn
við þá fregn. Svo römm var sú
taug.
Séra Sigurjón fæddist á Sauð-
árkróki, þar sem foreldrar hans
gegndu sama hlutverki og hann
sjálfur og kona hans í Vestmanna-
eyjum um tveggja áratuga skeið
eða frá 1924—1944.
Séra Sigurjón var næstelztur 12
systkina. Foreldrar hans voru séra
Árni Björnsson, fyrst prestur á
Sauðárkróki og síðar að Görðum á
Álftanesi eða frá árinu 1913 til
dauðadags. Séra Árni var þar
prófastur Kjalarnesþings frá ár-
inu 1916 til dánardægurs. Hann
var fæddur 1. ágúst 1863. Hann
lézt 26. marz 1932. — Foreldrar
séra Árna voru Björn bóndi Sig-
urðsson á Tjörn í Nesjum og kona
hans frú Elín Jónsdóttir.
Móðir séra Sigurjóns Þ. Árna-
sonar var frú Líney Sigurjónsdótt-
ir bónda Jóhannessonar á Laxa-
mýri í Suður-Þingeyjarsýslu og
konu hans frú Snjólaugar Guðrún-
ar Þorvaldsdóttur. Þannig var séra
Sigurjón Þ. Árnason systursonur
hins nafnkunna skálds okkar Is-
lendinga, Jóhanns Sigurjónssonar.
Námsferill séra Sigurjóns var
þessi í stuttu máli.
Hann lauk barnaskólaprófi á
Sauðárkróki og gekk síðan einn
vetur þar í unglingaskóla. Hann
lauk gagnfræðaskólaprófi á Akur-
eyri vorið 1914 eftir tveggja ára
nám þar. Síðan lauk hann stú-
dentsprófi við Menntaskólann í
Reykjavík vorið 1917. Um haustið
hóf hann nám í Guðfræðídeild
Háskóla íslands og lauk þaðan
kandidatsprófi 14. febr. 1921.
Sama ár lauk hann kennaraprófi
við Kennaraskóla Islands. Næsta
vetur stundaði hann nám (fram-
haldsnám) í trúarheimspeki við
Hafnarskóla og kynnti sér jafn-
framt safnaðarstarfsemi.
Séra Sigurjón Þ. Árnason tók
prestsvígslu 29. okt. 1922. Þá gerist
hann aðstoðarprestur föður síns
að Görðum á Álftanesi.
í janúarmánuði 1924 var séra
Sigurjón settur prestur í Vest-
mannaeyjum eftir fráfall séra
Oddgeirs Þórðarsonar Guðmund-
sen, sóknarprests, sem þar hafði
verið prestur frá 1889 eða 35 ár.
Eiginkona séra Sigurjóns Þ.
Árnasonar var frú Þórunn Eyj-
ólfsdóttir Kolbeins prests að Stað-
arbakka í Miðfirði. Þau giftust 4.
jan. 1924.
Er þau fluttust til Vestmanna-
eyja nokkrum dögum eftir gifting-
ardaginn, settust þau að á hinu
forna prestssetri í Eyjum, Ofan-
leiti.
Þegar þessi ungu prestshjón
fluttu til Eyja, höfðu Eyjamenn
lifað uppgangstíma mikla síðustu
18 árin. Það voru fyrstu ár vél-
bátaútvegsins þar.
Þessi atvinnuvegur hafði þá
fært útvegsmönnum þar, stórum
og smáum, mikla björg í bú, eins
og komist er að orði. Alda mikils
gróða og velmegunar hafði risið
þar. Gullið og silfrið, silfrið og
gullið glóði dýrðlega á öldutoppn-
um, svo að unun var að. En öllum
öldum fylgir lægð, dalur, öldudal-
ur. Svo var og hér. Hafði fólkið
gleymt himninum yfir höfði sér í
hrifningu velgengninnar og jörð-
inni undir fótum sér? — Við
skulum íhuga viðbrögð og framtak
unga prestsins að Ofanleiti.
Fyrsta árið sem hann starfaði
þar, eða í nóvember 1924, stofnaði
hann Kristilegt félag ungra
manna í kaupstaðnum. Hálfu öðru
ári síðar beitti hann sér einnig
fyrir stofnun Kristilegs félags
ungra kvenna í sókn sinni. Þátt-
taka Eyjabúa í heild í þessum
kristilegu samtökum varð brátt
mikil. K.F.U.M. og K. í Vest
mannaeyjum gat sér brátt góðan
orðstír og hafði mikil áhrif á hóp
manna og kvenna, sem störfuðu
þar af lífi og sál árum saman.
Áhrifa þessa félagsskapar með
unga prestinum í fararbroddi
gætti mjög í kaupstaðnum. Það
leyndist okkur ekki, sem þá áttum
eftir að annast fræðslu ungmenna
þar um tugi ára. Þessi félög urðu
brátt fjölmenn og störfuðu af
áhuga og einlægni. Þau byggðu
brátt eigið samkömuhús, þar sem
þau héldu samkomur sínar sínu
fólki og fjölmörgum öðrum til
mannbætandi áhrifa. Sóknar-
presturinn var þar allt í öllu og
naut þar mikillar hylli og persónu-
legrar velvildar. Þar kom einnig til
hin mikla vinna, sem ungi prestur-
inn lagði á sig, er hann bjó börnin
undir ferminguna ár hvert, og svo
ræðuhöld og biblíulestur, sem
fyfgdu þessu starfi öllu.
Séra Sigurjón Þ. Árnason var
áhrifaríkur persónuleiki. Ekki sízt
í ræðustól. Vinnuþrek hans var
mikið og knúið fram af einstakri
samvizkusemi og trúarlegum
áhuga.