Morgunblaðið - 22.04.1979, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. APRÍL 1979
Jónas Pétursson,
fyrrv.
alþingismaður:
„S jálfstæði er
betraenkjöt”
Þessi setning, sem Halldór
Laxness leggur Bjarti í Sumarhús-
um í munn í Sjálfstæðu fólki, hefir
orðið mér ákaflega hugstæð nú um
skeið. Svo hugstæð að aðra betri
kann ég ekki í svipinn til að segja í
stuttu, hnitmiðuðu máli það, sem
mér býr í brjósti nætur og daga
þegar umhverfið, lífið í landi
okkar leitár sterkast á hugann um
þessar mundir, segir betur en
annað orðaval þáð, sem ég hefi
verið að berjast við í 10—15 ár að
festa í huga samferðafólksins hér
austanlands og í strjálbýlinu —
fyrst og fremst í raforkumálum —
en um leið þá lífsskoðun, sem í
þessu felst. Sú lífsskoðun mótar
mína afstöðu, mínar hugmyndir á
öllum sviðum.
I eftirfarandi köflum varpa ég
fram hugleiðingum mínum, af-
stöðu til ýmissa mála og mynda
sem svífa fyrir sjónum, vegna
umræðu á nútímanum eða vegna
lærdóma, sem lífið hefir fært mér,
og áhugamála, sem varað hafa frá
blautu barnsbeini. Til þess að
þreyta minna þá, sem forvitnast
vilja um skoðanir mínar, set ég
millifyrirsagnir á kaflana.
Búskaparmál
Ég er bóndi yzt sem innst. Hefi
aldrei verið annað og verð aldrei
annað. Margt hefir mér sárnað í
fari bænda nú um skeið. Mínar
hugmyndir eru sjálfsagt íhalds-
samar — í þessu efni sem öðrum.
Hvert er gildi búskapar?
Matvælaframleiðslan svara marg-
ir og auðvitað er sá þáttur stór —
var stærstur á meðan lífsbaráttan
var um matinn og klæði og húsa-
skjól. En fleira er og stærra en
fyrr — á síðustu tímum! Að
byggja landið allt, að ala upp
hraust og dugmikið fólk, sem vex
upp í samskiptum við náttúruna í
önn hins daglega við búskap.
Fólk, sem fær þjóðareinkennin inn
í sig með mat og drykk, með
sólskini og regni, hreggi og hríð
við umgengni við skepnur, við vöxt
gróðurs á túni og úthaga — við
undafífil, vallhumal og holtasóley,
að ógleymdum smáranum, sem
fyllir vitin angan í hlýjum sumr-
um. Þetta hefir alla tíð verið
mikilvægt hlutverk búskapar að
ala upp fólk. Og sannarlega hafa
íslenzkar sveitir skilað íslenzku
þjóðfélagi stórum hlut og stærst-
um í því fólki, þorra þess í blóma
lífsins, er flutzt hefir í þéttbýlið.
Bernskuárin, uppeldið, framlag
sveitanna til þéttbýlisins, — þjóð-
félagslega mikilvægasta þjóðar-
gjöfin! Sem tölvuspekingarnir fást
ekki um! Og þegar þetta fólk
eldist, er farið að þylja raunartöl-
ur um svo margt gamalt fólk í
Reykjavík. Fjöldi þessa fólks hefir
flutt þangað á starfsaldri. Hvað er
mikilvægara að skapa lífvænleg
byggðarlög en starfandi fólk?
I búskap er lífsmeiður þjóðanna
fólginn! Ovíða meir en einmitt á
Islandi. Með því er Island allt
byggt. Með því eru tryggð tengsl
þjoðar og lands, sem með engu
öðru móti nást með sama hætti.
Alið upp fólk með þjóðareinkenn-
um, sem hvíslast um allt þjóðlíf!
Og framleidd matVSeli af gróðri
jarðar og gæðum moldar, sem var
grundvöllur lífs í landinu langar
aldir. Slík var fæðuöflunin. En
bændastéttin verður að skilja og
tileinka sér þetta margþætta lífs-
svið. En í allri umræðu hefir
matvælaframleiðslan svo að segja
ein skipt máli um skeið.
í upphafi Viðreisnar kom 10%
útflutningstryggingin í fram-
leiðsluráðslögin. Eitt skynsamleg-
asta ákvæði laga. I senn hvatning
og aðhald. Öll árin síðan hefir
bændastéttinni væntanlega verið
ljóst að aukin framleiðsla fram
yfir það mark þýddi verðlækkun
— þýddi það að svonefndu grund-
vallarverði yrði ekki náð. Fyrir
meir en 10 árum var mörgum orðið
ljóst að í þá átt stefndi. Einkum
vegna þess að innflutt kjarnfóður
var á of lágu verði. Sú framsýni
var þá til hjá allmörgum að leggja
gjald á innflutt kjarnfóður, sem
notað yrði til hagstýringar.Ég
vildi fá það í gildi til að byggja upp
graskögglaverksmiðjur í landinu.
Innlenda kjarnfóðurframleiðslu úr
grasi. Við hefðum aldrei þurft
annað en ríflegt gjald á innflutt
kjarnfóður, notað fyrst og fremst í
að byggja upp graskögglaverk-
smiðjur (sem hafa reynzt andvana
fæddar af því að undirstöðuna,
fjármagnið, vantaði). og í aðra
hagstýringu búskaparins eftir því
sem viðhorf gáfu tilefni. Ég held
að það hefði nægt til að fyrir-
byggja þá lítt viðkunnanlegu
stöðu, sem uppi hefir verið um
skeið og fyrirbyggja talsvert af
þeirri skothríð sem tölvubissness-
lýðurinn hefir sáldrað yfir bænda-
stéttina um nokkur ár. Mér hefir
sárnað það mest að þetta tölvu-
bissnesshugarfar er farið að festa
rætur í bændastéttinni sjálfri. í
minni vitund er bændastéttin kjöl-
festa þjóða, ekki síður hér — sem
stendur af sér storma og sveiflur,
tekur tízkunni með varúð, svo
ekki sé meira sagt. Verðbólgu-
hugarfarið nam fyrst land við
ströndina, læddist síðan um sveit-
ir, inn til dala. Það er þetta, sem
hefir sett bændurna í aðstöðu
dagsins, framar öllu öðru. Þá
skorti íhaldssemi — aðalsmerki
búskapar til að vera það jafn-
vægisafl í þjóðfélaginu, sem
búskapur á að vera.
I þættinum í útvarpinu:
Morgunpósturinn, var nýlega vitn-
að í ummæli Björns á Löngumýri,
þar sem hann segir að hár kjarn-
fóðurskattur lagi framleiðslumál-
in í búvörunni á stuttum tíma.
Þetta gladdi mig. Björn á Löngu-
mýri met ég mikils eftir kynni
okkar á þingmannsárunum, fyrir
miklum skarpleik og íhaldssamt
búvit. Og raunar hefir tæpast að
hafa þá yfirskrift þessa máls, sem
yfir pistlunum stendur og geta
Björns að engu í þessu máli.
Aðgerðarleysi Alþingis er að
verða óþolandi. Og naumlega hefði
ég trúað að tillögur um skömmtun
á kjarnfóðri myndu koma frá
sjálfstætt hugsandi bændum. Og
kvótakerfi. Er asklokið að verða
allsráðandi? Andstaðan við kjarn-
fóðurgjald er bændum til skamm-
ar og út yfir tekur með tillögur um
skömmtun. Kjarnfóðurgjaldið í
lög! íslenzkur búskapur á að nýta
gæði landsins, bóndinn að búa að
sínu með sem minnstum aðföng-
um. Bændur gefa aldrei Grímsey
fyrir vináttu konungs. Verzla ekki
með sjálfstæði sitt fyrir ódýrt
kjarnfóður! í stuttu máli: Sjálf-
stæði er betra en kjöt!
Orkumál
Orkumálin hafa ýtt við mér við
undanfarnar umræður. Aust-
firðingar eru enn komnir í orku-
svelti — og er það ekki annað en
hlutur, sem hlaut að ske. Þar sem
mikill meirihluti þeirra kaus að
eiga hlut sinn í þessu sem flestu
öðru undir tölvubissnesssjónar-
miðum valdastofnana við Faxa-
flóa. Austfirðingum væri nú hollt
að rifja upp viðtökur þær, sem
frumvarp mitt um Austurlands-
virkjun hlaut hjá þeim á sínum
tíma. Þannig dróst nokkur ár að
virkja Lagarfoss og enn hefir
ekkert gerzt í framkvæmdum nýs
orkuvers, þrátt fyrir margar
samþykktir, áskoranir, viðtöl full-
trúa við orkumálakónga og prinsa.
í fjögur ár a.m.k. hefur verið
barizt fyrir virkjun í Fljótsdal.
Menn héldu að hún væri að nálg-
ast og endurvakin ein útilegu-
mannasaga heilan vetur á Grenis-
öldu. En nú hefir heill andskota-
hópur, með Orkustofnun og tölvu-
spekinga í öllum áttum lagst á
móti með auknum þunga! Ekkert
annað en það, sem ég hefi verið að
reyna að koma mönnum hér á
Austurlandi í skilning um í mörg
ár! Ef Austfirðingar — já, strjál-
býlisfólkið hvar sem er ekki tekur
sér valdið í flestum sínum málum,
með orði og ábyrgð, þá skammta
tölvuspekingarnir skít úr hnefa!
Það er löngu kunnugt, að ég hefi
viljað leysa Rafmagnsveitur ríkis-
ins upp í landshlutafyrirtæki.
Vestfirðingar riðu á vaðið og tókst
að koma Orkubúi Vestfjarða á fót.
Auðvitað fylgja því erfiðleikar, já
einmitt það, sem þarf að vera til
að þjálfa það fólk, sem landið
byggir og ætlar að byggja til að
vera hæft í lífsbaráttu, sem aldrei
endar nema með sigri. Af því að
atorkan, þjálfuð af reynslu, elfd í
dagsins og lífsins önn hlýtur að
halda velli og sigra! Ljóst er mér
að Orkubú Vestfjarða á erfiðasta
baráttu að heyja. Austfirðingar
hafa tvímælalaust betri stöðu með
slíkt fyrirtæki á Austurlandi. Þar
sker úr um hinir ágætu og miklu
orkuöflunarkostir sem hér eru —
og auðvitað er það orkan, beizluð
til þjönustu, sem ieg|flr til verð-
mætið, sem tryggir efnalegan
grunn að dreifingu orkunnar. Af
því spretta alhliða framfarir í lífi
strjálbýlisfólksins — atorka og
sjálfstæði.
Meira um orkubúskap
Alþýðuhandalagið vill koma á
fót Islandsviíkjun. Þessu héldu
þeir fram áíewWmiálaráðstefnu á
Hallormsstað 9.—10. júní 1977. Og
töldu með því stefnt að jöfnu
raforkuverði um allt land! Ég
sagði við Helga Seljan: Dettu þér í
hug að forréttindahópurinn, sem
búinn er að koma sér fyrir í
Landsvirkjun láti eitthvað af sín-
um hagsmunum til strjálbýlis-
fólksins? Ég fékk reyndar ekki
svar. Nú er vinstri stjórnin að
bagsa við þetta mál. Þá segir
Birgir Isleifur að Reykvíkingar
þurfi að gæts hagsmuna sinna.
Hann telur það fjarstæðu að ein
mesta auðlind íslands, vatns- og
hitaorkan styðji með arði sínum
Kröfluvirkjun. Kröfluævintýrið!
Hvað er Kröfluævintýrið? Fyrsta
stórfellda viðleitnin að beizla orku
jarðhitans til raforkuframleiðslu.
Það er oft hægt að vera vitur eftir
á. En hvenær átti að byrja? Átti
að horfa nokkra áratugi enn á
gufumekkina úr iðrum jarðar —
státa aðeins af auðlindunum —
eða leggja til atlögu og ná tökum á
verðmætunum! Það hefir ýmislegt
óvænt gerzt. Ekkert var og er
sjálfsagðara en einmitt það, að
kostnaðurinn af Kröflu hvílir á
þeim, sem innlendrar orku njóta
— beint eða óbeint. Auðlinda-
skattur af okkar mestu auðlindum,
bæði vatns- og hitaorku. Ólíkt
eðlilegra og hyggilegra en
verðjöfnunargjald. Ef Kröfluævin-
týrið hefði nú snúið öfugt —
ævintýri — fremur notað í þjóð-
sögum um stórhöpp og velgengni
— hefði þá e.t.v. verið annað hljóð
í strokknum? Ýmsir viljað hag-
nýta sér Kröfluævintýrið!
Stjórnmál og tölva
Ég hefi fylgzt ögn með þingmál-
um — hitti stundum á að hlusta á
útvarp á þingfréttatíma — auk
þess sem blöðin flytja, þótt fátt
eitt verði lesið. Sunnlendingar
berjast fyrir brú á Ölfusá við
Óseyri. Á það mál var drepið í
þingfréttum ekki alls fyrir löngu.
Þá rifjaðist upp fyrir mér að á
beinni línu í útvarpinu, þar sem
Geir Hallgrímsson formaður
Sjálfstæðisflokksins var spurður,
varpaði einhver fyrirspyrjandi,
Sunnlendingur að ég tel þeirri
spurningu fram, hver væri afstaða
Geirs til brúarmálsins við Óseyri.
Ég man svarið. Geir svaraði að
hann vildi láta gera hagkvæmnis-
útreikninga á þessari brú áður en
afstaða væri tekin. Þá rifjaðist
annað upp, að einhvers staðar sá
ég eða heyrði — í blaði eða útvarpi
fyrir skömmu, spurningu eitthvað
á þessa leið: Verður tölva forsætis-
ráðherra kring um árið tvö
þúsund?
Morgunblaðið sagði einhvern
tíma fyrir skömmu, að mannslíf
væru ekki metin til peninga. Ekki
man ég hvort það var í tilefni
leitar að týndum mönnum á landi
eða sjó. Rétt er að minna á þetta
oftar. Og ekki sízt að minna á það í
þjóðmálaumræðu yfirleitt. Ekki
sízt nú í þeirri auknu fjölmiðlun,
sem nú dynur yfir þjóðina og
dreggjar þess djöfulsmáls eru að
sitra inn í þjóðarvitund, sem
kappsamlega hefir verið ílutt í
síðdegisblöðum t.d.! Tölvubissness!
Kjöt er betra en sjálfstæði! Ég er
ákveðinn stuðningsmaður Ölfusár-
brúar við Óseyri — hún er lífs-
fylling skynsamlegs vits þeirra,
sem sjá sýnir í umhverfinu — og
lyfta augum undan asklokinu!
Þórshafnarævintýri!
Á borðinu hjá mér hefir lengi
legið lítill blár miði. Ég hefi oft
hlustað með öðru eyra á forustu-
greinar dagblaða, þótt ég væri að
sýsla við ýmsa pappíra. —
einkenni þess mislukkaða lífs-
gæðaþjóðfélags, sem orðin er
plága. Einkenni, sem askloks-
himininn sveipast yfir!
21. nóvember sl. hlustaði ég. Þá
var forystugrein Vísis um of há
fjárlög og lýst nauðsyn á þeim
meirihluta á Alþingi, sem þyrði að
skera niður og dæmi var nefnt:
Sem ekki styður Þórshafnarævin-
týrið! Sem sagt: Óhöppin með
togara þeirra á Þórshöfn norður
kom einna fyrst í hug leiðara-
höfundar Vísis sem dæmi um
orsakir of hátrá fjárlaga. Það fór
eldur um æðar mínar. Sama
hugarfarið, sama blindan enn —
eins og sama blað auglýsti áður
með skrifum um þangmjölsverk-
smiðjuna á Reykhólum! Sagan af
flugunni í tunnunni alltaf að
gerast — hjónin sem fundu söku-
dólginn, sem tæmdi smjörtunnuna
yfir þeim, og þá varð til þetta
orðtak sem síðan lifir:
Neyttu á meðan á nefinu
stendur! Hvers vegna ekki að öll
sagan gerist enn?
Meira síðar!