Morgunblaðið - 24.04.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 1979
15
Jóhann
Hjálmarsson
skrifar um
leiklist
í Vín
Pólskur gagnrýnandi sem ég
hitti í Vín sagði að leikhúslífið
þar væri fimmtíu árum á eftir
tímanum. Ef til vill er það svo
samanborið við þá grósku sem
frést hefur af í pólsku leikhúsi,
en engu að síður má hafa gagn
og gaman af ýmsu því sem
leikhúsin í Vín bjóða upp á^
þessa dagana.
Ég skal að vísu viðurkenna að
sýning Burgtheater á Emilia
Galotti eftir Gotthold Ephraim
Lessing er ekki líkleg til að
halda mönnum vakandi. Sýning-
in getur leitt hugann að því
hvort takmark sumra leikhúsa
sé að vera heppilegur svefnstað-
ur fyrir áhorfendur. Emilia
Galotti er heldur þunglamalegt
verk þótt á sínum tíma hafi
Lessing verið brautryðjandi
klassískrar hefðar, einn af upp-
hafsmönnum þess húmanisma
sem ekki hefur fallið í gildi.
Lessing var átjándu aldar mað-
ur og vakti ekki síst athygli
fyrir leikgagnrýni sína sem átti
þátt í að víkja til hliðar smekk
sem ættaður var frá Frakklandi.
Hann var aðdáandi Spinoza eins
og margir þýskir hugsuðir.
Sýningu Burgtheater stjórn-
aði Adolf Dresen. Til þess að
skilja þetta verk þarf maður
eflaust að vera betur að sér í
þýskri menningarsögu og tungu
en undirritaður. En ætli Emilia
Galotti sé ekki dæmigert verk
fyrir hið liðna, sýnir okkur svo
að ekki verður um villst að
leikhúsið hefur breyst frá því að
leggja aðaláherslu á hið talaða
orð. Líf sviðsins þokar flestu
öðru burt um sinn.
Annað leikrit sem verið er að
leika í Burgtheater er
Purpurstaub eða Purpuraryk
eftir Irann Sean O’Casey
(1884—1964). Þetta verk vafð að
ákaflega lifandi sýningu undir
stjórn Hellmuth Matiasek og
með leikurum eins og Romuald
Pekny, Wolfgang Húbsch, Lotte
Ledl, Lena Stolze og Siegmund
Giesecke í aðalhlutvórkum.
Purpuraryk samdi O’Casey á
stríðsárunum og með það eitt í
Alfred Böhm í hlutverki sínu í
Chicago.
Jean-Paul Sartre
Mozart
Sean 0‘Casey
huga er verkið merkilegt fyrir
þann absúrdisma, leikrænu fjar-
stæðu sem einkennir það. Verk-
ið gerist í hálfhruninni kirkju.
Þangað er stefnt fulltrúum
verkalýðs og yfirstétta og þeir
látnir eigast við uns kirkjan
hrynur. Hinn gamli heimur
gerviverðmæta verður að víkja
fyrir átökum tímans. Hvað tek-
ur við veit enginn, en áhorfand-
inn sér purpuraryk fortíðarinn-
ar þyrlast upp. I verkum sínum
leggur Sean O’Casey áherslu á
að lýsa lífi alþýðustéttanna,
gerist málsvari þeirra. Hann
var sjálfur runninn úr þeim
jarðvegi og þekkti verkalýðinn
af eigin raun. í Purpurarykinu
til dæmis er ekki fjarri lagi að
hann gæli um of við verkalýðinn
á kostnað hinna sem stundum
verða að skrípum, umfram allt
hlægilegir í kappi sínu við að
hlúa að gömlum verðmætum,
halda við úreltum siðum. En
O’Casey gætir þess að gera ekki
boðskap sinn of nakinn. Hann er
maður húmors og gleði. Með
þessari sýningu hefur
Burgtheater tekist að rækja
skyldu framsækins leikhúss,
skipað Sean O’Casey í það sam-
hengi leiklistarsögunnar þar
sem hann á heima.
Vín er borg Mozarts. Það er
því ekki úr vegi að bregða sér í
Staatsoper og sjá Cosí fan tutta
eftir Lorenzo da Ponte með
tónlist Mozarts. Hljómsveitar-
stjóri er Reinhard Schwartz,
leikstjóri Otto Schenk, leik-
myndir og búningar verk Júrgen
Rose. Hlutverk eru í höndum
Lilian Sukis, Trudaliese
Schmidt, Hermanns Prey, Peter
Schreier, Renate Holm og Gott-
fried Horniks.
Cosí fan tutta er yndisleg og
gáskafull ópera eins og þeir vita
sem til þekkja. Hér var hún flutt
og leikin af þokka sem aðeins
mikil æfing og kunnátta skapar.
Þótt efnisþráður óperunnar sé
léttvægur eins og í fleiri verkum
af líku tagi er tónlistin það sem
hrífur hugann, kætir lundina.
Meðal gesta þetta kvöld voru
Margrét Danadrottning og Hin-
rik prins. Þau voru í opinberri
heimsókn í Austurríki. Það var
ekkert sem mælti á móti því að
tveir leikgagnrýnendur frá Is-
landi risu úr sætum ásamt
öðrum til heiðurs þessum hjón-
um, fulltrúum lands sem lengi
var í nánari tengslum við okkur
en önnur lönd. Mér virtust þau
hjón vera hin ánægðustu á
svipinn eins og aðrir gestir.
Mozart var gleðigjafi þessa
kvölds.
Frá Staatsoper lá leiðin til
Theater an der Wien. Þar er
verið að sýna söngleikinn
Chicago eftir Fred Ebb og Bob
Fossa. Tónlist er eftir John
Kander, söngtextar eftir Fred
Ebb. Leikstjóri er Helmut Bau-
mann. Þessum söngleik er ætlað
að lýsa lífinu í Chicago 1942,
snýst um morð, svik og spillingu
eins og vinsælt er orðið í söng-
leikjum.
Verkið er vel leikið og
sviðsett, einkum er gaman að
kynnast leik Alfreds Böhm, en
það skilur lítið eftir. Fyrst og
fremst er hér verið að dekra við
almennan smekk þar sem mann-
leg niðurlæging er gerð að
gróðavegi.
Algjör andstaða þessa verks
og kannski það athyglisverðasta
sem nú er sýnt í Vín er Óperetta
eftir Pólverjann Witold
Gombrowicz (1904—1969). Verk-
ið er leikið í Wolkstheater,
leikstjóri er Bernd Palme, leik-
myndir gerðar af Rolf Langen-
fass, hljómsveitarstjóri Walter
Heidrich. Gombrowicz var mik-
ill nýjungamaður eins og Yv-
onne vitnar um. I Óperettu
skopast hann miskunnarlaust af
valdsmönnum allra tíma, en
boðar komu hinnar nýju mann-
eskju í lokin. Karl og kona
dansa nakin, svipt öllu ytra
prjáli á rústum gamla heimsins,
keisara og kirkjuherra og hug-
myndafræði aldarinnar er af-
hjúpuð með vopnum háðfugls-
ins. Á sviðinu er alltaf eitthvað
að gerast. Það iðar af lífi.
Gombrowicz sýnir okkur hvern-
ig fólk er háð umhverfi sínu,
hvernig maðurinn er sífellt að
taka á sig nýjar myndir í sam-
ræmi við breytta tíma, en er þó
alltaf samur og jafn þótt skipt
sé um svið. Óperetta er verk sem
ekki er laust við beiskju, en það
er andsvar mikils skálds og
leikhúss^ianns við samtíð sem
hafði lítið annað til málanna að
leggja en að brjóta niður og
verða nýrri vitfirringu að bráð.
Ekki er nauðsynlegt að sjá
Óperettu í mórölsku íjósi til að
njóta hennar. Gæði verksins eru
ekki síst leikræns eðlis.
Leikhúslifið í Vín hefur yfir-
bragð fornrar frægðar jafnt í
verkefnavali og glæsileik leik-
húsanna sjálfra. Það er þó ekki
sanngjarnt að fullyrða að þar sé
ekkert að gerast. Aftur á móti
virðist Vín reiðubúin að taka við
verkum sem slegið hafa í gegn
annars staðar. I Volkstheater
sem er leikhús alþýðunnar er
einnig verið að sýna Flekkaðar
hendur eftir Jean-Paul Sartra.
Því verki kynntumst við Islend-
ingar fyrir löngu. Efni þess
höfðar til okkar enn í dag. Það
er samið af höfundi sem hefur
verið ófeiminn við að taka af-
stöðu til deilumála samtímans,
skipta um skoðun ef honum
hefur sýnst svo. Það skyldum
við hafa í huga að þótt Sartra
hafi jafnan haldið sig á vinstri
væng átti hann þó til hugrekki
til að brjóta til mergjar skoðan-
ir eða öllu heldur gerðir félaga
sinna. Að tilgangurinn helgi
meðalið hefur ekki verið honum
að skapi. Það hlýtur að vera eitt
af hlutverkum rithöfundar að
sjá lengra en hugmyndafræð-
ingarnir, skilja hina mannlegu
þætti baráttunnar. Það ættu
jafnvel andstæðingar Sartre að
kunna að meta. Annað er ein-
földun sem leiðir til blindu. Og
af henni höfum við nóg.
Úr rústum
hrunins heims
JJll UJliiI
Brottför 11. maí. 20 daga ferö fyrir hagstætt verö.
Góöir greiösluskilmálar.
kaupmannahöfn
(húsgagnasýning) Brottför 2. maí.
6 daga ferö á mjög hag-
Auövitaö meö stæöu veröi.
Feröamiðstöðinni.
m Ferðamiðstöðin hf.
' l *-^ ' Aðalstræti 9 — Símar 1125S - 12940