Morgunblaðið - 23.05.1979, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ1979
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ1979
17
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthíaa Johanneasen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundaaon.
Björn Jóhannaaon.
Baldvin Jónsaon
AöalstraBti 6, sími 10100.
Aöalstrnti 6, sími 22480.
Sími 83033
Askriftargjald 3000.00 kr. A mánuöi innanlands.
lausasölu 150 kr. eintakiö.
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiösla
Ríkisvaldið leggur hald
á sparifé einstaklinga
Lífeyrissjóöir eru sam-
eijíinlefíur sparnaöur
vinnuveitenda oy launþefía.
Þessir aðilar hafa samið sín
á milli í frjálsum samniníí-
um, sem ríkisvaldinu koma
ekki við, um að letíííja fram
fé í sameifíinleíían sjóð,
hluta af launum launþefía ofí
á móti ákveöna upphæð frá
vinnuveitandanum. Þessir
sjóðir fjefína í dají því þrí-
þætta hlutverki eins oj;
kunnujít er að j;reiða sjóðfél-
öfíum lífeyri, lána félöf;um
fé til bygginga oj; atvinnu-
fyrirtækjum til marj;vís-
lejjra framkvæmda. Enj;inn
eðlismunur er á þeim sparn-
aði, sem fram fer í lífeyris-
sjóðum, oj; sparnaði, sem
fram fer með þeim hætti, að
einstaklinj;ur lej;f;ur fé inn á
sparisjóðsbók í banka eða
sparisjóði. I báðum tilvikum
er um að ræða frjálsan
sparnað launþeya, ýmist
samkvæmt einstaklinf;s-
ákvörðun eða í samræmi við
samninj;a, sem félaj;ssamtök
einstaklin{;a, verkalýðsfélöj;
of; vinnuveitendafélöf;, hafa
f;ert sín á milli.
Ríkisvaldið hefur f;ert
marf;ar atrennur að þessum
sjóðum einstaklinf;a, þessum
frjálsa sparnaði þeirra. Oft-
sinnis hefur því verið hreyft,
að nauðsynleyt væri að setja
laf;aákvæði, sem skylduðu
lífeyrissjóði til þess að verja
fé sínu á einn eða annan
hátt. Þessar tilraunir hafa
jafnan verið stöðvaðar.
Mönnum hefur orðið ljóst,
að ef ríkisvaldið teyf;ði
krumlur sínar inn í lífeyris-
sjóðina, mundi næsta skref-
ið vera bankabækur spari-
sjóðseif;enda. En nú hefur
tilraunin tekizt. Alþinyi hef-
ur samþykkt löf;, sem skylda
lífeyrissjóði til þess að verja
hluta fjármuna sinna með
tilteknum hætti.
Þessi ákvæði eru í löf;um,
sem Alþinfþ samþykkti ný-
let;a um lánsfjáráætlun of;
fleira. Þar er ákveðið, að
lífeyrissjóðir á samninf;s-
sviði ASÍ skuli verja 20% af
ráðstöfunarfé sínu til kaupa
á skuldabréfum Byf;{;inf;ar-
sjóðs ríkisins. Guðmundur
H. Garðarsson, formaður
stjórnar Lífeyrissjóðs
verzlunarmanna, boðaði í
samtali við Morf;unblaðið
fyrir nokkrum dögum í til-
efni af þessari laf;asetninf;u,
að sjóðurinn mundi láta á
það reyna fyrir dómstólum,
hvort þessi lagasetninf;
stæðist. P’ormaður stjórnar
Lífeyrissjóðs verzlunar-
manna saj;ði í þessu tilefni:
„Það eru kaldrifjaðir stjórn-
málamenn, sem ætla með
löf;um að svipta menn yfir-
ráðarétti yfir 20% af eif;in
fé, sem ráðstöfunarfé líf-
eyrissjóðanna er, á sama
tíma, sem þeir hafa hvorki
duf; né þor til að tryggja
landsmönnum sambæri-
lef;an verðtryggðan lífeyri.
Þessari valdníðslu þeirra
vinstri manna á Alþinfþ,
sem að henni stóðu með
atkvæði sínu, mun verða
mætt með viðeif;andi hætti.
Nú verður látið á reyna fyrir
dómstólum, hvers virði
ákvæði stjórnarskrár
Islands um vernd eif;nar-
réttar er. Ef þessi löf; verða
framkvæmd oj; þessir
vinstri menn verða áfram
við völd, má búast við, að
þeir fari í framtíðinni að
legfya eif;narhald á inneif;n-
ir manna í bönkum oj; spari-
sjóðum. Það er enginn
Krundvöllarmunur á sparn-
aði einstaklinf;a í bönkum of;
sparisjóðum eða sparnaði í
formi iðfyalda í lífe^yrissjóð-
um landsmanna". A alþingi
sitja nú ekki margir kjörnir
forystumenn verkalýðs-
félaga eða annarra laun-
þef;asamtaka. En einn
þeirra, Eðvarð Sif;urðsson,
formaður Dagsbrúnar, lýsti
þef;ar í upphafi umræðna
um þetta mál andstöðu við
þetta ákvæði oj; við at-
kvæðaf;reiðslu sat þessi
stjórnarþinf;maður hjá oj;
lýsti því 'yfir, að það væri
vef;na andstöðu við þetta
ákvæði frumvarpsins. Hins
vef;ar vekur það furðu, að
þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ir.s skyldu ekki taka upp
harða baráttu f;ef;n þessu
ákvæði, þar sem það sýnist
vera í samræmi við f;rund-
vallarstefnu þess flokks, að
verja rétt einstaklingsins.
Með þessu layaákvæði er
j;enf;ið freklef;a á rétt ein-
staklingsins en þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hreyfa
hvorki lef;f; né lið. Þeir geta
enn bætt úr því að nokkru
leyti með því að beita sér
fyrir því, að þessu laf;a-
ákvæði verði breytt, þej;ar
er þing kemur saman í
haust. Til þess má ekki
koma, að slík löf;bindinf; á
ráðstöfun fjármuna lífeyris-
sjóðanna verði varanlef; í
íslenzkri löf;f;jöf.
Ibúar
Reykholtsdalshrepps
í Borgarfirði:
DEILDARTUNGUHVER í Reykholtsdalshreppi er talinn einn stærsti hver í heimi. Afl hversins er 45.2 MW og orka hans 396
Gwh, en það jafngildir 59000 tonnum af gasolíu árlega miðað við húshitun og 55% nýtingu. Allir sjá þann geysilega
gjaldeyrissparnað sem yrði ef tækist að virkja hverinn til húshitunar. Um alllangt skeið hafa átt sér stað viðræður milli
fulltrúa eiganda hversins og aðstandendá Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar (HAB) um nýtingu jarðhitans í Deildartungu
fyrir hitaveituna. Þær viðræður hafa svo sem kunnugt er ekki borið árangur og iðnaðarráðherra að beiðni HAB hefur lagt
fram frumvarp fyrir Alþingi til laga um heimild fyrir ríkisstjórnina til að taka eignarnámi hluta jarðarinnar Deildartungu
ásamt jarðhitaréttindum. Þess má geta, að lokatilboð aðila, miðað við kaup á 150 lítrum á sekúndu og verðlag 1. janúar 1979,
eru þau að HAB bauðst til að greiða 12.5 milljónir á ári í 30 ár, samtals 250 milljónir króna. Fulltrúar eigenda gerðu hinsvegar
ráð fyrir 20 ára samningi með stighækkandi greiðslum, 18 milljónir króna á ári fyrstu 10 árin en allt upp í 88.4 milljónir
síðustu árin, eða alls samtals 875 milljónir króna. Markaðssvæði fyrirhugaðrar hitaveitu nær til Akraness (4751 íbúi 1. des
1978), Borgarness (1517 íbúar), Hvanneyrar (98 íbúar), svo og 20 býla í Reykholtsdalshreppi og Andakílshreppi, húsa við
Andakílsárvirkjun og 10 býla í Melasveit, Leirársveit og Skilmannahreppi. Samtals lætur nærri að markaðssvæðið nái til 6500
notenda, þannig að hitaveitan fullbúin yrði sú fjórða stærsta á landinu. Olíunotkun til húshitunar á væntanlegu markaðssvæði
hitaveitunnar nam sem næst 700 milljónum króna á ári miðað við síðustu áramót. Eftir að eignarnámsfrumvarpið kom fram á
Alþingi efndu íbúar í Reykholtsdalshreppi til undirskriftasöfnunar þar sem eignarnámshugmyndinni var harðlega mótmælt.
Þá hefur hreppsnefnd Reykholtsdalshrepps mótmælt frumvarpinu og þá einkum þriðju grein frumvarpsins.
En í þeirri grein frumvarpsins er gert ráð fyrir heimild ríkisins til að afhenda Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar hið
eignarnumda til ráðstöfunar. Um 130 manns undirrituðu mótmæli þau sem áður er getið, en það voru um 90% þeirra íbúa
hreppsins, 18 ára og eldri, sem heima voru þegar undirskriftirnar fóru fram þann 15. maí síðastliðinn. Morgunblaðið heimsótti
í gær nokkra aðila málsins og kynntist viðhorfum þeirra til eignarnámsfrumvarpsins. Viðtöl við nokkra íbúa
Reykholtsdalshrepps fara hér á eftir, en sjónarmið aðstandenda hitaveitunnar birtast í blaðinu á morgun.
Deildartunguhver er á miðri myndinni. Bærinn Deildartunga I er lengst til vinstri á myndinni og Deildartunga II til hægri. (Ljó«m. Kristjén Einarsson)
Jón Þórisson:
„ Við teljum að
samningar hafí ekki
verið reyndir
Andrés Jónsson:
„Það átti að drífa
þetta í gegnum
þingið áður en
menn áttuðu sig”
„Kijínarhald á þessari jörð hefur verið í minni ætt í um
200 ár,“ saRÖi Andrés Jónsson, bóndi í Deildartunfru II, en
Andrés er sonur Sifrurbjarfrar Björnsdóttur eigandi
hitaréttindanna ok landsins sem Deildartunf;uhver er á.
Andrés er fimmti ættliðurinn sem býr á jörðinni, en
forfaðir hans, Jón Þorvarðarson, fluttist að Deildartungu
árið 1789.
Andrés sagði að ekki hefði mikið verið genfíið eftir
þessum réttindum hingað til, en hann vissi þó til þess, að
faðir hans hefði boðist til þess á sínum tíma að láta
Reykholtsskóla í té land og heitt vatn þegar unnið var að
skólastofnun í Reykholti. „Einnig bauðst móðir mín til
þess að láta af hendi land og heitt vatn bæði þegar til stóð
að byggja Húsmæðraskóla Borgarfjarðar og einnig þegar
byggja átti hér elliheimili. Það hefur aldrei verið legið á
þessu vatni og allt tal um slíkt er úr lausu lofti gripið,"
agði Andrés.
„Mér finnst ekki ná nokkurri átt að ríkisvaldið geti
tekið einhverja stærstu eign í þessu sveitarfélagi og
fengið það í hendur annarra sveitarfélaga til frambúðar.
Mér virðist það vera í ætt við stefnu ákveðinna
stjórnmálaflokka sem viija taka allt eigulegt af sveitun-
um ofí færa það undir þéttbýlið. Nú eru það hitaréttindin
og afréttirnar, en hvað verður það næst? Hræddur er ég
um að eitthvað yrði sagt ef til dæmis höfnin á Akranesi
væri tekin úr eigu þess sveitarfélags og hún afhent öðrum
til eignar. Og svo tala menn um jafnvægi í byggð
landsins."
Andrés sagðist enn bera það traust til Alþingis að það
athugaði sinn ganf; áður en frumvarpið yrði að lögum.
„Mér finnst sérstaklega hættuleg sú aðferð sem átti að
nota við að koma þessu í gegnum þingið á síðustu dögum
þess, án þess að ræða við okkur. Það átti að drífa þetta í
gegn áður en menn áttuðu sig.“ Andrés minnti á, að ríkið
ætti önnur hitasvæði í héraðinu aðveituæðar yrðu þrefalt
lengri en áður hefði þekkst hér á landi og dró í efa
hagkvæmni hitaveitunnar.
„Þessi málatilbúnaður allur minni mig á kosningaslaf;
með tilhe.vrandi yfirlýsingum. Okkar hlið hefur fengið
fremur litla umfjöllun og það er eins og þegja hafi átt þar
til þetta væri komið í gegnum þingið,“ sagði Andrés
Jónsson að lokum.
Kristján Benediktsson:
„Ekki nœgilega
vel að mœling-
unum staðið”
Kristján Benediktsson, garðyrkjubóndi í Víðigerði,
sagði að samkvæmt þeim uppdrætti sem fylgdi frumvarp-
inu væri gert ráð fyrir því, að landspilda úr hans landi
yrði tekin eignarnámi. „Þann hluta landsins hafði ég
hugsað mér undir gróðurhús og var raunar búinn að
mæla út fyrir einu húsi,“ sagði Kristján og taldi að „við
sig hefði nú mátt tala áður en rokið var til og þetta land
tekið eignarnámi," eins og Kristján orðaði það.
Þá sagðist hann álíta að ekki hefði verið nægilega vel
að mælingunum staðið og sér virtust landamerkjalínur í
fylgiskjali frumvarpsins vera rangar.
„Eg hafði nú vonað að það yrði samið svo ekki þyrfti að
korpa til neinnar hörku," sagði Kristján. „En þegar
samningaviðræðurnar sigldu í strand var gripið til þessa
eignarnámsfrumvarps og ekkert við menn talað."
Bjarni Guörádsson í Nesi með undirskrittalistana sem
safnaö var meðal íbúa Reykholtsdalshrepps til aö
mótmæla framkomnu frumvarpi um eignarnám Deildar-
tunguhvers.
Andrés Jónsson, bóndi í Deildartungu II. Andrés
stendur hjá hinum umdeilda hver sem talinn mun vera
einn sá stærsti í heimi.
Kristján Benediktsson, garöyrkjubóndi í Víöigerði.
Kristján horfir yfir pann hluta lands Víöigeröis sem
samkvæmt fylgiskjali eignarnámsfrumvarpsins veröur
tekinn eignarnámi.
Bjarni Guðráðsson:
„Menn eru reiðir
yfir því hvernig
farið er með
sveitarfélagið ”
„Gagnrýni okkar beinist fyrst og fremst að hugmynd-
inni um eignarnám Deildartunguhvers," sagði Bjarni
Guðráðsson í Nesi, en Bjarni er formaður Búnaðarsam-
bands Borgarfjarðar og stóð fyrir undirskriftasöfnun
meðal íbúa Reykholtsdalshrepps þar sem frumvarpinu
um eignarnám hversins er harðlega mótmælt og
jafnframt tekið fram, að íbúar hreppsins muni ekki taka
því með þegjandi þögninni verði frumvarpið að lögum.
Bjarni sagði að þriðja grein frumvarpsins fæli það í sér
að landssvæði innan eins sveitarfélags yrði tekið og
afhent öðrum sveitarfélögum til eignar. „Við vildum að
samningar yrðu reyndir áfram, en ef þeir tækjust ekki
yrði að taka þetta leigunámi. Það sem að baki býr er það,
að við viljum fyrst og fremst eiga aðgang að þessu sjálfir
þegar þörf krefur, en teljum sjálfsagt að leyfa öðrum að
njóta þangað til. Margir hérna í sveitinni eru á móti
þessu háa verði sem aðstandendur Deildartunguhvers
hafa sett, en menn eru reiðir yfir því hvernig farið er með
sveitarfélagið. Það hefur verið illa að þessum samninga-
málum staðið, allt frá upphafi, t.d. hefur aldrei verið
leitað til hreppsnefndarinnar varðandi þetta mál fyrr en
nú eftir að þessu var mótmælt. Þannig urðum við að
ganga eftir því að fá að sjá eignarnámsfrumvarpið, það
var eins og ætti að lauma því í gegnum þingið án okkar
vitundar,“ sagði Bjarni.
Hann sagði að sér fyndist sem málið hefði verið rekið
meira af kappi en forsjá, og að málsmeðferðin hefði vakið
svo mikla reiði og óánægju í sveitinni að vafasamt væri
að framkvæmdin gæti hafist ef frumvarpið yrði að
lögum.
„Segja má að varla sé um annað meira talað hérna í
sveitinni þó að harðindin séu mikil," sagði Bjarni. „Menn
umbera hirtingar af hálfu máttarvaldanna, en við erum
ekki reiðubúnir að umbera slíka hirtingu af mannavöld-
um. Það sanna undirtektirnar sem undirskriftasöfnunin
fékk en við vonum að ekki þurfi að koma til neinna
átaka."
til þrautar”
„Við teljum að þegar í upphafi átt að hafa full samráð
og samstarf við hreppsnefnd Reykholtsdalshrepps
varðandi samninga milli eigenda Deildartunguhvers
annars vegar og aðstandenda Hitaveitu Akraness og
Borgarfjarðar hins vegar. Ef.það hefði verið gert og ekki
gengið framhjá sveitarfélaginu hérna tel ég að staða
málsins væri talsvert önnur en nú er,“ sagði Jón Þórisson.
Jón er oddviti Reykholtsdalshrepps. Jón sagði að þrátt
fyrir að þannig hefði verið að málum staðið hefði
hreppsnefndin aldrei verið andvíg Hitaveitunni og að hún
aflaði sér hitaréttinda á eðlilegan hátt. „Við höfum alltaf
talið samninga það æskilegasta í þessu máli og teljum að
samningar hafi ekki verið reyndir til þrautar. Þá er það
okkar álit að ef samningar takast ekki verði hverinn
tekinn leigunámi en eignarnám höfum við hins vegar
ekki getað sætt okkur við,“ sagði Jón.
„Við erum andvígir því að eigandi Deildartunguhvers
sé sviptur eignarrétti yfir honum og að hverinn sé
afhentur fyrirtæki sem rekið er af öðrum sveitarfélögum.
I þessu sambandi vil ég geta þess að krafa hreppsnefnd-
arinnar frá 17. maí 1979 þess efnis, að yrði hverinn tekinn
eignarnámi myndi hann afhentur Reykholtsdalshrepp,
byggðist á þeim upplýsingum iðnaðarráðuneytisins, sem
síðar reyndust rangar, að leigunám kæmi ekki til greina
og væri jafnvel í andstöðu við stjórnarskrána. Við höfum
borið það mál undir lögfróða menn sem allir eru sammál
um það að leigunám hversins sé fyllilega lögmætt," sagði
Jón einnig. Hann vildi að lokum leggja áherslu á bókun
hreppsnefndar Reykholtsdalshrepps frá 20. maí 1979 þar
sem hreppsnefndin mælir eindregið með því að teknir
verði 150 sekúndulítrar leigunámi til 20 ára.
„Eg hef þá trú að eina leiðin til þess að Hitaveita
Akraness og Borgarfjarðar geti hafið störf sé sú að réyna
fyrst samninga til þrautar, en ef þeir fara út um þúfur að |
þá verði hverinn tekinn leigunámi, sagði Jón Þórisson að
lokum.