Morgunblaðið - 26.05.1979, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MAÍ 1979
27
Skýrsla landssambands iðnaðarmanna um
ástand og horfur í byggingariðnaði:
„Starfsmönnum hefur fækkað um
nær eitt þúsund
á tveimur árum”
Frá Blaðamannafundi þar sem skýrsla Landssambands iðnaðar-
manna um ástand og horfur í byggingariðnaði var kynnt, f.v.
Þórleifur Jónsson tramkvæmdastjóri Landssambandsins. Sigurður
Kristinsson forseti Landssambandsins, Sveinn Hannesson hag-
fræðingur Landssambandsins, sem vann skýrsiuna. og Gunnar S.
Björnsson formaður Meistarasambands byggingarmanna.
og ástandið
því m jög dökkt
á næstu árum
Landssamband iðnaðarmanna
sendi nýverið frá sér viðamikla
skýrslu um ástand og horfur í
byggingariðnaði hér á landi. Um
stöðu iðnaðarins í ársbyrjun 1979
segir m.a. í skýrslunni að starfs-
mönnum hafi fækkað verulega á
undanförnum tveimur árum eða
úr 7860 árið 1976 niður í 6900 á s.l.
ári. Ekki er vitað um þróunina í
starfsmannafjölda við mann-
virkjagerð á vegum opinberra
aðila, en á árinu 1976 voru opin-
berar framkvæmdir í hámarki og
það ár voru ársstörfin 3280. Má
því telja víst að þeim hafi fækkað
verulega, því að á árinu 1977
minnkuðu opinberar framkvæmd-
ir um 16% frá fyrra ári og aftur
um 14% á s.I. ári. Á þessu ári er
samkvæmt lánsfjáráætlun reikn-
að með nokkrum samdrætti, eða
um 5%.
í skýrslunni segir að minnkandi
verkefni byggingariðnaðarins
stafi af nokkrum samverkandi
þáttum, sem séu helztir:
— Mikill samdráttur í lóðaút-
hlutun fyrir íbúðarhúsnæði í
Reykjavík og nágrenni. Þessi sam-
dráttur er svo mikill að nálgast
algera stöðvun. Að auki virðist
áberandi að fjárskortur hamlar
víða framkvæmdum, og virðast
hækkaðir skattar líklegir til að
gera illt v.erra á þessu ári.
— Lagt hefur verið á nýbygg-
ingargjald á atvinnuhúsnæði, en
það auk stórhækkaðra tekju- og
eignarskatta dregur mjög úr
áhuga og getu fyrirtækja til fjár-
festingar í atvinnuhúsnæði.
— I lánsfjáráætlun 1979 kemur
fram, að fjárfesting í opinberum
byggingum og mannvirkjum muni
dragast saman, en hún náði há-
marki 1976.
Þannig virðist allt stefna í sömu
átt um samdrátt í byggingariðn-
aði. Sérstaklega virðist þó ástæða
til að kvíða komandi hausti og
vetri.
Skipulag
íbúðarhverfa
Um skipulag íbúðarhverfa segir
að það þurfi að undirbúa með
nægum fyrirvara, þannig að
tryggt sé jafnt og stöðugt framboð
byggingarlóða. Þessi mál eru og
hafa verið í algjörum ólestri hjá
flestum sveitarfélögum. Lóðum er
úthlutað í stórum stíl og með
hléum á milli. Engin samvinna
eða samræming er í lóðaúthlutun
nágrannasveitarfélaga, þannig að
oftast eykst lóðaúthlutun eða
dregst saman hjá þeim öllum í
senn. Ekkert tillit er tekið til
atvinnuástands í byggingariðnaði,
þegar ákvarðanir eru teknar um
lóöaúthlutun. Þessu þarf að breyta
í átt til aukinnar skipulagningar
og samvinnu milli sveitarstjórna
og byggingaraðila.
2%
nýbyggingargjald
I skýrslunni er hinu svonefnda
2% nýbyggingargjaldi harðlega
mótmælt og sagt að það þurfi að
afnema, því fyrirsjáanlegt sé að
það, ásamt nýjum skatti á skrif-
stofu- og verzlunarhúsnæði, muni
draga úr byggingu atvinnuhús-
næðis og auka þannig á þann
vanda, sem ærinn er fyrir vegna
samdráttar í íbúðarbyggingum.
Sveiflukennd
fjárfestíng
Einkennandi er, að fjárfesting í
opinberum byggingum og mann-
virkjum er mun sveiflukenndari
en fjárfesting í íbúðarbyggingum
og atvinnuhúsnæði. Vert er þó, að
í þeim efnum virðist til þessa
a.m.k. ekkert tillit tekið til
atvinnu- og efnahagsástands í
landinu. Það er auðvitað óviðun-
andi, að ríkið sé með stefnuleysi í
fjárfestingu aðalsveifluvaldurinn í
byggingariðnaði og raunar efna-
hagskerfinu í heild. Hér þarf að
ráða bót á með markvissari stefnu
í stjórn fjárfestingar.
Ibúðarbyggingar
í skýrslunni segir að fyrirtæki í
byggingariðnaði eigi við ramman
reip að draga, þar sem opinberir
aðilar líti á byggingu íbúð-
arhúsnæðis sem einhvers konar
tómstundastarf. í samræmi við
þetta sé lóðaúthlutun víðast hvar
til einstaklinga, en ekki byging-
araðila. Sama sé að segja um
íbúðalánakerfið, sem einnig sé
miðað við tómstundabyggingar.
Síðar segir orðrétt
„Einstaklingum, sem fæstir
þekkja nokkuð til bygginga, er
ætlað að stjórna verkinu, ráða
framkvæmdahraða og samræma
hina ýmsu vinnuþætti. Útkoman
úr þessu verður í mörgum tilfell-
um hörmuleg. Byggingartíminn
verður óhóflega langur og kostn-
aðarsöm mistök eru gerð, en
iðnaðarmönnum er síðan kennt
um það sem aflaga fer. Oft er þó
um að kenna skipulagsleysi vegna
vankunnáttu eigenda, eða þá að
eigandinn hyggst spara með eigin
vinnu eða annarra, sem ekki eru
til þess færir.
Það er því miður allt of algengt,
að litið sé á það sem „brask" og af
hinu illa, að byggingaraðilar byggi
og selji íbúðarhúsnæði á eigin
vegum. Re.vnslan hefur þó sýnt, að
slíkt fyrirkomulag hefur skilað
ne.vtendum ódýrustu íbúðunum.
Úthlutanir lóða fyrir íbúðarhús-
næði og atvinnuhúsnæði raunar
líka, eiga að vera að langmestu
ieyti til fyrirtækja í byggingariðn-
aði og miðast við að tryggja þeim
stöðug verkefni, þannig að þau
geti b.vggst upp, í stað þess að
standa stöðugt frammi fyrir verk-
efnaskorti á næsta leiti.
íbúðalánakerfinu þarf að breyta
í samræmi við það, að byggingar
eru ekki tómstundastarfsemi,
heldur raunverulegur atvinnu-
rekstur. Framkvæmdalán á bygg-
ingartíma þarf að stórauka. Með
þessu móti væri á raunhæfan hátt
stuðlað að aukinni tæknivæðingu,
auknum afköstuin og lækkun
byggingarkostnaðar."
Óstöðugleiki
í verkefnum
Tekið er fram að óstöðugleiki í
verkefnum, bæði í íbúðarbygging-
um, öðrum byggingum einkaaðila
og hins opinbera sé ugglaust
mesta vandamál byggingar-
iðnaðarins. Þessi óstöðugleiki og
sífelld óvissa um verkefni fram-
undan stuðli, ásamt úreltu verð-
lagskerfi, að miklum fjölda
smárra og illa búinna fyrirtækja í
byggingariðnaði.
Mikil samkeppni
Mikil samkeppni verktaka og
naumt skömmtuð álagning ann-
arra fyrirtækja í byggingariðnaði
er talið valda því, að fyrirtækin
hafi lítið svigrúm til að fjárfesta í
vélum og tækjum, hvað þá í
húsnæði. Þetta sjáist vel ef skoð-
aðar séu tölur um afkomu fyrir-
tækjanna. Afkoman er áberandi
verst hjá stærstu fyrirtækjunum,
þar sem leyfileg álagning er ekki
miðuð við að fyrirtækin þurfi að
standa undir föstum kostnaði s.s.
stjórnunar- og skrifstofukostnaði,
vöxtum og afskriftum.
Þessum ströngu verðlagsákvæð-
um sé ætlað að vernda neytendur,
en séu þeim í raun í óhag, þar sem
þau hindra tæknivæðingu og þar
með aukin afköst. Spyrja má því,
hvers vegna opinberir aðilar bjóði
út nær allar opinberar fram-
kvæmdir, í stað þess að njóta
blessunar strangra verðlags-
ákvæða um útselda vinnu?
„Töframenn“
I skýrslunni er talað um hina
svokölluðu „töframenn", sem telja
sig geta lækkað byggingarkostnað
með hinum og þessum aðferðum
en allar byggjast þessar aðferðir á
því, að viðkomandi hafi forgang
umfram almenna byggingaraðila
að lóðum, fjármagni, tollum af
hráefni og svo framvegis. — „Það
er engin lausn á húsnæðismálum
almennings og vandamálum bygg-
ingariðnaðarins, að sett séu öðru
hvoru lög um byggingar fyrir
ákveðna starfshópa með sérstök-
um vildakjörum.
Byggingaraðferðir og bygg-
ingarfyrirtæki eiga að geta sann-
að ágæti sitt án vildarkjara í
lóðum, fjármagni og öðru, umfram
það sem almennt stendur til
boða“, segir ennfremur í skýrsl-
unni.
Framleiðsluverðmætí
Að síðustu er fjallaö um fram-
leiðsluverðmæti á mann í bygg-
ingariðnaði og segir þar m.a., að
það sé í raun og veru furðu hátt,
miðað við það hversu hverfandi
lítil fjárfesting í þessum greinum
er. Þannig er framlag hvers starf-
andi manns í byggingariðnaði
talsvert hærra en meðaltalið á
starfandi mann í landinu. Þó er
fjárfesting á mann í byggingar-
iðnaði aðeins um 30%. af fjárfest-
ingu í almennum iðnaði óg
15—20% af fjárfestingu á mann í
landbúnaði og sjávarútvegi.
Því segir að lokum í skýrslunni:
„Aukin fjárfesting í byggingar-
iðnaðinum sjálfum er örugglega
raunhæfasta leiðin til lækkunar
byggingarkostnaðar og verði
byggingariðnaði sköpuð viðunandi
rekstrarskilyrði, mun það skila
sér margfaldlega til neytenda í
betra og ódýrara húsnæði." — sh.
Gunnar Bjarnason:
Dagur hestsins 1979
„Það varð úr þessu meirihátt-
ar viðburður," sagði maður við
mig á Melavellinum
sunnudaginn 20. maí, þegar ég
var að ganga út af vellinum eftir
þessa ágætu hestasýningu, sem
þeir stóðu að menn úr Hags-
munafélagi hrossabænda, Félagi
tamningamanna og Fáksfélagar
í Reykjavík.
Já, en þetta er raunar talsvert
meira en ánægjulegur
„viðburður" á góðviðrisdegi í
vorharðindum, því að það opnaði
okkur sýn inn í ný viðhorf og
nýjan þátt hestamennsku og
hrossaræktar í landinu.
I fyrsta lagi eru það
möguleikarnir, sem hestamenn
hafa nú uppgötvað á Melavellin-
um; þessum velli, sem fyrst var
helgaður af hestamönnum til
sinna íþrótta fyrir um sex tugum
ára. Ef litið er framhjá
sögusjónarmiðum og byggða-
sjónarmiðum, það mætti segja,
að þetta sé bezta hestasýninga-
svæði á landinu, rennslétt rúmt
og skjólgott og vel lagað áhorf-
endasvæði og staðsett í miðju
fjölmennasta byggðarlaginu, þar
sem hestaíþróttin á flesta
áhugamennina.
I öðru lagi er hér sú nýjung
tekin upp að sýna og kynna
kynbótahesta á þeim tíma árs,
þegar þeir eru að jafnaði í bezta
formi, þjálfaðir og aldir, og hafa
ekki öðru að sinna; en þegar
komið er fram á sumarið trufla
sýningar oft og hindra notkun
beztu kynbótahestanna til
verulegs skaða fyrir ræktunar-
starfið.
Þá var það góð nýjung fyrir
Reykvíkinga að sjá beztu tamn-
inga- og hestamenn landsins
ríða skipulega og í fögru formi
skapmiklum fjörhestum, eins og
þetta væru lömbin að leika sér
við. Þarna voru þessir gæðingar
sem beizlaðir, orkumiklir fossar
í höndum manna, sem kunnu vel
til verka.
Unglingarnir sýndu líka
aðdáunarverða leikni, sem
aðeins fæst með áhugasamri
ástundun. og blessuð börnin
hanga ekki í sjoppum inni
meðan þau er að þjálfa og hirða
um hestana sína.
Þetta var góð byrjun með
hindrunarhlaupið, og vafalaust
líða ekki mörg ár, unz hér hafa
skapast vel þjálfaðar keppnis-
sveitir á skipulegum hindrunar-
hlaupa-brautum með löngum og
háum hindrunum, allt upp í 1,5
metra háum.
Og að síðustu þetta: Af 21
sýndum stóðhesti áttu áhuga-
samir hestamenn 17. eða fjóra
fimmtu hluta, en 3 voru í eigu
Búnaðarfélags íslands og 1 í eigu
hrossaræktarsambands.
Á leið minni heim var þessi
spurn í huga mínum: Er það rétt
gagnvart áhugamönnunum,
bæði innan ræktunar- og
íþróttamennskunnar í hrossa-
ræktinni, að stuðla að því af
hinu opinbera, að hrossaræktar-
sambönd og opinberar stofnanir
eigi stóðhesta??
Þessi spurning býr yfir
margþættum og umfangsmikl-
um sjónarmiðum, sem gott væri
að menn ræddu nánar opinber-
lega. Við Theódór Arnbjörnsson
erum raunar ábyrgir fyrir þeirri
þróun á sínum tíma, að hrossa-
ræktarfélög og hrossaræktar-
sambönd væru styrkt af hinu
opinbera til að kaupa stóðhesta,
og Þorkell Bjarnason, ráðunaut-
ur, ráðstafar nú stórum hópi
stóðhesta í ríkiseign. Nú eru
hins vegar aðrir tímar og önnur
sjónarmið uppi en fyrir 1950, og
það er langt síðan mér varð það
ljóst, að einstaklingar hugsa
betur um að sýna kynbótagripi
miklu betur en félagssamtök eða
ríkið, þótt hlutur þeirra síðari sé
oftast gagnrýnilaus eða gagn-
rýnilítill.
En skoðun mín er í dag sú, að
sem mest af ríkisstyrk þeim,
sem hið opinbera veitir hrossa-
ræktinni eigi að renna til
þeirra. sem kynha'turnar
stunda. eða til þeirra. sem beztu
kynhótagripina framleiða. því
að í því felst vinna og vitsmun-
ir. úthald og kostnaður. sem
a*tíð verður að verulegu levti
fórnir.
Ég þakka fyrir „fag hestsins“
20. maí 1979 og hlakka til næsta
„dags“ 1980, og skyldi hann þá
haldinn bæði hér á Melavellin-
um og líka á góðu íþróttasvæði á
Akureyri eða á Sauðárkróki.
Glæsilegir stóðhestar fara um Melavöllinn á Degi hestsins sl. sunnudag. Ljósm. Valdimar.