Morgunblaðið - 26.05.1979, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MAÍ1979
Marteinn M. Skaftfells:
Á refilstigum lyfjavalds
Hinn 15. febrúar s.l. birti
Magnús Jóhannsson dósent grein í
Mbl. undir fyrirsögninni „Vítamin
og náttúrulyf", í tilefni af spurn-
ingum, sem Elsa Vilmundardóttir
beindi, í ágætri grein, til Mann-
eldisráðs.
Því miður hafa annir tafið
henni svar. En hún hefur ekki
gleymt dósentinum.
Þar sem ég undirritaður flutti
inn „hættuvörur" Elmaro, áður en
ég afhenti firmað öðrum til
umsjár, ber ég ábyrgð á þeim. Ég
hefði strax átt að svara dósent-
inum. En bæði anna vegna og
hins, að ég vildi sjá, hvort lyfja-
valdið reyndi, eins og áður, að
hunsa ráðherra og stjórnarskrá,
hef ég dregið það.
Skv. bannlista gefnum út 21.
febr., ætlar lyfjavaldið að setja
innflutningsbann á meginhluta af
innflutningsvörum Elmaro. Það er
því ljóst, að hverju stefnt er.
En þeir sem sömdu stjórnar-
skrána, voru svo „ótugtarlegir" að
setja inn í hana svofellda grein:
„Engin bönd má leggja á atvinnu-
frelsi manna, nema almennings-
heill krefji, enda þarf lagaboð til."
Ljóst er, að lyfjavaldið hefur
þegar brotið af sér, því að áður en
það gaf út bann á vörur, bar að
færa sönnur á, að það varðaði
almenningsheill að banna þær.
Það hefur engin rök fært fyrir því.
Það hefur ekki einu sinni sýnt þá
kurteisi að senda Elmaro skýrslu
um þær vörur, sem það hefur sett
á bannlistann. Listinn sjálfur er
engin skýrsla. Aðeins upptalning
á þeim teg., sem það óskar að
banna. Og hefur raunar ákveðið að
banna.
En svo auðvelt getur það nú
ekki verið í réttarríki að banna
innflutning fjölda vörutegunda, og
kippa fótum undan rekstri fyrir-
tækis. Jafnvel lyfjavaldið er
skyldugt að hlíta lögum. Og
stjórnarskráin er almennum lög-
um æðri.
Hér er því um mjög alvarlegar
aðgerðir að ræða. Það mætti
næstum halda, að lyfjavaldið
hafi tekið sér rúsneskt réttarfar
til fyrirmyndar — þar mun valdið
ekki þurfa að færa nein rök fyrir
gerðum sínum. Hér gegnir öðru
máli. Þetta hefði dósentinn átt að
muna, er hann setti upp bann-
listann, furðulega mótsagnakend-
an, sem sennilega á sér enga
hliðstæðu, hvar sem leitað væri.
Bæði grein dósentsins og bannlist-
inn eru nýr kapituli í baráttu
lyfjavaldsins gegn vitaminum og
öðrum fæðubótaefnum, seldum
utan apóteka. En banntilraun-
irnar eru orðnar margar.
Aldarfjórðungur er síðan
apótekarar gerðu fyrstu til-
raunina til að banna frjálsa sölu
vitamina. Síðan lágu allar til-
raunir niðri, meðan Vilmundur
Jónsson sat landlæknisembættið.
En 1967 er gefin út reglugerð sem
bannaði öll vitamin utan apóteka.
En hún braut í bága við lyfjalög
Vilmundar, sem skilgreindi lyfja-
hugtakið svo skýrt, að hver meðal-
greindur maður gat skilið. Ég mót-
mæli því reglugerðinni sem broti
á lögum. En vafalaust hafa höf-
undar hennar ekki búist við, að
leikmaður leyfði sér slíkt. En það
skal sagt þeim og þáverandi land-
lækni, Sigurði Sigurðssyni, til lofs,
að þeir gerðu enga tilraun til að
beita reglugerðinni gegn innflutn-
ingi mínum á vitaminum, eða sölu
þeirra utan apóteka. Að vísu voru
kærur sendar Sakadómi til
meðferðar, sem auðvelt var að
hrekja.
Þá var við Sérlyfj aeftirlitið
Vilhjálmur G. Skúlason. Frá hon-
um fékk ég kurteislegt við-
vörunarbréf, fengi hann kvartanir
um einhverjar teg. vitamina, sem
ég flutti inn. Hann hringdi og
ræddi málið og skýrði. Það hefur
enginn annar gert en hann. Hann
kom ávallt framan að, aldrei aftan
að. Og í hvívetna var framkoma
hans þannig, að maður hlaut að
meta hann og virða. Og fullyrða
þori ég, að hefðu menn sömu
gerðar og hann, farið með þessi
mál undanfarin ár, stæðu þessi
mál annan veg, og lyfjavaldinu til
meiri sóma.
1975 gaf ráðuneytið út bann-
bréf, bak við ráðherra, á 35 teg.
Bannið braut í bága við lögin, og
var mótmælt.
Fjöldi smærri banntilrauna,
fyrir og eftir, hafa verið gerðar.
Og 1977 er gefin út önnur lög-
brotareglugerð, sem dósentinn
vitnar til, og er sýnilega hrifinn af
„nýrri skilgreiningu á lyfjahug-
takinu“. „Hæfilegu dagskammt-
arnir falla honum vel í geð. Og
dagskammtamir geta verið fólki
leiðbeining. En að skoða þá sem
fyrirmæli, sem ekki megi fara
yfir, myndi verða mörgum til
heilsutjóns, því að fjöldi fólks þarf
miklu stærri skammta til viðhalds
sinni heilsu, og gegn ýmsum kvill-
um, sem stafa af skorti þeirra í
daglegri fæðu.
Ný lyfjagjöí
Lyfjalagafrumvarpið, sem lagt
var fyrir Alþingi 1978, hlaut
flausturslegri afgreiðslu en ætla
mætti um frumvarp sem snertir
hvert mannsbarn í landinu. Og nú
þegar er mörgum ljóst, hve mis-
ráðið það var að setja ekki skorður
við misnotkun þess geðþóttavalds,
sem felst í 4ðu og 5tu grein
laganna. Enda er óhætt að full-
yrða, að geðþóttavald á ekki
heima í lögum.
Lögin tóku gildi 1. jan. 1979. Og
lyfjavaldið reiddi strax til höggs
gegn sölu vitamina, utan apóteka.
3ja. jan. sendi heilbrigðisráðu-
neytið frá sér þrjá vörulista, —
hinn fyrsta yfir vörur, sem
frjálsar áttu að vera utan apóteka.
Listi tvö, var yfir vörutegundir,
sem apótek ein máttu selja, skv.
brotareglugerðinni 1977. Vitamin
yfir dagskammt voru hér á íslandi
bönnuð utan apóteka, þótt fæða
okkar sé vitaminsnauðari en þjóða
bæði vestan hafs og austan, þar
sem þau eru frjáls. Og hvers vegna
eru þau frjáls?
Þarna kom strax í ljós tilgangur
lyfjavaldsins, bæði með brota-
reglugerðinni 77, og dagskömmt-
um lyfjafrumvarpsins.
Á hinni skýru skilgreiningu
Vilmundar á lyfjahugtakinu,
höfðu banntilraunir lyfjavaldsins
brotnað. Svo var því um hnútana
búið í þessu frumvarpi, að lyfja-
hugtakið yrði bannhugsjóninni
ekki fjötur um fót.
Með geðþóttaákvæði laganna í
höndum taldi lyfjavaldið sér
óhætt að fagna sigri, og bauð
þjóðinni gleðilegt ár með 3ja
vörulistanum, sem var miklu
mestur, — yfir vörur, sem það vill
banna innflutning á.
Skv. 6. gr. lyfjalaganna er
Island aðili að evrópsku lyfja-
skránni. Og tekið er fram, að
enska útgáfan gildi hér,
Það sem lyfjavaldið vill banna
hér, er í Bretlandi frjálst. Það
brýtur því ekki í bága við evrópsku
lyfjaskránna. — Hvernig getur
það þá gert það hér, þar sem hún
er einnig gildandi hér?
Slíkur er skollaleikur lyfja-
valdsins í þjónustu við bannstefnu
sína, gegn hagsmunum almenn-
ings.
Blekkingar
Vissulega er um blekkingar að
ræða, og þær svo grófar að furðu
gegnir. Lyfjavaldið gerir blátt
áfram gys að dómgreind almenn-
ings. Það leyfir sé r að segja og
staðhæfa, að svokallaður hálfur
annar dagskammtur vitamina sé á
hættumörkum. Og við hann skal
frjáls sala vitamina miðuð. — En
við búðarborð apótekarans meg-
um við kaupa margfallt sterkari
skammta. Keypt við búðarborð
apótekarans, eru þau ekki hættu-
leg. Getur blekkingin verið öllu
augljósari og meira storkandi?
Hver er svo sannleikurinn um
bannvörur lyfjavaldsins? Væru
staðhæfingar dósentsins, kennara
verðandi lækna, — réttar, ættu
neytendur þessara „hættulegu"
efna, árum saman, að vera orðnir
alvarlegir sjúklingar. En ég veit
ekki um einn einasta, sem ekki
hefur hlotið betri heilsu við lang-
varandi neyslu þeirra.
Og lyfjavaldið, margspurt, hef-
ur ekki getað bent á að nokkur
hafi nokkru sinni hlotið heilsutjón
að neyslu þeirra. En það vill
banna innflutning þeirra eigi að
síður. Og hvers vegna?
Vegna eiturs og ofgnægðar
vitamina segir dósentinn, kennari
læknanema. Eitur! Ofgnægð
vitamina!
Síst skal ég afsaka að skordýra-
eitur skuli finnast í einhverjum
tegundum náttúrulegra vitamina.
En það sannar aðeins, að notaðar
hafa verið, að einhverju leyti,
Marteinn M. Skaftfells
ræktaðar jurtir. Og því miður
lifum við á öld eiturúðunar á flest,
sem ræktað er. Og því þarf að
breyta. Og það eitt af markmiðum
Heilsuhringsins að stuðla að líf-
rænni ræktun til að bæta heilsu-
far þjóðarinnar. Og vel mætti
dósentinn hreyfa penna því til
stuðnngs. — En það er nú þegar
að komast af stað í framkvæmd.
Daglegt matborð
Hvað veldur því, að hinn eitur-
áhugasami dósent skuli gleyma
matborði okkar. Þar eru kartöflur,
kál, grænmeti o.fl. ræktað við
tilbúinn áburð, og úðað eiturefn-
um. Og fleiri menguð matföng eru
á borði okkar dag hvern. Öllum
mun Ijóst, að í daglegu fæði, fáum
við margfalt stærri mengunar-
skammt en í nokkrum vitamin-
töflum.
Vinnubrögð dósentsins
Lítum aðeins á þau. Hann
telur upp nokkur „eitruð", hættu-
leg efni, sem geta valdið þessu eða
hinu. Geta valdið! En valda þau
því, í því magni, sem þau eru, og
með þeim efnum öðrum, sem þau
eru þáttur í? Dósentinn slítur
þessi efni úr samhengi, getur ekki
magns þeirra eða meðefna, og
gefur sér svo útkomuna. Eru þessi
vinnubrögð ekki neðan virðingar
dósents í læknisfræði?
Sömu forkastanlegu aðferðinni
beitir dósentinn í „óhófskafla"
sínum um vitaminin og steinefnin.
Lyf — ekki lyf
Dósentinn bendir á, að á
markaðnum séu vörur, „sem
margar hverjar eigi að lækna eða
koma í veg fyrir sjúkdóma". Og
þeim sé óspart haldið að fólki með
heillandi áletrunum og bækling-
um“.
Rétt er að á þýskum vörum eru
oft gildisupplýsingar. Það er leyfi-
legt í Þýskalandi. Og þær geta
verið gagnleg leiðbeining. En með
öllu óafsakanlegt, sé um rangar
upplýsingar að ræða.
En jafnforkastanlegt er, að
dósentinn, sem sett hefur fjölda
vörutegunda í innflutningsbann
— skuli ekki senda innflytjendum
rökstudda greinargerð fyrir banni
hverrar tegundar, og nöfn hinna
“fordæmdu" framleiðenda. — Það
er vítavert tillitsleysi, svo alvarleg
ráðstöfun sem innflutningsbann
er.
En hvorki dósent né lyfjavald er
neinn „hæstiréttur" í þessum mál-
um. Og vegna fjandskapar síns,
óhæfir til þess.
Og bannlisti dósentsins, sem
heilbrigðisráðuneytið — sannan-
lega miður vinsamlegur aðili —
hefur leyft sér að gefa út, sem
gildan lista, sem fara beri eftir, er
ekki hægt að skoða, nema sem
tillögur. En þeim ber að fylgja,
eins að ofan er bent á, rökstudd
greinargerð. Og hún er að sjálf-
sögðu heldur ekki neinn
„hæstiréttardómur". Innflytjend-
ur hafa fullan rétt til ftthuga-
semda. Svo og framleiðendur.
Og þar sem um jafnviðamiklar
bannaðgerðir er að ræða, sem hér,
og bannlistinn vitnar gleggst um,
hlýtur málið einnig að heyra undir
Alþingi, því að bannaðgerðirnar
brjóta alvarlega gegn skýlausum
ákvæðum stjórnarskráinnar, — til
verndar gegn valdníðslu.
Ummæli dósentsins um vörur
með upplýsingum um jákvæði
þeirra gegn sjúkdómum munu
umdeilanleg. Séu þær ætlaðar til
læknihga, er um lyf að ræða. En
ekki þótt getið sé um jákvæði gegn
þessu eða hinu.
Öll nauðsynleg næringarefni
eru jákvæð — og læknandi, vanti
líkamann þau. Á mjólkur-
umbúðum er getið vitamina og
þess, að mjólk sé holl. Og væri
nokkuð á móti því að geta þess, að
hvaða leyti hún er holl?
„Heillandi
áletranij;
En þar sem dósentinn talar um
heillandi áletranir, undrar mig, að
hann, og „viðkvæmt" lyfjavald,
Dalvíkurhöfn:
Breytingar
fyrirhugaðar
GERT hefur verið líkan, á vegum Hafnamálaskrifstof-
unnar, af höfninni á Dalvík enn fremur hafa verið
gerðar tillögur um breytingar á höfninni, með tilliti til
öryggis skipa og báta sem þar liggja.
Valdimar Bragason bæjarstjóri lýsir Ifkani af höfninni á Dalvík.
LjÓNm. Rax.
Undirbúningur tilraunanna
hófst árið 1977, með niðursetningu
öldumæla í höfninni, utan hennar
og í mynni Eyjafjarðar. í ljós kom
að tvenns konar öldulag er ríkj-
andi í firðinum, annars vegar
myndast öldur í firðinum sjálfum
sem skella á höfninni en hins
vegar koma úthafsöldur inn fjörð-
inn og leita inn í höfnina. Galli
hafnarinnar er sá að lítið viðlegu-
rými er í henni og einnig eru
vandkvæði varðandi kyrrð í henni,
þar skortir öruggt skipalægi, svo
og þarf að dýpka höfnina sums
staðar.
Tillögur til úrbóta eru þær
helstar að byggja þarf öflugan
varnargarð utan hafnarinnar, sem
hefur það hlutverk að verja höfn-
ina fyrir hinni sterku undiröldu
sem aðallega orsakar þá ókyrrð
sem í henni myndast í slæmum
veðrum, en innan hans mun í
framtíðinni verða hafskipa-
bryggja. Einnig er ætlunin að
byggja smábátahöfn þar sem að-
staða verður fyrir hinar mörgu
trillur Dalvíkinga. Reiknað er með
að hafist verði handa við það verk
í sumar. í ráði er að skapa
viðunandi aðstöðu fyrir togarana,
með dýpkun hafnarinnar og bygg-
ingu stálþils við eina bryggjuna og
mun ætlunin sú að skapa þar
heppilega löndunaraðstöðu. Vonir
standa til með að það verk geti
hafist næsta sumar. Kostnaður
við byggingu smábátahafnar er
lauslega áætlaður á bilinu þrjátíu
tii fimmtíu milljónir en við bygg-
ingu stálþils, til hagsbóta fyrir
togara um 180 milljónir.
Ráðamenn Dalvíkur eru ánægð-
ir með þá samvinnu sem verið
hefur milli aðstandenda tilraun-
anna annars vegar og heima-
manna hins vegar og telja að
heimamenn hafi gefið mjög gagn-
legar upplýsingar varðandi
aðstæður í höfninni og telja þá
leið sem valin hefur verið þá
farsælustu fyrir alla sem hlut eiga
að máli.
Við tilraunirnar hefur verið
leitast við að skapa aðstæður
líkastar þeim sem í náttúrunni
verða og reynt að nýta þær
upplýsingar sem þannig hafa
fengist, á sem bestan hátt.
Kostnaður við tilraunirnar nam
um síðustu áramót um 11 miiljón-
um en heildarkostnaður er talinn
nema um 20 miiljónum, þegar öll
kurl eru komin til grafar, en þess
ber að geta að snar þáttur í þeim
kostnaði eru ýmsar mælingar sem
nýtast einnig á öðrum sviðum.