Morgunblaðið - 30.05.1979, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1979
17
100 ára
í dag
Sigríður Jónsdóttir, Heima-
götu 22 í Vestmannaeyjum,
verður 100 ára í dag, 30. maí.
Sigga hefur lengst af dvalið í
Eyjum, en í eldgosinu 1973
fluttist hún til Reykjavíkur og
hefur dvalið þar síðan á
Háaleitisbraut 14 hjá Jóni
Hjaltasyni og fjölskyldu.
Humarverðið
2.500 kr. kg
VERÐLAGSRÁÐ sjávarútvegs-
ins hefur ákveðið eftirfarandi
lágmarksverð á ferskum og slitn-
um humri á humarvertfð 1979.
1. flokkur, óbrotinn humarhali,
25 gr og yfir, hvert kg kr. 2.500,-
2. flokkur, óbrotinn humarhali,
10 gr að 25 gr og brotinn humar-
hali 10 gr og yfir, hvert kg kr.
1.200,-
3. flokkur, humarhali 6 gr að 10
gr, hvert kg kr. 500.-
Verðflokkun byggist á gæða-
flokkun Framleiðslueftirlits
sjávarafurða.
Verðið er miðað við, að seljandi
afhendi humarinn á flutningstæki
við hlið veiðiskips.
Sýnir málverk
á Vopnafirði
Húsavík, 29. maí.
Málverkasýningu opnar
Kári Sigurðsson næstkomandi
föstudag f Miklagarði á
Vopnafirði og verður hún op-
in um hvftasunnuhelgina.
Kári sýnir þar 44 myndir
málaðar með ólíu, akryl, olíu-
krít og vatnslitum. Síðastliðið
haust hafði Kári sýningu á
Húsavík og fékk hún góða
dóma og seldi hann þá meiri-
hluta myndanna.
Fréttaritari
Starfsmönnum
V egagerðarinnar
fækkar
Starfsmenn Vegagerðar ríkis-
ins voru nokkru færri um sfðustu
áramót en áramótin 1977—1978.
Voru þeir 438 á móti 470 árs-
mönnum þá. Ástæða fækkunar
þessarar er einkum sú, að minni
framkvæmdir eru við Borgar-
fjarðarbrúna nú en var veturinn
1977-1978.
Starfsmenn voru milli 900 og
1.000 mánuðina júní-ágúst á síð-
asta sumri og námu heildarlauna-
greiðslur allt það ár kr. 2.610
milljónum. Voru 1.575 milljónir
greiddar fyrir dagvinnu og 1.035
fyrir yfirvinnu.
Verðtryggingu sparifjár
komið á í árslok 1980
Nýjar reglur um vaxta- og lánskjaramál
kostnaðar og Vi af vísitölu bygg-
ingarkostnaðar og sett sem 100
hinn 1. júní n.k.
Vaxtaákvæði
Hér fer á eftir yfirlit hinna nýju
vaxtaákvæða, og eru núgildandi
vaxtakjör tekin með til saman-
burðar.
Síðustu mánuði hefur þróun
p',ningamála sýnt nokkur þenslu-
merki. Útlán bankanna hafa vaxið
ört, og lausafjármyndun hefur
verið mikil, bæði vegna gjaldeyr-
istekna og árstíðabundins
greiðsluhalla ríkissjóðs. Eftir
nokkra hjöðnun hefur verðbólga
Vextir og verðbót frá 1.6. 79.
Vextir Grunn- verðbóta- Vextir
nú samtals vextir þáttur alls
Innlán: % % % %
alm. sparife 19,0 5,0 17,0 22,0
6 mán. reikn. 20,5 6,0 17,0 23,0
12 mán. og 10 ára reikn. 22,0 7,5 1 ,0 24,5
3ja mán. vaxtaaukareikn. 25,0 5,5 22,0 27,5
12 mán. vaxtaaukareikn. 32,0 7,5 27,0 34,5
veltiinnlán Útlán Skammtíma víxlar 3,0 “ 5,5
(forvextir) samningsvíxlar 23,5 — — 25,5
(forvextir) hlr. (vextir og 23,5 5,5 20,0 25,5
viðskiptagjald) 25,0 5,0 22,0 27,0
hlr. (skammtímayfirdr.) 25,0 — — 27,0
skuldabréf, alm. 26,0 6,5 22,0 28,5
vaxtaaukalán endurkaupanleg 33,0 8,5 27,0 35,5
afurðalán verðtryggð skuldabréf 18,25 3,5 17,0 20,5
(4ra ára lágmarkstími) vanskilavextir — — — 2,0
(pr. mánuð) 3,0 — — 4,0
Með lögum um stjórn efna-
hagsmála o.fl. nr. 13/1979 er
mörkuð sú stefna í vaxta- og
lánskjaramálum, að komið skuli á
verðtryggingu sparifjár og lánsfj-
ár. Eru meginreglur verðtrygging-
ar settar fram í VII. kafla lag-
anna, svo og í ákvæði til bráðab-
irgða í 33. gr. laganna. Felst í
lagaákvæðum þessum, að marki
verðtryggingar sparifjár og inn-
og útlána verði náð í áföngum
fyrir árslok 1980, og er eðlilegt að
fyrsta skrefið verði tekið nú hinn
1. júní að afloknum útreikningi
vísitölu framfærslukostnaðar
fyrir maímánuð og mati þess
verðbólgustigs, er nú ríkir.
Framkvæmd vaxtastefnu og
verðtryggingar skv. lögunum get-
ur einkum verið tvenns konar,
annars vegar að höfuðstóll láns sé
bundinn ákveðinni vísitölu og af-
borganir og vextir séu reiknaðir af
verðbættum höfuðstól á hverjum
tíma, svo sem nú á sér stað hjá
fjárfestingarlánasjóðum og lífeyr-
issjóðum, en hins vegar að vextir
að meðtöldum verðbótaþætti verði
látnir fylgja verðbólguþróun, og á
sú regla fyrst og fremst við um
almenn viðskipti innlánsstofnana.
Bankastjórn Seðlabankans hef-
ur að undanförnu unnið að und-
irbúningi á framkvæmd verð-
tryggingar skv. framangreindum
meginreglum laganna og hefur nú,
að höfðu samráði við ríkisstjórn
og bankaráð, tekið ákvörðun um
fyrsta áfanga þeirrar fram-
kvæmdar, að því er tekur til
lánsviðskipta innlánsstofnana, svo
og Seðlabankans gagnvart þeim.
Munu hin breyttu vaxtaákvæði
taka gildi hinn 1. júní n.k.
Mat verðbólgustigs
Vaxtaákvarðanir skv. þessari
stefnu verða að byggjast á mati
verðbólgustigs á hverjum tíma, og
er nauðsynlegt, að sömu reglu
verði haldið allan aðlögunartím-
ann, þar til marki raunvaxta
verður náð. Ennfremur ber nauð-
syn til að mynda samræmdan
mælikvarða verðbóta fyrir sem
víðtækast svið lánsviðskipta, svo
og að jafna út óreglubundnar
sveiflur í mælingum einstakra
vísitalna, sem verið geta misvís-
andi um hina almennu framvindu
verðbólgunnar, sem í gangi er á
hverjum tíma. Hefur af þessum
ástæðum verið ákveðið að miða
mat verðbólgustigs framvegis við
almenna verðbótavísitölu, sem
verður samsett að tveim þriðju af
vísitölu framfærslukostnaðar og
einum þriðja af vísitölu bygging-
arkostnaðar. Á þeim grundvelli
mun mat verðbólgustigs fyrir
hvert 3ja mánaða vaxtatímabil
miðast jöfnum höndum við áorðna
hækkun hvorrar vísitölu síðasta
hálft ár, og spá Þjóðhagsstofnun-
ar um hækkun þeirra næsta hálft
ár, þó þannig að hækkun næstlið-
ins og næstkomandi ársfjórðungs
vegi um tvöfalt þyngra en árs-
fjórðunganna á undan og eftir. Er
þannig byggt á þeirri verðbólgu-
reynslu, sem mönnum er í fersku
minni, og þeirri sem bezt er vitað
um í náinni framtíð. Sérstökum
leiðréttingarlið verður beitt til
þess að jafná þær skekkjur, er
reynzt hafa orðið hverju sinni.
Núgildandi mat verðbólgustigs
samkvæmt þessari reglu reynist
vera 41,8%.
Viðmiðunarvextir og
vaxtabreytingar
Lögin mæla svo fyrir, að reglur
um verðtryggingu skuli einkum
við það miðaðar að tryggja allt
sparifé, sem bundið er til þriggja
mánaða eða lengur gegn verðrýrn-
un af völdum verðhækkana. Vext-
ir þriggja mánaða vaxtaaukainn-
lána mynda samkvæmt þessu við-
miðunargrundvöll vaxtakerfisins,
og er við það miðað, að vextir af
þeim verði orðnir jafnir
verðbólgustigi í árslok 1980. Vext-
ir þessara inniána eru nú 25%, eða
sem svarar 60% af metnu verð-
bólgustigi. Áformað er að ná þessu
hlutfalli upp í 100 í sjö áföngum
eða sem svarar 5,7 prósentustigum
hverju sinni. í fyrsta áfanga leiðir
þetta til þess, að þriggja mánaða
innlánsvextir þurfi að hækka um
2,5%, þ.e. verði 27,5%, og munu
flestir aðrir vextir hækka að sama
skapi.
í þessari reglu felst, að
verðbótaþáttur vaxta mundi
hækka um nálægt 2,5% ársfjórð-
ungslega að óbreyttu verðbólgust-
igi, unz fullri verðtryggingu yrði
náð í desember 1980. Dragi úr
verðbólgu á þessu tímabili mundu
skrefin hins vegar minnka eða
fyrri hækkanir jafnvel ganga til
baka.
Á meðfylgjandi töflu eru sýndir
vextir og verðbótaþáttur, eins og
þeir hafa verið ákveðnir skv.
framansögðu.
Verðbótaþætti vaxta
bætt við höfuðstól
Lögin fela í sér það nýmæli, að
verðbótaþátt vaxta megi leggja
við höfuðstól láns, en verðbóta-
þáttur vaxta hefur verið við lýði
frá því í ágúst 1977. Það er
mikilvægur hluti hins nýja kerfis,
að grunnvextir séu lágir, en verð-
bótahluti vaxtanna greiðist eftir á
með þeim hætti, að hann leggist
við höfuðstól og endurgreiðslan
dreifist á það, sem eftir er af
lánstímanum. Þennan hátt er auð-
velt að hafa á um öll ný lán nema
stutt víxillán, af þeim yrðu áfram
að vera venjulegir forvextir, eða
stutt hlaupareikningslán, sem
ekki eru ætluð til endurnýjunar,
þegar tími þeirra rennur út.
Starfshópur á vegum viðskipta-
banka og sparisjóða vinnur nú að
gerð tillagna um nánari útfærslu
þessara meginreglu, en í meðfylgj-
andi yfirliti yfir hin nýju vaxta-
ákvæði er sérstaklega tilgreindur
sá verðbótaþáttur, sem til er
ætlazt, að leggist við höfuðstól til
greiðslu með síðari afborgunum.
Breyting eldri lána
Vextir á eldri lánum með
ákvæðum um breytilega vexti
munu fylgja hreyfingu á almenn-
um vöxtum, án þess þó að samið
hafi verið um meðferð verðbóta-
þáttar með framangreindum
hætti. Þykir því nauðsynlegt, að
innlánsstofnanir gefi viðskipta-
aðilum sínum kost á að semja um
ný kjör á eldri lánum í samræmi
við hin nýju lánskjör, enda séu
fullnægjandi tryggingar fyrir
hendi að mati innlánsstofnunar.
Formleg
verðtrygging
í sumum tilvikum veita inn-
lánsstofnanir lán til nokkurra ára
eða eignast skuldabréf til langs
tíma. Munu þau lán þá standa
fram yfir aðlögunartíma að fullri
verðtryggingu. Slík lán eru að
verulegu leyti sambærileg við lán
fjárfestingarlánasjóða, en full
verðtrygging þeirra er nú í þann
veginn að komast á. Af þessum
ástæðum þykir nauðsynlegt að
heimila nú þegar formlega verð-
tryggingu slíkra lána hjá inn-
lánsstofnunum. Fyrst um sinn
verða vextir slíkra lána þó lágir,
eða 2% og skulu þeir vera breyti-
legir skv. síðari vaxtaákvörðunum
Seðlabankans.
Lán þessi skulu verðtryggð skv.
sérstakri lánskjaravísitölu, sem
Seðlabankinn mun birta mánaðar-
lega, sbr. 39. gr. laga nr. 13 frá 10.
apríl 1979. Verður vísitalan sam-
sett að % af vísitölu framfærslu-
Innlánsbinding
Bankastjórn Seðlabankans hef-
ur með samþykki ríkisstjórnar-
innar og að höfðu samráði við
bankaráð ákveðið að á næstunni
verði innheimt aukabinding, er
nemi 1% af heildarinnlánum inn-
lánsstofnana. Ennfremur verður
hámarksbinding hækkuð úr 27 í
28%, en binding af innlánsaukn-
ingu haldist óbreytt 30%.
nú tekið að vaxa á ný, en við slíkar
aðstæður er ávallt hætt við að
ólga á peningamarkaðnum leggist
á sveif með þensluöflunum, ekki
sízt þegar lausafjárstaða inn-
lánsstofnana er góð.
Hámarksbinding var hækkuð í
apríl sl. úr 25% í 27%. Slík aðgerð
hefur ekki skjótvirk áhrif, nema
sérstakar ráðstafanir verði gerðar
til að flýta innheimtunni.
Athugasemd
frá landbúnaðarráðherra
Undanfarna daga hefur Morg-
unblaðið varið miklu rými til að
skýra stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins í landbúnaðarmálum. Ef-
laust mun ýmsum sjálfstæðis-
mönnum þykja þörf á. Undrar
mig það ekki. Ymsu af því sem
fram hefur komið hefur verið
svarað. Málið mun þó vafalaust
verða lengi enn til umræðu. Sé
ég því ekki ástæðu til að eltast
við þau skrif að sinni.
í Morgunblaðinu 29. þ.m. birt-
ist hins vegar grein eftir Sverri
Hermannsson alþingismann,
sem ég get ekki látið hjá líða að
gera athugasemd við.
Sverrir segir í grein sinni að
ég hafi lýst því yfir „að sam-
komulag hefði verið um það
gert í ríkisstjórninni að ekki
yrði um frekari fjárskuldbind-
ingar rfkissjóðs að tefla, vegna
umframframleiðslu landbúnað-
arvara“. Þetta er hreinn upp-
spuni. Slíkt hef ég aldrei sagt, ég
skýrði hins vegar frá því bæði á
Alþingi og í sjónvarpi, að í
ríkisstjórninni hefði EKKI náðst
samstaða um að ábyrgjast lán til
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
til þess að létta tekjuskerðingu
bænda í ár vegna umframfram-
leiðslu landbúnaðarafurða. Ég
gerði jafnframt grein fyrir því
að tveir stjórnarflokkanna hefðu
samþykkt að veita ábyrgð, en
einn, Alþýðuflokkurinn hafnað.
Á þessu tvennu er að sjálfsögðu
grundvallarmunur. Út af þessum
ósannindum leggur Sverrir Her-
mannsson síðan í heilsíðugrein í
Morgunblaðinu. Slæmur hlýtur
sá málstaður að vera sem verja
þarf með slíkum hætti.
Ég hef kynnst Sverri Her-
mannssyni allvel undanfarin ár.
Aldrei hef ég áður staðið hann
að slíkum málflutningi. Enn
sannast að lengi skal manninn
reyna.
Steingrímur “"•mannsson