Morgunblaðið - 10.06.1979, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 1979
17
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Huginn og Muninn
íljúga hverjan dag
jörmungrund yfir,
segir í Grímnismálum. Huginn
og Muninn voru hrafnar Óðins,
táknmyndir hugar hans. Eitt
og annað hefur verið látið
heita í höfuðið á þessum gömlu
borginmóðum, til dæmis félag
og blað í Menntaskólanum á
Akureyri. Ágreiningur hefur
komið upp um það hvernig
beygja skuli þessi heiti, og
liggja til þess ærnar ástæður.
En vandi sá, sem í því efni þarf
að leysa, verður enn meiri,
þegar Huginn hefur verið gert
að bátsheiti og jafnvel
mannsnafni.
Eftir ströngustu málfræði-
reglu ætti beyging þessara
orða að vera svo: Huginn, um
Hugin, frá Hugni, til Hugins
og þá Muninn, um Munin, frá
Munni, til Munins. En æva-
gamlar undantekningar frá
þeirri reglu, sem hér var fylgt,
valda því að fullkomlega er
verjandi að hafa þáguföll orð-
anna: frá Hugin og frá Munin.
Þegar fleira en eitt er
málfræðilega rétt, verður
smekkurinn að. skera úr um
það, hvað nota skuli. Niður-
staða mín er sú að segja hið
síðarnefnda. Dæmi: Hann er í
skólafélaginu Hugin, fremur
en Hugni, og einkum þó:
Greinin birtist í skólablaðinu
Munin, ekki Munni. Veldur
þessu tilvist orðsins munnur í
síðara dæminu. Hugsum að-
eins til mannsnafnsins Reginn
sem er fornt. Mér þykir
smekklegra að segja að kona
sé gift Regin Jónssyni en
Regni Jónssyni. Þessu veldur
líklega orðið regn. Þótt ekki sé
alveg hliðstæðu saman að
jafna, hlýt ég enn að mæla
með orðmyndinni Hugin á
sama veg. En um smekkinn má
að sjálfsögðu deila til eilífðar
póns.
Að taka eitthvað trausta-
taki merkir að taka eitthvað
án þess að eigandinn hafi leyft
það og þá í trausti þess að svo
hefði hann gert, ef til hans
hefði náðst. Liggur þá á bak
við sá góði ásetningur að skila
því aftur óskörðu, sem tekið
var, eða jafngildi þess. Það
skýtur því nokkuð skökku við,
þegar hér í blaðinu var fyrir
skömmu skýrt frá því á forsíðu
að stríðsmenn í Úganda segð-
ust enn ekki hafa tekið borgina
Arua traustataki, en ætluðu
sér hið fyrsta til árásar. Hætt
er við að Arua verði ekki skilað
aftur og allra síst jafngóðri
eftir árásina, enda hafa aðilar
væntanlega ekki búist við því
að Amínsinnar hefðu látið sér
töku borgarinnar vel líka.
Tónleikar í merkingunni
hljómleikar eða konsert er
jafnan haft í fleirtölu. Ég
heyrði menn ruglast á þessu í
útvarpinu á dögunum. Fyrst
var talað um tvo tónleika í
staðinn fyrir tvenna, en í sömu
andrá var sagt að aðrir tón-
leikarnir væru þegar afstaðn-
ir, og er það að sjálfsögðu rétt
í þessu sambandi, ekki annar
tónleikurinn, eftir þeirri mál-
venju sem hér er gert ráð
fyrir.
Annars er nú undarleg ár-
átta að setja ýmis orð sem
hafa huglæga (abstrakt) merk-
ingu í fleirtölu, þótt þau eigi
aðeins við í eintölu, samkvæmt
merkingu sinni. Eitt þessara
orða er reynsla. Fyrirlesari í
útvarpinu talaði um margs
konar reynslur sínar. Þar
hefði mér þótt rétt að tala um
margs konar reynslu. Orðabók
Menningarsjóðs gerir ekki ráð
fyrir þessu orði í fleirtölu.
Enn held ég áfram að nöldra
um sitthvað sem ég hef heyrt í
útvarpinu eða séð í blöðunum.
Birgðir frystihúss nokkurs
áttu meðal annars að fara á
Bandaríkjamarkað. Mér er
spurn: Sætir það fréttum að
fleira fari á þann mikla mark-
að en framleiðsluvörur eins
frystihúss á íslandi? Líklega
hefur átt svo að skilja að hluti
birgðanna hafi átt að fara á
markað í Bandaríkjunum.
Og ékki linnir staglinu. Tal-
að var í útvarpsfréttum um
hreyflafestingar tveggja
hreyfla, ekki bara festingar
tveggja hreyfla. Ætli það verði
ekki þráðum farið að segja frá
sáttafundum sáttanefndar í
farmannaverkfalli farmanna?
Að lokum er aðsend frétt í
bundnu máli frá „kennara á
Austurlandi":
Ræddu menn við ráðunaut
að röksemd til þess hnigi
að stofna félagsfræðabraut
á framhaldsskólastigi.
Færeyjaferjan Smyrill
hefur miMandasiglingu
NÝLEGA hóf Færeyjaferjan Smyr-
ill millilandasiglingar sínar á þessu
ri. Síðasta viðkoma hennar þar í
r verður 15. september. Smyrill
mun eins og undanfarin ár sigla til
Þórshafnar í Færeyjum, Seyðis-
fjarðar, Scrabster í Skotlandi og
Bergen í Noregi.
Far með ferjunni til Þórshafnar
kostar að þessu sinni frá 28.800
krónum, á þilfari, og upp í 45.500
krónur, í tveggja manna klefa. Til
Scrabster er fargjaldið frá 48.000 og
upp í 81.800 en til Bergen er það frá
51.500 upp í 84.600 krónur (önnur
leiðin). Fyrir bifreiðar er fargjaldið
21.500 krónu'r til Þórshafnar, 31.700
til Scrabster og 34.200 til Bergen.
Börn 7—14 ára greiða 50% af
fargjaldinu en börn 6 ára og yngri
greiða 10%.
inn úr sjónum, enda hefur ásóknin
í hann margfaldazt og mun aukast
stórlega þegar enn tekur að
þrengjast um þjóðir á fiskimiðun-
um og fáir, utan íslendinga, geta
með góðu móti sótt gull í greipar
ægis. Þetta ættu arðræningjarnir
í Rotterdam og Sovétríkjunum að
vita, a.m.k. veit íslenzka þjóðin
það og leyfir sér þann munað að
foragta peningagræðgi olíufurst-
anna, hvar sem þeir eru og hvað
sem þeir heita.
íslenzkum ráðamönnum hefði ver-
ið nær að tala við Rússa og
krefjast þess, að þeir drægju úr
olíuokrinu og jöfnuðu verðlag
milli fisks og olíu þannig, að
matvælaframleiðandinn bæri ekki
skarðari hlut frá borði en olíu-
''kóngarnir.
í raun og veru er hægt að segja,
að sú hliðin, sem olíufurstarnir
snúa nú að íslenzku smáþjóðinni
er hið eina og sanna kapítalistíska
andlit, sem við nú þekkjum. Ýms-
um mun áreiðanlega þykja undar-
legt, að það skuli verða „alþýðu-
lýðveldið", sem reynir að soga
þjóðartekjur íslendinga í sína hít
og færa sér í nyt erfiðleika á
olíumörkuðum án þess að rétta upp
litlafingur til þess að sýna íslend-
ingum sanngirni í viðskiptum.
íslenzkir ráðherrar fara allir hjá
sér, ef ymt er að því, að þeir hafi
átt að tala við Rússa um að draga
úr olíugróðanum og viðskiptaráð-
herra hefur ekkert beitt sér í
málinu a.m.k. ekki enn. Þetta er
mönnum í raun og veru óskiljan-
legt. Það er eins og hér sé um
eitthvert feimnismál að ræða. Nú
er í lagi að arðræna íslenzka
alþýðu. Það er undirskrifað og
vottfest arðrán. Eins og fyrr á
öldum. Að vísu veit allur landslýð-
ur, að Kremlarklíkan ræður enn
Alþýðubandalaginu. En við skul-
um vona, að það verði ekki til þess,
að íslenzka þjóðin geti ekki sjálf
notið ávaxtanna af erfiði sínu,
heldur renni gróðinn í vasa rúss-
neskra ríkiskapitalista, olíufursta
og íslenzku skattpíningamann-
anna. Nú þegar hefur íslenzkum
stjórnvöldum tekizt að græða 5
milljarða króna á olíuverðshækk-
unum og þykir ýmsum nóg um.
Einhvers staðar verður .að stinga
við fæti.
Það á ekki að vera leyfilegt, að
neinn geti stórgrætt á því, þótt
olía hækki upp úr öllu valdi, a.m.k.
hvorki íslenzka ríkið né olíufélög-
in. Forstjórar þeirra ættu að fara
varlega í að ráðast á Morgunblað-
ið og stefnu þess undir rós. Það
verður tekið harkalega á öllum
slíkum tilraunum. íslenzka þjóðin
er búin að fá nóg af nýlendu-
stefnu. Hún ætlar hvorki að kalla
yfir sig erlenda né innlenda
nýiendukúgun. Hún er ákveðin í
því að láta ekki arðræna sig vegna
skorts á olíu. Hún er ákveðin í því
að láta ekki innræta sér, að bezti
fiskur heims sé minna virði heldur
en sú olía, sem fæst frá Sovétríkj-
unum. Hún er ekkert þakklát fyrir
það, að þjóðarauður hennar renni
i síauknum mæli í vasa risaveldis,
sem ætti að láta sér nægja að
arðræna eigin þjóðir. Og hitt
risaveldið hefur svo kynt undir í
allsnægtavímunni.
Hólmfastur
Guðmundsson
Forsenda sjálfstæðis er efna-
hagslegt sjálfstæði. Það vissu þeir,
sem börðust fyrir sjálfstæði
landsins á síðustu öld, ekki síður
en þeir merku stjórnmálamenn,
sem höfðu forystu um þróun ís-
lenzks þjóðfélags eftir lýðveldis-
töku 1944. Þeir lögðu alltaf
áherzlu á, að íslendingar hefðu
góð viðskiptasambönd við aðrar
þjóðir, m.a. til þess, að enginn
einn erlendur aðili gæti sett þeim
stólinn fyrir dyrnar og arðrænt þá
einn góðan veðurdag. Rússar seil-
ast til valda í öðrum löndum með
því fyrst að gera þau efnahagslega
háð sér. Þetta vita allir, sem
nokkuð hafa fylgzt með alþjóða-
málum. Fyrst verzlun og viðskipti,
síðan „flatur fyrir mínum herra"
— og loks frelsissvipting og kúg-
un. Þetta verður hlutskipti ís-
lenzku þjóðarinnar, ef hún hefur
ekki vit á því að vera vel á verði og
treysta engum fyrir sjálfstæði
sínu, sem þykir það sjálfsagt, að
þjóðarauður hennar renni í
síauknum mæli í vasa þess
ný-kapitalisma og þeirrar
nýlendukúgunar, sem nú veður
uppi um allan heim undir merki
marxisma og stéttabaráttu.
Senn reynir á Rússa, hvort þeir
ætla að sýna íslenzku þjóðinni
sanngirni eða arðræna hana með
þeim hætti, sem verið hefur
undanfarna mánuði. Vonandi sýna
sovézk stjórnvöld þann þroska að
reyna ekki að seilast til áhrifa á
íslandi með þessum hæ„ú. Því
verður ekki trúað fyrr en tekið
verður á, að Rússar hyggist til
frambúðar græða óhemjufé á þeirri
stefnu, sem arðránsmenn og olíu-
furstar hafa praktíserað undan-
farna mánuði. Olíuauður Araba-
landanna rennur ekki til fólksins,
því miður. Og olíuarðrán Sovét-
ríkjanna ekki heldur, því miður.
Miklu frekar til hernaðar og nýrra
ævintýra til að tryggja útþenslu-
og heimsvaldastefnu marx-len-
inistanna í Kreml og leppa þeirra.
Við skulum fylgjast rækilega með
þróuninni. íslenzka þjóðin er á
varðbergi. Hún trúir því, að hvíta-
gullið úr sjónum sé ekki minna
virði en svartagullið, sem nú
veldur því æði, sem Sovétríkin
hafa getað hagnýtt sér í viðskipt-
um við íslenzku smáþjóðina.
Island er ekkert kasínó fyrir
erlenda braskara. Það er ekki
lengur á uppboði í „Kóngsins
Kaupinhafn". Nú fer t.d. allt að
annar hver fiskur af 200 tonna
afla íslenzks skuttogara í að
greiða olíukostnað til nýju
„einokunarkaupmannanna" í
Kreml og skattpíningaherranna
hér á landi. Við komum Bretum og
öðrum út úr landhelginni, en
Rússar eru komnir þangað aftur á
olíutunnum. Það er heldur
óskemmtilegt hlutskipti fyrir ís-
lenzka sjómenn að vinna baki
brotnu fyrir nýju nýíendustefn-
una. í raun og veru hafa íslenzkar
afurðir stórlækkað á Rússlands-
markaði, nákvæmlega á sama hátt
og gerðist á tímum einokunar-
verzlunar, þegar landið var boðið
upp i Kaupinhöfn. Þar stóð ekki á
einokunarkaupmönnum að færa
sér í nyt neyð þessarar litlu
þjóðar. íslenzka þjóðin sáði;
spekúlantarnir erlendu uppskáru.
En íslendingum eru örlög Hólm-
fasts Guðmundssonar á Brunna-
stöðum of fersk í minni til að
krjúpa olíukóngum. Þeir láta ekki
hýða sig upp við staur eins og
Hólmfastur varð að sætta sig við
forðum daga. Það er hægt að hóta
þeim með olíudropanum, en þá er
að finna ráð við því. Olíukýrin er
engin heilög kýr. Þær þjóðir, sem
minna mega sín nú um stundir,
fyrrverandi nýlendur og fátækar á
mælikvarða risavelda og svarta-
gullsfursta verða ekki knésettar
með sama hætti og áður tíðkaðist.
Nú lýtur enginn hátigninni, né
blessar hana fyrir arðránið eitt
(nema þá kannski ráðherrar!).
Sem betur fer á heimurinn nú
aðra siðferðilega mælikvarða en
áður. Þeir hafa reynzt áhrifarík-
ara vopn en tindátar þeir, sem
Rússar nota fyrir leppa sína um
víða veröld. Hólmfastur Guð-
mundsson er ekki lengur einn á
ferð og yfirgefinn. I för með
honum er nýr tími og krafa um
réttlæti og sæmilega umgengni
einnar þjóðar við aðra.
Við íslendingar munum slá
skjaldborg um brunnastaði ís-
lenzkrar þjóðarsálar hvað sem
uppboðshaldarar í Rotterdam eða
arðræningjar í „Kóngsins Kaupin-
hafn“ segja um það. Vonandi
verða ráðherrar innan þeirrar
skjaldborgar — en ekki utan.