Morgunblaðið - 01.07.1979, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ1979
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚLÍ1979
49
Grein og
myndir:
Arni Johnsen
■ Með veiðimönnum
norðursins á hafísnum
Gert við smávægilega bilun á hundasleðanum og það varð auðvitað
heilmikið spjall út úr því.
Við vorum nærri hálfn-
aðir á hundasleðunum
milli Grænlands og
Kanada. Nánar tiltekið
vorum við komnir um
200 km út á ísinn frá Qanaq,
nyrsta þorpi veraldar, út á
Smithsund sem liggur þarna á
milli Grænlands og Ellesmere-
lands. Ég hafði slegist í hóp
nokkurra veiðimanna, sem voru að
leita að veiðifangi, sel, rostungi,
eða ref, að maður tali nú ekki um
því dýri sem hver veiðimaður
þessa heimshluta bíður spenntur
eftir að mæta, ísbirninum.
Eins langt og augað eygði var
ekkert að sjá nema ís, ís og aftur
ís. Birtan var slík að allt rann
saman í eitt, hundasleðinn og það
líf sem fylgdi honum var í raun-
inni það eina sem ekki var í takt
við óendanleikann allt um kring.
Tímaskyn var ekkert vandamál í
þessu samfélagi, menn spiluðu á
tímann eftir aðstæðunum, ísnum,
veðrinu, skapinu og hugmyndum
veiðifélaganna ef þær voru ein-
hverjar sérstakar og það var æði
oft. Tímum saman gátu veiði-
mennirnir verið að skeggræða um
veiðarnar og það var auðséð að
það var snar þáttur í veiðimennsk-
unni. Hins vegar bar oft við að
ekki voru viðhöfð mörg orð um
Masak
það sem gera þurfti, hver þekkti
annan og vissi hvers var að vænta
af honum. Það var sérkennilegt
hvernig þessir veiðimenn norðurs-
ins rokkuðu sig saman. Maður
vissi eiginlega aldrei á hverju var
von. Þeir komu og fóru eftir dúk
og disk, en kjarninn hélt ávallt
saman, en þetta samvinnufyrir-
komulag mun þó fara nokkuð eftir
árstíðum og svæðum. Það var
fremur óhrjálegt veður þarna úti
á ísnum, vindurinn blés og það er
ekki það algengasta á þessum
slóðum. Þá var lítið við að vera,
því veiðimennirnir hreyfa sig
helzt ekki ef veður er óhagstætt.
Reynzlan hefur ugglaust kennt
þeim slíkt. Það fór ekki á milli
mála að veiðimennirnir tóku ís-
lendingnum vel. Sögðu þeir að það
væri mjög sjaldgæft að þeir
fengju gesti með sér út á ísinn til
veiða og reyndar hafði enginn af
Þessum mönnum ferðast með slík-
an fyrr.
Ekki var þetta þó allt augljós
kærleikur. Einn daginn slóst í
hópinn veiðimaður sem var hinn
styggasti gagnvart þessum að-
komna manni og ef ég kom
einhversstaðar nálægt þar sem
hann var þá vék hann frá. Tor-
tryggnin leyndi sér ekki. Næsta
dag kom svolítið spaugilegt atvik
fyrir. Við höfðum farið langa leið
á hundasleðunum og þar sem ísinn
var farinn að þynnast á þessum
slóðum vegna sterkra strauma
þurfti oft að stanza til þess að
kanna ísþykktina með ísspjótun-
um. Þykktin var að jafnaði um eitt
fet þarna. Kuldinn gaf ekkert
eftir, 30—40 stig, maður varð því
að hlaupa mikið með sleðanum til
þess að halda á sér hita þótt
gallinn væri ekkert slor, bjarn-
arskinnsbuxur, selskinnskamikur
og héraskinnsstakkur auk forláta
húfu úr úlfaskinni. Um hádegis-
bilið reif sólin sig allt í einu í gegn
um misturslæðuna og það varð
dúndrandi heitt á ísnum. Á kafla á
leiðinni þarna var yfir mjög hrjúf-
an ís að fara í sólinni og við urðum
að hjálpa hundunum í toginu.
Manni var því orðið óskaplega
heitt í þessum klæðnaði við þessar
kringumstæður, en skyndilega
opnaðist möguleiki. Það var
ákveðið að á og grípa í eitthvað
snarl. Stefnan var því tekin á
næsta borgarísjaka, því það var
viðtekin venja að á hjá þeim til
þess að ná ferskum ís í te eða
annað í matseldinni. Við þennan
ísjaka sem trónaði 50—60 metra
yfir hafísnum, var opin vök. Borg-
arísjakinn hafði hreyft sig og rutt
skáninni af hafinu á litlu svæði,
því vökin var aðeins um 40 metra
löng og 12—15 metra breið. Sjór-
inn var glampandi fagur á að líta
og það var ekki hægt að standast
mátið, skinnklæðunum var svipt
af og föðurlandinu einnig unz
maður stóð á húðinni einni fata.
Þetta varð vægast sagt snöggt
bað, spyrna af ísbrúninni og all
hröð sundtök þessa fáu metra á
breiddina, því kuldinn var ekki
eins ljúfur og þessi tælandi vök
virtist fyrir mann sem var að
drepast úr hita og hafði ekki
komizt í sturtu eða önnur þægi-
legheit um skeið. Hvað um það,
þetta var hressandi, en vissara
þótti mér að koma mér snarlega í
föðurlandið þegar ég hafði hlaupið
fyrir vökina , því ekki lagði ég í að
synda aftur um hæl í þessu
nístingskalda vatni. Þar sem
Grænlendingarnir fylgdust með
þessum tilburðum felmtri slegnir
þá varð ég að bera mig vel á
hlaupunum um ísinn að spjörum
mínum. Svo var það búið, og þó,
nokkru síðar þegar ég var búinn
að klæða mig kom veiðimaðurinn
sem hafði forðast mig og nú var
allt í lagi. Hann gekk rólega til
mín, rétti mér bolla með rjúkandi
tei og heilsaði mér innvirðulega.
Ég komst að því síðar að hann
hafði talið að ég væri Dani eða
eitthvað allt annað en íslendingur,
en þegar þessi aðkomna persóna
tók upp á því að synda í íshafinu
þarna til þess að kæla sig þá
þóttist hann viss um að það dytti
engum í hug nema Islendingi.
Það var ekki mikil veiði þessa
daga sem ég staldraði við úti á
ísnum, við skutum nokkra seli, tvo
litla rostunga og einn hvítref. En
þetta var skemmtilegur tími og
sérstæð stemmning í því rólega
fasi sem einkenndi allt. hjá veiði-
mönnunum. Það var farið á stjá
árla morguns, þegar veðrið var í
lagi, byrjað á því að hita te, borða
skipskex, soðinn sel, eða gadd-
freðna hráa grálúðu sem bragðað-
ist sérlega vel og reyndar ekki
síður en bezti íslenzki harðfiskur.
Þá þótti hrátt kjöt ekki neitt slor í
kostinum og þótt maður hefði haft
fordóma á slíku fyrir þessa för, þá
var ekkert eðlilegra fæði þarna út
á ísnum þegar á reyndi.
Þeir fáu selir sem álpuðust upp
á ísinn í gegn um öndunarholurn-
ar voru mjög styggir og það varð
að skjóta þá á löngu færi, 100—200
metra og hundasleðana varð að
skilja eftir nokkur hundruð metra
frá skotstað. Það varð því að
skríða langa leið á ísnum með
byssuna og gæta þess að styggja
ekki selinn. Ég reyndi einu sinni
að fylgja veiðimanni eftir með
myndavélarnar, en það fór allt í
vaskinn og ég reyndi það ekki
aftur. Atriði númer eitt hjá veiði-
manninum er þolinmæði og næm
athyglisgáfa og það var aðdáun-
arvert hve rólega þeir tóku lífinu
úti á ísnum.
Að kvöldi dags var tjaldi slegið
yfir sleðann, te hitað í fimmtug-
asta sinn þann dag, rabbað eins og
menn lysti og svo færðist ró
heimsskautanæturinnar yfir dýr
og menn sem hjúfruðu sig á
ísnum, hver í sínum feldi.

Prímus, pottur, olía og drykkjarkanna fylgir hverjum sleða, enda kjxi,,, i111„j„0i x„ ,, x
Ijúft að tylla sér niður og bræða ís í te þegar kuldinn er 30-40 stig og K,°lur hundasleðans slíPaður'
jafnvel upp í 50.