Morgunblaðið - 18.07.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1979
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúí
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Augiýsingar
Afgreiósla
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstrnti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Sími83033
Áskriftargjald 3500.00 kr. á ménuöi innanlands.
í lausasölu 180 kr. eintakið.
Kominn tími
til að vakna
Fátt lýsir betur auðnuleysi ríkisstjórnarinnar en það
viðhorf hennar að miða allar sínar áætlanir í
atvinnumálum við það, að lífskjör hljóti að fara
versnandi á næstu árum. Þannig talar viðskiptaráð-
herra um „viðvarandi kreppuástand" sem einhverja
óumbreytanlega staðreynd, sem ekkert verður við gert.
Að vísu hlýtur olíukreppan að valda okkur þungum
búsifjum í bili, einkum vegna þess að mánuðir hafa
liðið svo, að ekkert raunhæft hefur verið gert til þess
að við getum fengið olíu keypta á betri kjörum en við
verðum nú að sæta.
í nýlegri forystugrein í Metal Bulletin er fjallað um
þá miklu möguleika, sem okkur hafa opnast vegna
orkukreppunnar. Þar er komizt svo að orði, að „ísland
geti orðið einn mikilvægasti staðurinn í framtíðinni“
vegna hinnar miklu orku, sem landið býr yfir, enda
finnst blaðinu ekkert undarlegt, þótt áhugi ýmissa
fyrirtækja á orkufrekum iðnaði hér á landi hafi aukizt
og nefnir Alusuisse og Elkem í því sambandi.
Á ráðstefnu, sem Bandalag háskólamanna efndi til í
vetur, kom það glöggt fram, að hverfandi líkur eru til
þess að okkur takizt að bæta lífskjörin hvað þá að
halda til jafns við aðrar þjóðir nema afstaða okkar til
orkufreks iðnaðar gjörbreytist. Enda er það svo, að
allir stjórnmálaflokkarnir hafa með einum eða öðrum
hætti staðið að því, að hér rísi orkufrekur iðnaður.
Þannig var álverið byggt á viðreisnarárunum og
Magnús Kjartansson átti frumkvæði að því, að
járnblendiverksmiðja var sett hér á fót.
Engum, sem þekkir staðreyndir málsins, blandast
lengur hugur um, að samningarnir um álverið hafa
reynst mjög vel og fært okkur mikið í aðra hönd miðað
við þann tíma, sem það var reist. Þeir samningar
grundvölluðust á því, að við ættum að sækja okkar
hagnað í orkusöluna og hafa allt á þurru, fremur en að
taka þá áhættu, sem eignaraðild að verksmiðjurekstr-
inum sjálfum hlýtur að fylgja í harðri samkeppni við
fj ölþj óðasamsteypur.
Margir mega ekki heyra stóriðju nefnda vegna þess,
að slíkum rekstri hljóti að fylgja mikil mengun.
Auðvitað er undir engum kringumstæðum réttlætan-
legt að gera lítið úr þeim þætti málsins. En þá verður
líka jafnframt að hafa í huga, að mengunarvarnir eru
allt aðrar og betri en áður og í stöðugri framþróun. Öll
tilvísun til fortíðarinnar í þeim efnum er því mjög
varhugaverð og í mörgum tilvikum fákunnátta, eða
jafnvel fordómar.
Við Islendingar stöndum nú frammi fyrir því, að svo
mjög hefur verið gengið á fiskstofnana, við við getum
ekki nýtt afrakstursgetu fiskiskipastólsins til fulls og
framundan vofir stöðvun hans yfir, ef stjórnvöld halda
fast við fyrri ákvarðanir um þorskveiðitakmarkanir.
Uppi eru áform um að draga úr framleiðslu landbúnað-
arvara og minna hefur orðið úr arðbærum útflutnings-
iðnaði en vonir stóðu til, þegar við gengum í Efta. Með
hliðsjón af versnandi viðskiptakjörum blasir því við, að
lífskjörum hlýtur að halda áfram að hraka, nema
annað komi til. Og þar sem nærtækast er, — og engan
veginn óaðgengilegt, ef rétt verður á haldið, — er
nýting þeirrar óhemju orku, sem blundar í fallvötnun-
um og í iðrum jarðar.
Samninganefndir Akureyrarbæjar, iðnaðarráðuneytis-
ins og Reykjavíkurborgar komust nýlega að samkomulagi
um sameignarsamning nýrrar Landsvirkjunar. Grund-
völlur þess samnings er sá að Laxárvirkjun sameinist
núverandi Landsvirkjun og að fyrirtækið yfirtaki
byggðalínurnar. Eignaraðild fyrirtækisins verði þannig
að Akureyrarbær eigi 7.6%, Reykjavíkurborg 42.4% og
ríkissjóður 50%. Eignaraðild núverandi Landsvirkjunar
er þannig háttað að Reykjavíkurborg á helming á móti
ríkinu. Gert er ráð fyrir því að hið nýja fyrirtæki nái til
landsins alls og sjái um meginraforkuvinnslu landsins.
Sameignarsamningurinn um hina nýju Landsvirkjun er
þó háður samþykki borgarstjórnar Reykjavíkur og
bæjarstjórnar Akureyrar sem nú eru í sumarleyfum og
koma ekki saman fyrr en í haust.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins lögðu fram í
borgarráði Reykjavíkur tillögu þess efnis að sameignar-
samningurinn skyldi borinn undir atkvæði íbúa Reykja-
víkur og á fundi borgarráðs í gær var samþykkt að vísa
þeirri tillögu til borgarstjórnar.
Morgunblaðið átti í gær viðtal við Birgi ísleif
Gunnarsson, borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins og
fyrrverandi borgarstjóra, til að fá fram hans sjónarmið í
þessu máli, en hann hefur lýst sig andvígan sameignar-
samningnum og lagafrumvarpinu um nýja landsvirkjun.
Fer viðtalið hér á eftir.
Rætt við Birgi
ísleif Gunnars-
son um fyrir
hugaða stofnun
nýrrar Lands-
virkjunar
Ofært að ganga
til samninga með
skilyrðum ráðherrans
— Hver var aðdragandinn að
þessum sameignarsamningi og
hvers vegna neituðu sjálfstæðis-
menn í borgarstjórn Reykjavíkur
áð taka þátt í samningaviðræðun-
um um hina nýju Landsvirkjun?
„Þegar bréf kom frá núverandi
iðnaðarráðherra um skipan samn-
inganefndarinnar var undanfari
þess sá að ráðherra hafði sjálfur
skipað nefnd til að gera tillögu um
skipulag raforkuöflunarinnar í
landinu, þá einkum hver ætti að
vera framtíð Landsvirkjunar í
þessu kerfi. Hvorki Landsvirkjun
né Reykjavíkurborg sem helm-
ingseignaraðili að Landsvirkjun
var gefinn kostur á að tilnefna
fulltrúa í þessa nefnd. Hún skilaði
tillögum sem voru byggðar á
fyrirframákveðinni stefnu ráð-
herrans og þá fyrst var Reykjavík-
urborg gefinn kostur á að tilnefna
menn í nefnd sem ganga skyldi til
samninga á grundvelli nefndar-
álitsins.
Þetta töldum við óhæf vinnu-
brögð og ófært að ganga til samn-
inga með skilyrðum ráðherrans og
neituðum því þátttöku í þessari
samninganefnd.
Nú hafa fulltrúar vinstri flokk-
anna í borgarstjórn gert samning
sem ber þess öll merki að vera
gerður undir þrýstingi frá ráð-
herranum og að samningamenn
borgarinnar hafa verið í vörn
allan tímann. Málflutningur
þeirra nú þegar þeir verja þennan
samning byggist á því að benda á
að þeim hafi tekist að ná út úr
tillögum ráðherrans nokkrum
hortittum, en þá er æði nóg eftir.“
Gífurlegt vald færist
á fárra hendur
í orkumálum
— I hverju eru helstu atriði
sameignarsamningsins fólgin og
gagnrýni ykkar á þau?
„í fyrsta lagi gera tillögur
þeirra ráð fyrir sameiningu allrar
meginraforkuvinnslu landsins í
eitt fyrirtæki undir einni stjórn.
Þessar tillögur fela því í sér alltof
mikla miðstýringu og byggja á
ákveðnum grundvallarsjónarmið-
um í stjórnmálum. Tillögur sem
uppi eru nú frá Alþýðubandalag-
inu um að sameina allan olíuinn-
flutning og vátryggingarstarfsemi
byggja á þessum sömu grundvall-
arsjónarmiðum.
Rök miðstýringarmanna eru
alltaf þau sömu, að með henni sé
hægt að koma við sem mestri
hagræðingu, forðast mistök í fjár-
festingu o.s.frv. Ég legg hins vegar
meira upp úr valddreifingu og að
raforkuframleiðslan sé á fleiri en
einni hendi, þannig að koma megi
við eðlilegum samanburði milli
fyrirtækja.
I hinni nýju Landsvirkjun, sem
tillögur liggja nú fyrir um, verður
þjappað saman gífurlegu valdi í
orkumálum. Fyrirtækið á að hafa
einkaleyfi til að byggja öll raf-
„Verið er
skömmtun
„Gífurlegt vald „Reykvíkingar fá í engu ad njóta þess
færist á fárra hend- frumkvæöis sem
ur í orkumálum“ þeir hafa haft í
orkumálum“
orkuver 5 MW eða stærri. Hjá
stjórn fyrirtækisins á að liggja
ákvarðanataka um nýjar virkjanir
og innan þess verður mest öll sú
þekking sem til er í landinu um
nýjar virkjanir og undirbúning
þeirra. Hætta er á því að enginn
verði til að gagnrýna slíkt fyrir-
tæki á jafnréttisgrundvelli. Fyrir-
tækið sjálft muni eiga mjög auð-
allar ákvarðanir á sama hátt og til
dæmis raunin er hjá Rafmagns-
veitum ríkisins með þeim fjár-
hagslegu afleiðingum sem allir
þekkja hverjar verið hafa.“
Ahrif Reykjavíkur
myndu stórminnka
— Telur þú að hagsmuna
velt með að fela mistök sín og að
einkenni einokunarinnar, vald-
hrokinn, eigi eftir að láta til sín
taka.
Reykjavíkur hafi ekki verið gætt
nægilega í samningunum?
Gert er ráð fyrir því að Reykja-
víkurborg og Akureyrarbær verði
meðeigendur að hinu nýja fyrir-
tæki, en ríkið muni undir öllum
kringumstæðum eiga 50%. Þá er
gert ráð fyrir því að önnur sveit-
arfélög eða samtök þeirra geti
gengið inn í fyrirtækið, en þó
þannig að ríkið eigi alltaf helm-
ing. Ljóst er því að ríkið mun hafa
tögl og hagldir gegn mörgum
ólíkum sveitarfélögum og hætt er
því við að í framtíðinni muni áhrif
ríkisins verða yfirgnæfandi um
„Sem borgarfulltrúi í Reykjavík
hef ég mikla gagnrýni fram að
færa á samningsdrögin og laga-
frumvarpið eins og það liggur
fyrir. I fyrsta lagi munu áhrif
Reykjavíkur stórminnka frá því
sem nú er. Eignarhlutur Reykja-
víkur minnkar úr 50% í 42.4%.
Reykjavík mun fá 3 stjórnarmenn
af 9, en hefur nú 3 stjórnarmenn
af 7. Að vísu er ákvæði um að
atkvæði % þurfi á stjórnarfund-
um um ákvörðun ýmissa meiri
háttar mála, en það er ekki mikils
virði þar sem fulltrúar Reykjavík-
ur munu ekki hafa neitt stöðvun-