Morgunblaðið - 19.07.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ1979
Stefna vinstri stjórnar í vegamálum:
Benzínokur ogniðurskiirð-
ur nýframkvæmda vega
Lárus Jónsson Alþ.m
Vegaáætlun fyrir árin 1969
til 1982 var afgreidd frá Al-
þingi skömmu fyrir þinglausn-
ir. Með þeirri afgreiðsiu var frá
hálfu stjórnarflokkanna ákveð-
ið að skera niður nýfram-
kvæmdir vega á yfirstandandi
ári um 12 til 15% að magni til.
lækka framlög rfkissjóðs til
vegamála um 1 milljarð frá
fyrra ári, en stórhækka jafn-
framt skattaálögur í ríkissjóð á
benzín.
Misnotkun
ríkisfjöl-
miðla
Frá þinglokum hefur sam-
gönguráðherra a.m.k. tvívegis
komið fram í útvarpi og sjón-
varpi til þess að ræða vegaáætl-
unina. Hann hefur vandlega
gætt þess í öll þessi skipti að
þegja um þessa staðreynd. í stað
þess hefur hann hamrað á því að
á næsta ári og árunum 1981 og
82 sé stefnt að verulegri magn-
aukningu nýframkvæmda vega,
einkum lagningu bundins slit-
lags á þjóðvegakerfið. í þessum
viðtölum er þess að engu getið að
í vegaáætluninni er ekki gert ráð
fyrir því að hverfa af þeirri
braut að skattleggja umferðina
til almennra þarfa ríkissjóðs í
vaxandi mæli, eins og gert er á
þessu ári. Því var heldur ekki á
loft haldið að þessar auknu
framkvæmdir á allar að fjár-
magna með auknum lántökum,
sem ekki er gerð tilraun til að
skýra hvar eigi að fá — hvort um
innlend eða erlend lán sé að
ræða eða hvernig það samrýmist
þörf lánsfjáröflunar til annarra
framkvæmda í landinu. Áður-
greindir ríkisfjölmiðlar hafa
ekki séð ástæðu til þess að fá álit
stjórnarandstöðunnar á þessum
málflutningi ráðherra. Með mis-
notkun ríkisfjölmiðlanna hefur
hann því komið því til leiðar að
almenningur í landinu hefur
alranga mynd af meginstað-
reyndum í skattlagningu ríkis-
stjórnarinnar á umferðina og
stefnu hennar í vegamálum.
Lárus Jónsson.
Benzínhækk
unin færir ríkis-
sjóði 3000 millj.
króna
Með ákvörðunum um söluverð
á benzíni síðan um áramót hefur
ríkisstjórnin ákveðið að nota sér
verðhækkanir á benzíni erlendis
og leggja á þjóðina 3000 milljón-
ir króna á árinu í auka skatt,
þ.e.a.s. innkaupsverðið hækkar
svo mjög að söluskattur og tollur
af hækkuninni einni frá áramót-
um mun gefa ríkissjóði þessa
upphæð fram yfir áætlaðar tekj-
ur af benzíni í fjárlögum. Tölur
þessar eru byggðar á upplýsing-
um frá Þjóðhagsstofnun, sem ég
hef undir höndum og óbreyttu
benzínverði til áramóta. Engin
króna af þessari gífurlegu
skattahækkun fer til vegamála.
Sú 12 krónu hækkun vegagjalds
á benzínlítra sem innifalin er í
síðustu hækkun, er utan við
þetta og er einvörðungu ákveðin
til þess að standa við niður-
skornar framkvæmdir í gildandi
vegaáætlun. Eftir sem áður
verða nýframkvæmdir skornar
niður um 12—15% frá fyrra ári.
Til fróðleiks má geta þess að skv.
þessu fær ríkissjóður í tekjur af
benzíni á þessu niðurskurðarári
vegaframkvæmda hvorki meiri
né minni upphæð en nálægt 10
til 11 milljörðum króna, sem
ekki renna til vegamála, heldur
almennra þarfa ríkissjóðs.
Uppgjöf
vinstri stjórnar
í vegamálum
Við sjálfstæðismenn höfum
þráfaldlega á það bent að við
Islendingar erum komnir í dýra
sjálfheldu í vegamálum. Kostn-
aður við viðhald vega og bifreiða
er orðinn hrikalegur vegna þess
hversu ástand veganna er slæmt
og umferð fer vaxandi með ári
hverju. Út úr þessari sjálfheldu
verðum við að brjótast sem
fyrst. Það er einfaldlega fjár-
hagslega hagkvæmt og bætir
lífskjör okkar sem þjóðar fyrir
utan félagslegan og menningar-
legan ávinning sem gott sam-
göngukerfi hefur í för með sér.
Þegar þessi meginstaðreynd er
höfð í huga og jafnframt hvernig
núverandi ríkisstjórn hefur
haldið á þessum málum, er það
næsta furðulegt að samgöngu-
ráðherra fái óátalið að segja það
einn í ríkisfjölmiðlum að hann
hafi snúið við stefnu fyrri ríkis-
stjórnar í vegamálum til hags-
bóta fyrir allan almenning! í
þeim „fréttaflutningi" er skatta-
okrinu á benzínið sleppt, niður-
skurði á framlögum ríkissjóðs og
þar með nýbyggingum vega á
þessu ári einnig sleppt og síðast
en ekki síst að fyrirhugaðar
auknar framkvæmdir næstu ára
eru byggðar á sandi stóraukinn-
ar lántöku, sem engin skýring er
gefin á hvernig komið verður
heim og saman. Ráðherrann
hefði því átt að játa raunveru-
lega uppgjöf ríkisstjórnarinnar í
vegamálum í stað þessa furðu-
lega málflutnings.
Mikil f iskigengd á
miðum Vestfirðinga
í síðustu grein minni um
mælt mál gerði ég grein fyrir
nauðsyn þess að samræma
framburð móðurmálsins, svo
hægt sé að kenna framburðinn
samkvæmt einhverjum regl-
um. Það er beinlínis forsenda
þess að hægt sé að kenna talað
mál, framburð og framsögn,
eins og þingsályktunartillagan
frá 5. maí í fyrra gerir ráð
fyrir. Það er því ekki nema um
tvennt að ræða fyrir þá sem
þessari þingsályktun er beint
til. Annað hvort að hundsa
hana, eins og hún hafi aldrei
verið samþykkt eða gera gang-
skör að samræmingu íslensks
framburðar.
Þótt ég þykist ekki hafa
fundið neina allsherjarlausn á
framburðarmálum íslenskrar
tungu með því að styðja til-
lögur drs. Björns heitins
Guðfinnssonar, þá er ég jafn-
framt með þessum greinum að
reyna að benda á það, að
eitthvað verður að gera í
þessum efnum. Það er ekki
hægt að afgreiða mælt mál
íslenskrar tungu með enda-
lausri þögn. En eins og öllum
sem eitthvað hafa fylgst með
þessum málum er kunnugt
hefur þessi einmana rödd mín
verið rödd hrópandans í eyði-
mörkinni. Ég er engan veginn
að fara þess á leit við neinn að
hann sé mér sammála, en ég
hlýt að endurtaka, að
afskiptaleysi lærðra manna í
íslensku af mæltu máli er
alveg óskiljanlegt og að mín-
um dómi óafsakanlegt. Og læt
ég nú þetta nægja í bili um
hina dularfullu þögn um þetta
mál.
Kunna íslendingar ekki að
lesa upphátt?
Þá er enn ónefndur sá
þáttur mælts máls sem kemur
fram í því, þegar maður les
upphátt. Sé miðað við þann
þátt lestrar kemur fram sú
ömurlega staðreynd, að fæstir
íslendingar eru læsir. Og það
stafar auðvitað af því að
lestrarkennsla í skólum er
snarvitlaus! Við skulum íhuga
þetta svolítið nánar.
Ég vil taka það fram þegar í
upphafi, að þegar ég tala dum
lestur í framhaldi af þessu á
ég við lestur upphátt.
Hvað á sér stað, þegar tveir
menn tala saman? Flutningur
hugsunar. Og hvað er lestur?
Flutningur hugsunar.
Ef mælt mál er flutningur
hugsunar og lestur einnig,
hvers vegna hljómar lestur þá
langflestum íslendingum allt
öðruvísi en talað mál? Er
þetta ekki sama tungumálið?
Venjulegu'r íslendingur sem
les upphátt þylur orð í stað
þess að flytja hugsanir. Hann
les orð sem hefur verið raðað
saman í setningar, og áherslur
eru annað hvort engar eða
meira og minna brenglaðar.
Eðlileg hrynjandi tungunnar
hverfur með öllu og orðin
koma eins og útúr vél en ekki
hugsandi veru. ímyndaðu þér
að þú heyrir einhvern vin þinn
halda ræðu uppúr sér. Mann
sem veit, eða a.m.k. þykist
vita, hvað hann er að tala um,
og allar áherslur hans og öll
hrynjandi er fyllilega eðlileg.
Láttu sama mann skrifa niður
þessa ræðu og lesa hana upp
og þú þekkir hana ekki lengur.
Biddu einhvern að lesa fyrir
þig upphátt, vin þinn eða
einhvern á heimilinu. Hvernig
líst þá á? Er þetta fólk ekki
læst? Jú, vissulega. En hvern-
ig stendur þá á því að það les
allt öðruvísi en það talar?
Okkur virðist hafa verið
kennt, að lestur felist í því að
bera fram orð, í stað þess að
flytja hugsanir jafneðlilega og
við tölum.
Þetta er auðvitað hverjum
einasta manni ljóst sem gefur
því minnstu gætur. Enda fór
svo að einhver snjall maður
fann upp nýtt orð til þess að
skýra þennan heimskulega
mun á lestri og mæltu máli.
Hann kallaði þetta „lestrar-
tón“. Og þar með var málið
útrætt. Enginn minntist orði á
það framar, fremur en hér
væri um að ræða eitthvert
óviðráðanlegt náttúruafl, sem
allir yrðu að sætta sig við. En
auðvitað er engin ástæða til
þess.
Nemendur mínir á þrjátíu
ára ferli hafa verið á öllum
aldri. Allt frá sextán ára til
sjötugs. Ég hef orðið að byrja
á því í öllum tilvikum að
kenna þeim að lesa að nýju,
því ég geri þær kröfur, að
enginn munur sé á mæltu máli
og lesnu. Ef þú heyrir mann
lesa sem þú sérð ekki, eins og
þegar þú hlustar á útvarp, þá
áttu alls ekki að geta heyrt
hvort maðurinn er að tala eða
lesa. Hvort tveggja er flutn-
ingur hugsunar, og þetta er þó
sama tungumálið.
Þegar ég hóf að kenna varð
ég auðvitað þegar í stað var
við þann gífurlega mun sem er
á lestri fólks og venjulegu
töluðu máli. Hvað olli þvi, að
maður sem í samtali beitir
fyllilega eðlilegum og skyn-
samlegum áherslum og hrynj-
andi, verður eins og hugsunar-
laus bjálfi á að hlýða, þegar
hann' les upphátt? Þetta
rannsakaði ég, og mun ég í
næstu grein gera grein fyrir
þeirri rannsókn og til hvaða
niðurstöðu hún leiddi.
íwafirði 17. júlf
MJÖG góður afli er nú hjá
ísfirska veiðiflotanum. í gær og í
dag er verið að landa um 700
lestum af fiski úr fjórum togur-
um og fyrir helgina lönduðu tveir
linubátar 180 lestum af grálúðu.
Aflahæstir togaranna er Júlíus
Geirmundsson með 220 lestir af
þorski, en hann landaði f síðustu
viku 208 lestum. Guðbjörg landar
í dag 180 lestum af ufsa, en hún
er í þorskveiðibanni. Guðbjartur
kom inn fyrir helgi og var landað
úr honum f gær 150 lestum af
þorski. Þá var landað úr Páli
Pálssyni 140 lestum af ufsa og
grálúðu eftir viku veiðiferð, en
Páll er í þorskveiðibanni.
Um kaffileytið í dag var ekki
byrjað að landa úr b.v. Júlíusi
Geirmundssyni, og var útlit fyrir
löndunarstopp hjá Ishúsfélagi Is-
Bók með
teikningum
ÚT ER komin bók eftir Helga
Þorgils Friðjónsson. Nokkrar
teikningar — Some drawings, með
teikningum og sögum, sem höf-
undur vann að á námsferli sínum í
Hollandi á árunum 1977—1979.
Bókin er prentuð á Jan Van
Eyck Academíunni i Maastricht,
Hollandi — en u.þ.b. helmingur
upplagsins er gefinn út hér á
landi.
firðinga, en það frystihús vinnur
aflann af Júlíusi og Guðbjörgu.
Hans Haraldsson skrifstofustjóri
hjá Hraðfrystihúsinu Norður-
tanga h.f. sagði, að vel hefðist
undan að vinna hjá þeim, en þeir
vinna aflann úr togaranum Guð-
bjarti og grálúðubátunum Orra og
Víkingi III, en vegna mikillar
sölutregðu á grálúðu safnaðist
mikið fyrir af henni á lager. Hann
sagðist þó ekki örvænta um sölu á
grálúðunni þótt nokkuð bærist að.
Þá væru þeir einnig vanir nokk-
urri áhættu í þessari atvinnu-
grein.
Sveinn Guðbjartsson hjá Hrað-
frystihúsinu h.f. sagði, að þá
vantaði eitthvað af kvenfólki í
vinnu, en vegna góðs samstarfs við
skipstjórann á skuttogaranum
Páli Pálssyni hefði tekist að hafa
aflasamsetningu þannig, að pass-
aði afkastagetu frystihússins.
Mjög mikil fiskigengd er nú á
miðum Vestfirðinga, eins og að
framan greinir. Þá var til dæmis
mokafli hjá grásleppukörlum
fram á síðasta dag vertíðar þeirra
nú um miðjan mánuðinn. Djúp-
rækjuveiðin gengur einnig mjög
vel. Þá er það ef til vill dæmigert,
að þorskurinn hefur gefið sig vel
til á línu hjá smábátum hér í
djúpinu, en þar hefur verið ör-
deyða um mörg undanfarin ár.
- Úlfar.
iASIMINN KR:
22480 kji1
P«rijiml>bibib