Morgunblaðið - 19.07.1979, Blaðsíða 20
20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ1979
Bugðu skammt neðan við Meðal-
fellsvatn, en áin á upptök sín í
Eilífsdal. Tvær smáár falla í
Meðalfellsvatn, Sandá og Flekku-
dalsá, en fyrrnefnda áin kemur úr
Eyjadal, en hin úr samnefndum
dal. Auk Bugðu og Svínadalsár, er
kemur úr samnefndum dal og
fellur í Laxá hjá Möðruvöllum,
komá í Laxá ýmsar smærri ár og
lækir, sem eiga upptök sín í
fjöllum beggja megin árinnar, svo
sem Kili-, Reynivallahálsi, Meðal-
felli, Möðruvallahálsi og Skála-
fellshálsi. Aðrennslissvæði Laxár
í Laxvogi er 211 km2 (Vatnamæl-
ingarj og þar af Bugðu 64 km2.
Stífluvatn er um 1.5 km2 að
flatarmáli og er í 178 m hæð yfir
sjó. Meðalfellsvatn er hins vegar
Einar
Hannesson:
Laxfoss í Laxá í Kjós. Til vinstri á myndinni sést á neðra op laxastigans og ofan við fossbrúnina á
varnargarð vegna inntaks f stigann.
30ára
veiðimálastarf í Kjósinni
Kjósin er norðan við Esjuna,
fjallið, sem blasir við sjónum
okkar reykvíkinga síbreytilegt eft-
ir veðurfari og árstíðum, og oft
speglast það í sjónum á sundunum
við Reykjavík. Esjan er því öðrum
fjöllum fremur fjall okkar höfuð-
borgarbúa. Það er önnur saga en
ætlunin er að greina frá að þessu
sinni.
Það er fallegt í Kjósinni og eiga
árnar Laxá og Bugða ásamt Með-
alfellsvatni sinn góða þátt í að
skapa fjölbreytni og fegurð þessa
búskaparlegu og hlýlegu sveit.
Fjölbreytt svæði
Laxá sjálf á upptök sín í Stíflu-
vatni eða Stíflisdalsvatni í Þing-
vallasveit, sem er í 25 km kjarlægð
frá ósi Laxár í sjó í Laxvogi í
Hvalfirði. Bugða á hins vegar
upptök sín í Meðalfellsvatni og
fellur hún í Laxá í 1 km fjarðlægð
frá ósi Laxár í Laxvogi. Bugða er 3
km að lengd. Þá kemur Dælisá í
um 2.0 km2 að stærð it46 m hæð
yfir sjó. Laxinn kemst lengst upp
Laxá að Þórufossi, sem er í 1.5 km
fjarlægð frá Stífluvatni, og í
Meðalfellsvatn og í fyrrnefndar
ár, sem eiga ós í vatninu.
Stofnun veiðifélags
Á þessu ári eru liðin 30 ár frá
því að veiðieigendur í Kjós mynd-
uðu félagsskap um vatnakerfi
Laxár í Kjós, er þeir nefndu
Veiðifélag Kjósarhrepps, enda eru
rúmlega 2/3 allra jarða í hreppn-
um innan vébanda félagsins.
Fyrsti formaður veiðifélagsins var
Ólafur Andrésson, bóndi í Sogni,
einn bræðranna frá Neðra-Hálsi.
Ólafur lést fyrr á þessu ári. Það
eru 24 jarðir, sem eiga aðild að
félaginu og eru sumar tvíbýlis-
jarðir.
Veiðifélag Kjósarhrepps var
stofnað 12. apríl 1949. Sérstök
nefnd hafði unnið að undirbúningi
félagsins og var Eggert Kristjáns-
son, stórkaupmaður, formaður
nefndarinnar. Verkefni félagsins
er að auka fiskgengd á félags-
svæðinu með þeim ráðum, sem
hentar á hverjum tíma, innan
ramma laxveiðilaga, að vinna að
viðhaldi góðrar fiskgengdar á
vatnasvæðinu og leigja veiðisvæð-
ið til stnagaveiði, eins og segir í
samþykkt félagsins. Að vísu hafði
Laxá verið friðuð fyrir netum allt
frá aldamótunum seinustu.
Grundvöllur félagsins var á-
kvæði í lögum um lax- og silungs-
veiði, er gerði ráð fyrir að veiðieig-
endur gætu stofnað með sér félag
um veiði og ræktun og þurftu 2/3
aðila að vera því samþykkir til
þess að það næði fram að ganga.
Síðar, 1970, var það gert að
lagaskyldu að slíkt félag starfi við
allar ár og vötn í landinu. Eru nú
starfandi um 130 veiðifélög og má
ætla að það þurfi að stofna um 50
félög til viðbótar til þess að
fyrrgreindu ákvæði laga um fé-
lagsskap veiðieigenda við allar ár
og vötn í landinu sé sómasamlega
fullnægt.
Atkvæðisréttur í veiðifélagi er
jafn, þ.e. eitt atkvæði hefur hver
ábúandi eða eigandi lögbýlis. Hins
vegar skiptist eignarhlutur veiði
eftir arðskrá, en grundvöllur
hennar er landlengdin, hrygning-
ar- og uppeldisskilyrði og aðstaða
til veiði; netaveiði og stangaveiði
fyrir landi jarðar eða jarðarhluta.
Arðskrá er jafnframt gjaldskrá, ef
um gjöld er að ræða í félagi, ella
Frá Meðalfellsvatni í Kjós. Mörg sumarhús eru við vatnið og sjást
nokkur þeirra á myndinni.
Pétur Pétursson þulur:
Fimmtudagsklúbb-
ur og hrunadans
„Þú ert eins og Kristján Al-
bertsson (ekki leiðum að líkjast).
Hann sat hér og las prófarkir af
greinum sínum. Undir þeim stóð:
Skrifað í Nefjork. Svo sat hann
hér og las prófarkir. Eins ert þú
með þessa Hveragerðispistla
þína.“ Þannig mælti einn af
starfsmönnum Morgunblaðsins er
ég sat á bekk í anddyri blaðsins og
beið eftir próförk. Að vísu var
sannleikskorn í þessum ummæl-
um. En þó með þeim fyrirvara, að
stofn greinanna og uppistaða var
frá Hveragerðisdvöl, en síðar unn-
ið úr efninu eftir heimkomu, og
enn óbirt sumt.
í framhaldi af þessum athuga-
semdum tökum við upp Iétt hjal
og ber margt á góma. Ég hef lengi
átt góðkunningja og fjandvini á
Mogganum. Við geymum ekki rýt-
inga í ermum. Kjósum sverð
Spartverjans. Göngum feti fram-
ar. Því kann ég vel.
Er alæta á efni blaðsins. Allt
frá ritstjórnargreinum og Reykja-
víkurbréfum til Grana göslara,
Cosper og Högna hrekkvísa. Já og
Velvakanda.
Vel á minnst, Velvakandi. Mér
finnst hann ekki nærri eins hug-
myndaríkur og fyrirrennari hans,
Víkverji. Hann komst oft einstak-
lega skemmtilega að orði. T.d. er
hann hugleiddi hátíðisdaga Þjóð-
kirkjunnar. Uppstigningardag og
skírdag. Þá átti hann til að segja:
Uppstigningardag ber að þessu
sinni upp á fimmtudag. Það var nú
ekki ónýtt að fá slíkar upplýsingar
í gráma hversdagsleikans þegar
heil vika var á milli sunnudaga og
manni fannst tíminn aldrei ætla
að líða. Síðan ég las þessar
hugleiðingar Víkverja hefi ég allt-
af haft mikinn áhuga fyrir kirkju-
árinu og beðið þess spenntur hvort
uppstigningardagur væri enn á
fimmtudegi.
Á borði við gestabekk í vistar-
veru símastúlkna er blaðastafli.
Hér getur að líta Þjóðviljann og
Tímann. Fáein eintök af hvoru.
Það sem athygli vekur er þver-
handarþykkur bunki af Alþýðu-
blaðinu er rís upp úr lágsléttunni
og gnæfir yfir önnur blöð á
borðinp. Þó er það aðeins tæpur
helmingur að síðufjölda sé borið
saman við hin blöðin. í forvitn-
isskyni kasta ég tölu á eintaka
fjöldann. Það reynast vera 60 blöð.
Ég segi við símastúlkuna: Hvernig
stendur á þessum fjölda eintaka af
Alþýðublaðinu? Ég veit það ekki,
svarar stúlkan. Það les þetta
enginn. En þeir halda alltaf áfram
að senda svona mörg. Ég veit ekki
ástæðuna.
Seinna, sama dag, á ég erindi í
opinbera stofnun. í spjalli við
forstjóranna segi ég frá heimsókn
minni á Morgunblaðið. Forstjór-
inn verður hugsi dálitla stund.
Það vottar fyrir glettnisglampa í
augum hans og það koma bros-
viprur um munnvik. Siðan segir
hann:
Mig skal ekki furða þó sorp-
hreinsunin í Reykjavíkurborg sé
orðin kostnaðarsöm.
Svona er þá komið þessu gamla
málgagni mínu og okkar bræðr-
anna. Baráttumálgagni Ólafs
Friðrikssonar. Brautryðjenda-
blaði Finnboga Rúts í blaða-
mennsku 20. aldar. Menningarriti
Magnúsar Ásgeirssonar og Karls
ísfelds. Sunnudagsblaði íslenskra
listamanna á borð við Jón Engil-
berts, Snorra Arinbjarnar og
Gunnlaug Scheving, er skreyttu
forsíðu blaðsins með línóleumrist-
um sínum. Blaði Vilmundar land-
læknis og Þórbergs Þórðarsonar
og annarra er birtu úrvalsgreinar
eða þýddu heimsbókmenntir og
rituðu þætti og frásagnir úr lífi
alþýðunnar.
Næfurþunnur snepill í tvennum
skilningi. Borinn uppi af opinber-
um auglýsingum og valdastreitu
örfárra stangaveiðimanna í blekk-
ingarhyljum Blöndu í íslenskri
pólitík. Búið að missa hugsjóna-
glæpinn. Kastað vinnuklæðum al-
þýðunnar. Skrýðst röndóttum
buxum og citydress borgaranna,
en samt án siðgæðis þeirra.
Morgunblaðsmenn hafa aldrei
dregið dul á þá fyrirætlan sína að
vilja viðhalda stéttaskiptingu. Og
þótt hyldýpi skilji hugmyndaheim
minn og þeirra, ræðum við mál af
hreinskilni og þeir Ijá mér rúm í
blaði sínu. Það leiðir hugann að
ritstjórum fyrri ára. íslensk
dagblöð hafa átt því láni að fagna
að eiga í ritstjórasæti ýmsa í hópi
blaðamanna er sett hafa svip á
samtíð sína. Umdeilda menn er
stormar og sviptingar stóðu um á
starfsævi þeirra í orrahríð og
vopnabraki. Óvægna við andstæð-
inga. Yfirgangssama og hlut-
dræga á stundum, en oft var það
af tryggð við málstað og vopna-
bræður. Mikil breyting hefir orðið
á Morgunblaðinu frá ritstjórnar-
tíð Valtýs Stefánssonar og Jóns
Kjartanssonar ekki hvað síst með
tilkomu þeirra Styrmis Gunnars-
sonar og Matthíasar Johannessen.
Þótt blaðið sé við sama hey-
garðshorn í viðhorfi til stéttabar-
áttu ljær það rúm margskonar
efni er túlkar andstæð sjónarmið.
Með þeim hætti verður umræða
öll opnari og fjötrum fækkar. Þótt
undarlegt megi virðast eru hug-
myndatengsl við Alþýðublað fyrri
ár óhjákvæmileg þegar greinar-
höfundur situr andspænis Styrmi
Gunnarssyni ritstjóra Morgun-
blaðsins. Stutt spjall við hann í
ritstjórnarskrifstofu beinir hug-
anum áratugi aftur í tímann, til
unglingsára er ég eyddi óteljandi
stundum á ritstjórn Alþýðublaðs-
ins og hlýddi á mál Finnboga
Rúts, Magnúsar Ásgeirssonar,
VSV — Hannesar á horninu,
Stefáns Pjeturssonar og þeirra
félaga er Rútur kallaði til starfa
þá er hann hóf Alþýðublaðið til
vegs og virðingar í íslenskum
blaðaheimi. Mér er nær að halda,
að annað málgagn hafi ekki átt á
að skipa ritfærari sveit en mönn-
um þeim er völdust til samstarfs
við Finnboga Rút á þeim árum.
Ég efast um að það hafi verið
dansað jafn mikið í þágu nokkurs
annars blaðs, en Alþýðublaðsins
og Alþýðuflokksins. Það var mikil
gróska í dansklúbbum á vegum
flokksmanna.
Fimmtudagsklúbburinn í Al-
þýðuhúskjallaranum var einn
þeirra. Svo störfuðu aðrir í Iðnó,
um helgar. Fimmtudagurinn var
ekki valinn út í bláinn. Það var
nefnilega fleira sem bar upp á
fimmtudag en uppstigningardag
og skírdag. Vinnukonur, er svo
voru nefndar, starfsstúlkur á
heimilum betri borgara voru all-
fjölmenn starfstétt. Þeim var út-
rýmt af Nilfiskryksugum, Electro-
luxþvottavélum og Kenwood-
hrærivélum velferðaráranna.
Vinnukonur voru á yndislegum
aldri, hæfilega hrasgjarnar, eins
og ljóðin bera vott um og áttu
nóttina sjálfar. Auk þess áttu þær
fimmtudaginn. Hann var þeirra
frí- og frelsisdagur. Og frjálsa
vinnukonu á fimmtudagskvöldi