Morgunblaðið - 02.08.1979, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 1979
21
búa til dýrtíðina44
Engin offramleiðsla
á Suðurlandi
Helgi Bjarnason, verkfræðingur
á Selfossi, sagðist vilja taka undir
þau orð fyrri ræðumanna hversu
landbúnaðurinn væri margslung-
inn og mikilvægur fyrir Suður-
land. Afkoma landbúnaðarins
snerti alla afkomu manna, hvort
sem þeir byggju í sveitum eða í
þjónustubæjum. Helgi sagðist
ekki vera í nokkrum vafa um að
þegar áhrif landbúnaðarins út um
landsbyggðina væru athuguð þá
væru þau mun meiri en menn
héldu nú. Helgi sagði Steinþór
Gestsson réttilega hafa minnst á
það að engin byggðastefna hefði
verið mótuð hér á landi og það að
engin opinber byggðastefna væri
til hér á landi gerði það að verkum
fð mun erfiðara væri að taka á
málum eins og landbúnaðarmál-
um.
Ekki hefði verið gerð nein áætl-
un um þróun byggðar í landinu.
Raunar hefðu slíkar áætlanir um
landbúnað verið gerðar hér áður
og minnti Helgi á Inn-Djúpsáætl-
un, sem átt hefði að færa ísfirð-
Helgi Bjarnason
ingum meiri mjólk, en hún hefði
mistekist algjörlega. Lán voru
veitt til bæja í Inn-Djúpinu en
þessi lán hefðu menn notað ein-
faldlega til að byggja fjárhús og
hlöður, þannig að enginn aukning
var þar til að leysa mjólkurvanda-
málið.
Helgi sagði að frómt frá sagt
væri engin offramleiðsla á Suður-
landi. Innvegið mjólkurmagn til
Mjólkurbús Flóamanna væri svip- ,
að og í fyrra nema hvað það hefði
minnkað nokkuð síðustu mánuði.
Með stórauknum niðurskurði í
haust og heyskorti í vetur, stefndi
í mjólkurskort í Reykjavík, en það
yrði trúlega leyst með því að flytja
mjólk að norðan. Sagði Helgi að
stefnt væri í hreina fásinnu, ef
þessir flutningar að norðan ykjust
í einhverjum verulegu mæli. Því
miður hefðu landbúnaðarsvæði á
Suðurlandi næst þéttbýli viljað
fara í eyði og veruleg fólksfækkun
væri í dreifbýlissveitarfélögum
næst þéttbýli. Nefndi Helgi í
þessu sambandi Gaulverjabæjar-
hrepp og Ölfusið. Samþykkt hefði
verið að leita til landbúnaðaráætl-
unarnefndar um endurskipulagn-
ingu landbúnaðar í Ölfusinu, en
nefndin hefði hafnað því og bent á
að þetta svæði væri prýðilegt til
hrossaræktar. Sagði Helgi að við
slíkar einhliða ákvarðanir varð-
andi gjöfulustu landbúnaðarhéruð
landsins yrði ekki unað.
Helgi sagðist vilja taka undir
með Geir Hallgrímssyni varðandi
það að athuga þyrfti nánar fjár-
festingu og uppbyggingu vinnslu-
búa í landbúnaði. Sérstaklega
sagðist Helgi hafa kynnt sér þetta
varðandi mjólkuriðnaðinn og þar
væri þessi uppbygging mjög
handahófskennd. Þessa dagana
væru sunnlenskir bændur að
byggja upp vinnslubú á Akureyri
fyrir hátt í 2 milljarða króna.
Byggð hefði verið vinnslustöð í
Grundarfirði fyrir fé sunnlenskra
bænda, sem nú væri aflagt. Þessi
uppbygging væri^-kkert einkamál
bænda á þeim svæðum, sem þess-
ar stöðvar væru, þegar fjárfest-
ingarféð kæmi frá sunnlenskum
bændum.
Vantaði margt úr
tillögum sjömannanefndar
í frumvarp ráðherra
Jón Ólafsson bóndi Eystra—
Geldingaholti sagði að staðan í
landbúnaðinum væri nú orðin allt
önnur en hún hefði verið um þetta
leyti í fyrra og þær tillögur, sem
þá hefðu kannski verið góðar væru
kannski ómögulegar nú. Ekki
sagðist hann ætla að ræða þær
tillögur, sem hann hefði staðið að í
sjömannanefndinni, en það mætti
þó ekki dæma þær eftir því frum-
varpi, sem landbúnaðarráðherra
hefði lagt fram á Alþingi. í frum-
varp ráðherrans hefði vantað æði
margt, sem nefndin hefði iagt til.
Nefndi Jón sem dæmi um þetta að
nefndin hefði talið rétt að bændur
fengju fullt verð fyrir afurðirnar á
meðan þeir væru að reyna að
breyta til og minnka framleiðsl-
Jón Ólafsson
una og að minnsta kosti upp í þær
birgðir, sem þá væru til. Þetta
hefði ekki verið með hjá ráðherr-
anum. Farið hefði verið fram á
aukna aðstoð við bætta heyverk-
un, sem væri eitt stærsta mál
landbúnaðarins nú. Til þess hefði
þurft að byggja heygeymslu en
svar ríkisstjórnarinnar hefði verið
nýbyggingargjald á landbúnaðinn
sem aðra atvinnuvegi.
Jón sagðist vilja vara við því að
minnka framleiðsluna of mikið.
Upplýst hefði verið á Búnaðar-
þingi í vetur að af hverri vetrar-
fóðraðri kind kæmi í gjaldeyri um
18 þúsund krónur og það þyrfti því
að íhuga hvort það borgaði sig
ekki fyrir þjóðfélagið að viðhalda
landbúnaðinum. Mikil nauðsyn
væri einnig á að halda byggð í
landinu og þyrfti að auka ýmsa
starfsemi í sveitum til að skapa ný
atvinnutækifæri. Hefði í því efni
verið bent á aukinn ferðamanna-
straum og þjónustu við ferða-
menn.
Ekki sagðist Jón hafa verið
hrifinn af útgöngu þingmanna
Sjálfstæðisflokksins á Alþingi í
vor en þetta hefði þó verið blásið
meira út af mörgum en efni stæðu
til. Hann sagðist ekki skilja hvað
hefði verið hættulegt við að sam-
þykkja tillögu sjálfstæðismanna
fyrr í vetur. Jón sagðist vænta
þess að þetta mál yrði leyst því
árið yrði bændum fjárhagsleg
erfitt og þá ekki síst vegna mikilla
skatta.
Forsætisráðherra
hefði getað frestað
að slíta þinginu
Eggert Haukdal, alþingismaður
á Bergþórshvoli sagði að í umræð-
um um landbúnaðarmálin ein-
blíndu menn gjarnan á ákveðin
punkt eins og þennan atburð í maí
en menn gleymdu að horfa yfir
allt sviðið. Hvað hefði gerst áður
og hvernig staðið hefði verið að
landbúnaðarmálunum frá því að
þessi stjórn hefði verið mynduð.
Sjálfstæðismenn hefðu við af-
greiðslu fyrra Framleiðsluráðs-
lagafrumvarpsins fyrr um vetur-
inn lagt áherzlu á að tekið yrði á
birgðavandanum og honum deilt á
báða aðila. Engar undirtektir
hefðu fengist hjá stjórnarliðinu
varðandi þetta mál, þrátt fyrir að
þá væri nægur tími til að leysa
það, ef ríkisstjórnarliðið hefði
haft nokkurn vilja og manndóm til
þess.
Eggert sagðist vilja vekja at-
hygli á því að tillagan um 3,5
milljarða ábyrgðarheimildina
hefði stöðvast á hjásetu tveggja
alþýðubandalagsþingmanna. Það
hefði ekki verið Sjálfstæðisflokk-
urinn, sem felldi það mál. Við
afgreiðslu sei.nni tillögunnar um 3
milljarðana hefði vantað í deild-
ina tvo þingmenn Framsóknar-
flokksins, Pál Pétursson og Einar
Ágústsson, auk Pálma Jónssonar,
sem hefði samþykkt þetta. „Ég
óskaði eftir því við forseta neðri
deildar að hann setti fund kl. 9
daginn eftir. Þá mátti reyna á
Eggert Haukdal
hvort þessir menn gætu verið
tiltækir. Forsætisráðherra er úr
Framsóknarflokknum og landbún-
aðarráðherra úr sama flokki. For-
sætisráðherra hefði getað frestað
því að slita þinginu um einn dag.
Áhuginn var ekki meiri til að
leysa málið," sagði Eggert.
Eggert sagði að ríkisstjórmn
hefði ekkert samband viljað hafa
við sjálfstæðismenn um landbún-
aðarmálin í vetur og framkoma
þeirra hefði ekki verið skemmti-
leg, og þegar þeir slógu á okkar
útréttu hönd var ekki óeðlilegt,
sagði Eggert, að eitt og annað
kæmi upp á. Það hefði verið hægt
að leysa þessi mál, ef nokkur vilji
hefði verið fyrir því hjá ríkis-
stjórnarliðinu og það er sama með
landbúnaðarmálin eins og öll önnu
mál hjá þessari ríkisstjórn eins og
allir þekkja, allt í brotum, sagði
Eggert að lokum.
Verðum að hugsa
um hina hliðina,
hver á að horga
Geir Hallgrímsson sagðist vilja
þakka þær gagnlegu umræður,
sem tekist hefðu um landbúnaðar-
mál á þessum fundi. Vegna orða
Böðvars Pálssonar um að vantað
hefði 1300 milljónir króna í út-
flutningsuppbætur í tíð fyrrver-
andi ríkisstjórnar sagði Geir að
Framleiðsluráð landbúnaðarins
hefði sett á verðjöfnunargjald
áður en ljóst var hvort þessa
frádráttar hefði verið þörf.
Síðar hefði komið í ljós að
frádráttarins hvað mjólkurafurð-
irnar snerti í fyrra hefði ekki
verið þörf og sér væri sagt að t.d.
Mjólkurbú Flóamanna hefði greitt
13 aura umfram grundvallarverð
á mjólkurlítrann.
Geir sagði að 10% útflutnings-
bótaábyrgðin væri til þess ætluð
að bændur gætu innan þeirra
marka ráðið við sín vandamál
sjálfir. Svo sterkar og stórar
sveiflur gætu hins vegar átt sér
stað á svo skömmum tíma að
réttlætanlegt geti verið að samfé-
lagið kæmi þar til hjálpar til
viðbótar við þessari almennu
ábyrgð. í höfuðatriðum yrði þó að
ætlast til þess að hver stétt
þjóðfélagsins bæri ábyrgð á sjálfri
sér og hefði meðal annars aðhald
af markaðsaðstæðum.
Við 'erum það lítið samfélag að
við getum ekki ábyrgst öllum allt
á hverju sem gengur, sagði Geir,
og sagðist vera sammála Ingileifi
á Sveinavatni um að það væru
ekki bændur, sem hefðu búið til
dýrtíðina en það væri einmitt
þessi tilhneiging hjá vinstri flokk-
unum, Alþýðuflokki, Alþýðu-
bandalagi og Framsóknarflokki,
að ætla að gera allt fyrir alla sem
er höfuðverðbólguvaldurinn í
þjóðfélaginu.
Vitanlega væri auðveldast að
samþykkja að auka útflutnings-
bæturnar en við verðum að hugsa
um hina hliðina, hver á að borga.
Það geta, sagði Geir, komið upp
mál annarra stétta og þær geta
ætlast til að eitthvað sérstakt sé
Geir Hallgrímsson
gert fyrir þær. Það gæti verið
eðlilegt eins og að hlaupa undir
bagga með bændum að þessu
sinni. Sú afstaða Sjálfstæðis-
flokksins að líta á báðar hliðar
málsins, bæði hagsmuni þeirra
sem hefðu beinan hagnað af slík-
um sérstökum aðgerðum og hinna,
sem ættu að borga reikninginn,
hefði skapað flokknum traust hjá
bændum og öllum landsmönnum.
Orð Helga í Hólum um orsakir
framleiðsluaukningarinnar hjá
bændum og sölutregðu nú hefðu
átt við rök að styðjast.
Geir sagðist sérstaklega vilja
vekja athygli á þeim orðum nokk-
urra fundarmanna að bændur
þyrftu á þessu ári að borga mikla
skatta samfara minni tekjum og
hækkandi kostnaði í ár. Auðvitað
þyrfti rekstrargrundvöllur land-
búnaðarins og skattaálögur á
þann rekstur að verða slíkar að
bændur geti sjálfir sem mest tekið
á sig þær sveiflur, sem verða í
afkomu búreksturs frá einu ári til
annars, hvort sem það væri af
völdum árferðis eða sölutregðu.
Geir sagði að ef til vill væri þetta
ekki hægt að fullu og þá þyrfti að
horfast í augu við það að skýra
fyrir öðrum landsmönnum að um
væri að ræða ákveðna tryggingu
bændum til handa, ekki bara í
þágu þeirra heldur til að tryggja
búvörur handa öllum landsmönn-
um. „Á þeim grundvelli hlýtur
útflutningsbótaábyrgðin að byggj-
ast. Að það séu hvoru tveggja
hagsmunir bænda og allra lands-
manna og við verðum að endur-
skoða viðmiðun útflutnings-
ábyrgðarinnar svo að tilgangir
hennar sé náð.“ sagði Geir.
íhugunarvert er, sagði Geir, að
hugleiða orð Helga Bjarnasonar
um uppbyggingu vinnslustöðva,
þegar sagt væri til viðbótar að
mjólkurskortur væri á Vestfjörð-
um og talið jafnvel að á Austfjörð-
um skorti 30% á nægilegt mjólk-
urframboð. Spurningin væri hvort
ekki hefði verið fylgt of mikilli
útjöfnunarstefnu, þannig að hver
rekstareining og hvert hérað eða
hver landshluti hefði ekki fengið
að njóta sín, sem skyldi og aðlaga
sig að þeirri framleiðslu, sem
hæfði þeim landshluta og lands-
gæðum þar best og nálægt við
markaði. Vitnaði Geir í þeim
efnum í ræðu Jóns Guðbrandsson-
ar. Ákveðin jöfnun ætti rétt á sér
en spurningin væri hvort við
hefðum ekki sett of mikið í einn og
sama pottinn og þetta væri mál,
sem þyrfti að íhuga vel.
Geir sagðist vera sammála fyrri
ræðumönnum um að vandinn
kynni að breytast vegna veðurs og
gróðurfars en við mættum ekki
hætta að íhuga þær ráðstafanir og
það kerfi, sem við vildum hafa til
að koma í veg fyrir offramleiðslu
og stýra framleiðslunni í landbún-
aðinum, þótt offramleiðslan hverfi
nú um einhvern tíma og jafnvel
verði einhver skortur á landbún-
aðarvörum. Þennan tíma þyrfti að
nota til að koma á heilbrigðri
stjórn framleiðslunnar, sem verði
Steinþór Gestsson
með þeim hætti að hver einstakur
bóndi finni það sem sinn hag að
gera það sem kemur öðrum að
notum.
Byggðaáætlanirnar
algjörlega
máttlausar
Steinþór Gestsson sagðist gefa
afar lítið fyrir þær byggðaáætlan-
ir, sem gerðar hefðu verið til
þessa. Þær hefðu ekki verið illa
unnar heldur hefðu ekki verið
teknar ákvarðanir á grundvelli
þeirra upplýsinga sem fyrir lægju.
Annar væri enn alvarlegra og
gerði þær algjörlega máttlausar
en það væri að enginn tæki ábyrgð
á þessum áætlunum. Það væri
stofnun, sem gerði þær en þær
væru ekki lagðar fyrir Alþingi,
þannig að fjármálavaldið í land-
inu tæki ekki afstöðu til þeirra. Á
meðan það væri ekki gert sagði
Steinþór að þessar áætlanir væru
einskis nýtar.
Það væri kannski of mikið sagt
að áætlun eins og Inn-Djúpsáætl-
un sé einskis nýt, en rétt væri að
þar hefði verið byggt mikið af
fjárhúsum. Það hefði þó ekki verið
það sem ísfirðinga skorti heldur
mjólk og fyrir það hefði hún ekki
þjónað tilgangi sínum. Steinþór
sagði að eitt meginverkefnið til
þess að átta sig á því hvernig ætti
að nýta landið og hvernig byggð-
inni ætti að haga væri að þessar
byggðaáætlanir væru gerðar og
tekin væri afstaða til þeirra.
Að síðustu þakkaði Steinþór
fundarmönnum komuna og gagn-
legar umræður og sagði að það
væri einmitt slík hreinskilni rök-
ræða um landbúnaðarmál, sem
væri forsenda þess að fundin yrði
rétt stefna bæði fjárhagslega og
félagslega fyrir hinar dreifðu
byggðir.