Morgunblaðið - 05.08.1979, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. ÁGÚST 1979
Einkennilegt er það,
hvernig kyn orða getur
sveiflast til og frá, breytist á
aldanna rás eða er mismun-
andi frá manni til manns,
jafnvel í sama byggðarlagi.
Tökum til dæmis föl á jörðu.
í minni málvitund er þetta
orð hvorugkyns, það fölið, og
ekki er ráð fyrir öðru gert í
þeim orðabókum yfir nú-
tímamál, sem mér eru til-
tækar. En fyrir nokkru
uppgötvaði ég að fjöldi fólks
hefur þetta orð í kvenkyni,
hún fölin, segir t.d. að hægt
sé að rekja sporin í fölinni.
Ég kannaði þetta í nokkrum
bekkjum, sem ég kenndi, og
komst að raun um að menn
skiptust að þessu leyti
nokkuð jafnt. Þó voru þeir
heldur fleiri sem sögðu fölið
eins og ég. En viti menn. í
fornu máli var orðið föl
einnig kvenkyns.
Jónas Hallgrímsson kvað:
Hóla bítur hörkubál,
hrafnar éta gorið,
tittlingarnir tína sál; —
tarna er Ijóta vorið!
Þetta lærði ég ungur, og
aldrei hvarflaði annað að
mér en gor (hálfmelt fæða í
innyflum jórturdýrs) væri
einvörðungu hvorugkyns.
Eitt sinn hafði nemandi
minn þetta orð karlkyns í
stíl, gorinn, og ég „leiðrétti"
þetta og lét orð falla við
hann þess efnis að hann
hefði ekki næma máltilfinn-
ingu. En hann andmælti og
gat sannað mér með óhrekj-
andi dæmum að gor var
karlkyns í máli margra, að
minnsta kosti um norð-
austanvert landið. Þetta
staðfesti Þórarinn Björnsson
skólameistari og ég mátti éta
ofan í mig, svo geðslegt sem
það ofaníát var. Það er viss-
ara að vera varkár og fella
ekki dóma fyrr en að vel
rannsökuðu máli í bókstaf-
legum skilningi.
Mörg veit ég orð önnur
sem ýmist eru höfð í einu
kyni eða öðru, en ekkert
dæmi man ég í bili um
þríkynja nafnorð annað en
mund í merkingunni tími.
Menn segja í það mund, í
þann mund og um þær
mundir, og allt er þetta, að
því er ég best veit, talið gott
mál og gilt.
I sólarljóðum segir:
Hörundar hungur
tælir hölda oft,
hann hefur margur til mikinn;
lauga vatn
er mér leidaat var
eitt allra hluta.
Ljóst er af þessu, að
hungur er þarna karlkyns,
svo sem samsvarandi orð í
þýsku er þann dag í dag, og
ekki hefur hörund verið
hvorugkyns, þegar eignar-
fallið er hörundar, mér er
næst að halda að það hafi
verið kvenkyns. Nú eru þessi
orð, hungur og hörund, held
ég, alltaf höfð í hvorugkyni.
Hörundar hungur mun í
Sólarljóðum merkja holdsins
lyst eða fýsn, enda mun
furmmerking orðsins hörund
vera hold. Ef okkur hryllir
við einhverju, tökum við
stundum svo til orða að
okkur renni kalt vatn milli
skinns og hörunds. Þröngur
er sá vegur og hefði trúlega
verið talinn ófær með öllu, ef
hörund hefði alltaf haft
sömu merkingu ogtíðkastnú:
skinn eða húð.
í Dagblaðinu 18. júlí s.l. er
einn þeirra, sem svarar
spurningu dagsins, titlaður
vélmenni, líklega að eigin
ósk. Meðal annars vegna
þessa skrifar mér svo
Steinþór P. Árdal í Reykja-
vík: „Ég get bara ekki skilið
hvaða starfa hann hefur, er
hann vélstjóri, bílstjóri, eða
hvað starfar maðurinn svo
að hann geti borið með heiðri
og sóma nafnið „vélmenni"?"
Von er að Steinþór spyrji,
því að orðið vélmenni mun
vera mjög ungt í málinu og
mér hefur ekki tekist að
finna það í orðabókum. Hins
vegar held ég að maðurinn
auðkenni sig svo í hálfkær-
ingi, en ekki alvöru. Ég held
að vélmenni sé tilraun til
þess að fá orð sem samsvari
robot, en það er komið inn í
ensku stytt úr robotnik í
tékknesku= þjónn. Af sama
uppruna segja bækur þýska
orðið Arbeit= vinna og
íslenska orðið erfiði. I
ensk-íslenskum orðabókum
er robot þýtt með
gervimaður, en það mun ekki
hafa þótt nógu gott og þá
hefur einhver, sem ég kann
ekki að nefna, búið til orðið
vélmenni um þetta fyrir-
brigði: mann sem hvorki
hugsar né ályktar, heldur
puðar áfram sí og æ eins og
dauð og sálarlaus vélin, og
þykir það að vonum ekki
góður kostur.
Hlymrekur handan kvað:
Þótt hugarkuls greipar mig helspenni
og um hjarta mitt ísnapurt élfenni,
víst gæti þafl þíðst;
hitt er verra sem býðst:
að ég hverfist f vanaaljótt vélmenni.
Að lokum er aftur komið á
framfæri uppástungunni, að
narkóman, dópisti, eitur-
lyfjaneytandi, sá sem er
undir áhrifum svokallaðra
vímugjafa, verði nefndur
Vímill.
MV
búöin selur
Fjölsviöamæla
Ampertangir
Megger-mæla
Bifreiöa-stillimæla
o.m.fl.
MV búðin
Ármúla 26, Reykjavík.
Sími 85052.
Fótlagaskór
frá Pinto
Teg.3754
Litur, beige.
Nr. 34—37 verö kr. 12.275-
nr. 38—42 verö kr. 13.640-
Hrágúmmísólar
Teg.3685
Litur, Ijósbrúnir.
Nr. 35—37 verð kr. 11.950-
nr. 38—41 verö kr. 12.950-
Leðursólar og hælar
— meó gúmmíplötu
Domus Medica sími 18519
Enginn bíll jafnast á við framhjóladrifinn Austin Allegro,
ef mlðaó er við verðflokk — og jafnvel þótt litið sé á
enn hærri verdflokka. Lítið á allan útbúnaðinn —
og dæmið sjálf.
Vólin: Fjögurra st rokka 70HÖ SAE.
Hitastýrö vifta.sem ásjálfvirkan
hátt stjórnar hitastigi vélarinnar.
Vinnsluhitastig næst mun fyrr.
Þetta dregur úr vélarsliti og
minnkar bensínnotkun.
Geymslurými: Geymslurýmiö
er stórt teppalagt og vel lýst,
þar á allur farangur fjölskyld-
unnar aö komast fyrlr. Stæröln
er 265 lítrar. —
Sportlegt útlit: Allegro hefur
verió reyndur í sérstökum vlnd-
göngum og loftmótstaöan er
lltil. Hér eru nokkur atrlöl, sem
eru aukakostnaóur I öórum bfl-
um, en innifallnn I Allegro:
Metallic lakk, vínylþak, litaö gler
f alla glugga, gúmmilistar á
hllöarnar, svartir hllöarspeglar
og sport-hjólkoppar. Og svo er
auóvitaó búnaöur eins og bakk-
Ijós, upphituó afturrúða,
vindlakveikjari, o.m.fl.
Fjöórun og hjólaupphengjur
Framhjóladrif og Hydragas-
fjöórun. Fjöórunarbúnaöurinn
þarf sáralftið vióhald. Engir
höggdeyfar, sem þarf aó skipta
um. Hjólin á hvorrl hlló eru aó
hluta tengd saman, en sú tæknl
eykur öryggi og þægindi. Tvö-
falt hemlakerfi veltiröryggi —
aflhemlar meó dlskahemlun að
framan.
Yfirbyggingin: Rúmgóó fyrir
fimm farþega. Ofió sætaáklæði,
stillanlegt bak á framsætum.
Vönduðinnréttingog mælaboró.
Teppi ágólfi.
Stjómtæki: í Allegro ertann-
stangarstýri, sem trygglrörugg-
ari stjórn bílsins og næmari til-
finningu fyrir veginum. Án þess
aó taka hendur af stýrl er hægt
aó ná til Ijósarofa, rofa fyrlr
rúóuþurrkur, rúóusprautur og
stefnuljós.
P. STEFÁNSSON HF.
StOUMÚLA 33 - SÍMI B31W 83105
i
Höfum kaupendur aö eftirtöldum verðbréfum:
VERÐTRYGGÐ SPARISKÍRTEINI
RÍKISSJÓÐS
5. ágúst.
Kaupgengi
pr. kr. 100,-
1968 1 flokkur 3665,89
1968 2. flokkur 3447,12
1969 1. flokkur 256L33
1970 1. flokkur 2348,84
1970 2 flokkur 1695,19
1971 1. flokkur 1586,89
1972 1. flokkur 1383,46
1972 2. flokkur 1183,78
1973 1. flokkur A 892,95
1973 2. flokkur 822,41
1974 1. flokkur 568,64
1975 1. flokkur 464,96
1975 2. flokkur 354,87
1976 1. flokkur 337,05
1976 2. flokkur 273,70
1977 1. flokkur 254,18
1977 2. flokkur 212,92
1978 1. flokkur 173,52
1978 2. flokkur 136,95
1979 1. flokkur 115,81
VEÐSKULDABRÉF
Innlausnarverð
Seðlabankans Yfir-
m.v. 1 ára gengi
tímabil frá:
25/1 '79 2.855,21 28,4%
25/2 '79 2.700.42 27,7%
20/2 '79 2.006.26 27,7%
15/9 '78 1.509.83 55,6%
5/2 '79 1.331.38 27,3%
15/9 '78 1.032.28 53,7%
25/1 '79 1.087,25 27,2%
15/9 '78 770.03 53,7%
15/9 '78 586.70 52,2%
25/1 '79 650.72 26,4%
Kaupgengi
pr. kr. 100.-
83
74
1 66
62
57
1 ár Nafnvextir: 28%%
2 ár Nafnvextir: 28%%
3 ár Nafnvextir: 28%%
4 ár Nafnvextir: 28%%
5 ár Nafnvextir: 28%%
•) Miðað er viö auðseljanlega fasteign
Tökum ennfremur í umboössölu veöskulda
bréf til 1—3 ára meö 12—281/2% nafnvöxt-
um.
Höfum seljendur að eftirtöldum veröbréfum:
VEÐSKULDABRÉF: Sölugengi pr. kr. 100.-
4 ár gjald. 15/5 Nafnvextir: 14% 48.18 (m/v Áfall. vexti)
5 ár gjald 15/5 Nafnvextir: 10% 29.54 (m/v Áfall. vexti)
rargjald. 1/6 Nafnvextir: 10% 40.40 (m/v Áfall. vexti)
7 ár gjald. 1/6 Nafnvextir: 13% 27.07 (m/v Áfall. vexti)
* HLUTABREF: Ofnasmiðjan HF. Kauptilboð óskast.
MÍRKrriAfiMtféUMi ÍAAftM Hft
VERÐBRÉFAMARKAÐUR
LÆKJARGÖTU 12 R. (Iðnaöarbankahúsinu).
Sími 2 05 80.
Vegna sumarleyfa, 16/7—13/8, veröur opiö alla
virka daga frá kl. 13—16.
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU