Morgunblaðið - 05.08.1979, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 5. ÁGÚST 1979
Játvarður VIII. varð konungur Bretlands við dauða föður síns Georgs V. 20. janúar árið 1936, fertugur að aldri. Hann ríkti aðeins í
tæpt ár, skemur en nokkur annar konungur þessa valdamesta konungsveldis heims um aldaraðir. Játvarður VIII. sagði af sér til að
kvænast konunni sem hann elskaði. Dagana fyrir afsögn hans hrikti í stoðum brezka konungsveldisins vegna ástar þessa annars
vinsæla konungs á óbreyttri amerískri konu, sem var tvífráskilin.
Hann flutti afsagnarræðu sína í útvarpi sem bergmálaði víða um hinn vestræna heim. Þar sagði Játvarður VIII. við þjóð sína: „Þið
vitið ástæðurnar fyrir afsögn minni en ég vil að þið skiljið að með þessari ákvörðun hef ég ekki gleymt þjóð minni né konungdæmi sem
ég hef reynt að þjóna í tuttugu og fimm ár, fyrst sem prinsinn af Wales og nú í tæpt ár sem konungur.
, En þið verðið að trúa mér þegar ég segi ykkur að ég hefði ekki getað axlað þá ábyrgð eða framfylgt skyldum mínum sem konungur
án hjálpar og stuðnings konunnar sem ég elska.
Ég vil að þið vitið að þetta er mín persónulega ákvörðun og tekin algerlega af mér sjálfum,“
Játvarður VIII. hélt að kvöldi þessa dags sem hann flutti ræðu sína, nú sem hertoginít af Windsor til ævilangrar útlegðar í
Frakklandi, þar sem hans heittelskaða Wallis Simpson beið hans. Við krúnunni tók bróðir hans, hertoginn af York, Georg VI. sem
reyndi allt hvað hann gat til að fá þjóðina til að gleyma undangengnum atburðum, þar sem brezka krúnan hafði leikið á reiðiskjálfi
vegna ástarævintýris sem hvorki kirkja né veraldleg yfirvöld í Bretlandi gátu samþykkt. Þetta ástarævintýri gleymdist ekki. Það hefur
oft síðan verið nefnt „ASTARÆVINTYRI ALDARINNAR“ og kannski ekki að ósekju.
Nú þegar sjónvarpið er í þann
mund að hefja sýningar á fram-
haldsmyndaflokki um Játvarð og
Wallis Simpson eru liðin rúm
fjörtíu ár frá afsögninni. Það er
næstum erfitt að gera sér í
hugarlund þá spennu sem ríkti
meðal brezku þjóðarinnar rétt
áður en Játvarður VIII. tilkynnti
ákvörðun sína. Þótt almenningur
hafi lítið vitað um ástarsamband
hans vegna þagnar fjölmiðla kom
tilkynningin eins og reiðarslag
fyrir marga þá er stóðu nær
konungi. Hvorki brezka pressan
né vinir hans og ráðgjafar höfðu
raunverulega reiknað með þessari
ákvörðun. Hvað þá þjóðin öll sem
taldi það næstum óhugsandi að
konungur þeirra mundi segja af
sér vegna konu.
Aldrei áður höfðu slíkir vindar
blásið um brezku krúnuna eða
framtíð hennar verið jafn óviss,
jafnvel ekki þegar Viktoría varð
ekkja. Síðustu orð Georgs V. föður
Játvarðar voru: „Hvernig vegnar
konungdæminu?"
Játvarður var alla tíð vinsæll —
jafnvel þá daga sem hann til-
kynnti ákvörðun sína. Hann var
mjög ólíkur föður sínum, sem var
táknrænn þjóðhöfðingi brezkrar
íhaldssemi — jafnvel í einkalífinu
hafði virðuleikinn setið í fyrir-
rúmi. En Játvarður hafði aðrar
hugmyndir um land sitt og krúnu.
Hann vildi ýta undir þá þróun að
venjan viki úr fyrirrúmi í brezku
þjóðskipulagi. Hann vildi færa
samfélagshættina í nútímalegra
form. Ásakaði hann ráðherra sína
fyrir að vera gamaldags í hug-
myndum og framkvæmdum og
fannst þeir sýna hálfvelgju í
afstöðu til ýmissa þjóðmála sem
hann hafði áhuga á. Ráðherrum
Wallis á barnsaldri í Baltimore.
hans og fleirum fannst Játvarður
of hispurslaus í klæðaburði og
framkomu og yfirlýsingar hans of
opinskáar á tíðum.
Játvarður var ekki mjög póli-
tískur frekar en faðir hans sem
skipti sér lítt sem ekkert af
stjórnmálum. En hann sýndi mik-
inn áhuga á velferðarmálum og
honum ofbauð eymd, atvinnuleysi
og fátækt víða í landinu. Bætt kjör
þeirra sem minna máttu sin voru
honum mikið kappsmál. Af fjöl-
miðlum var hann stundum talinn
óöruggur með sig, en ákafur og
þrjóskur en í heildina litið heill-
andi persónuleiki. Hann var „mað-
ur fólksins" og vinsælli en flestir
fyrirrennarar hans
Þegar hann fór í heimsókn til
Glasgow til að skoða glæsiskipið
Queen Mary, gleymdi hann ekki
um leið að heimsækja íbúa fá-
tækrahverfanna. í heimsókn til
Austurríkis móðgaði hann yfir-
völd kirkjunnar þar með því að
heimsækja Karl Marx Hof. Rétt
áður en hann sagði af sér heim-
sótti hann námuhéruð í Suður-
Wales og olli miklum pólitískum
usla með yfirlýsingu sinni um að
ástandið væri slíkt að eitthvað
yrði að aðhafast strax! Afleiðing-
arnar urðu þó aðeins þær að
vinsældir hans meðal alþýðu
manna jukust að mun. Fáir vissu
„Hún var
ekki falleg. . “
Hver var hún? Konan, sem olli
því að konungurinn sagði af sér.
Lafði Furness sem var ástfangin
af Játvarði rak upp stór augu
þegar henni varð ljóst að hann var
ástfanginn af Wallis Simpson.
Wallis, af öllum!" hrópaði lafðin
en hún skrifaði löngu síðar, þegar
Wallis og Játvarður voru gengin í
hjónaband um hvernig Wallis kom
fyrir henni fyrir sjónir þegar
samband þeirra Játvarðar var að
í heimsókn í Kanada 1927, Georg prins, síðar Georg VI., Stanley
Baldwin forsætisráðherra og frú, Játvarður prins af Wales.
þó að konungurinn átti við mikla
erfiðleika að stríða í einkalífi sínu
vegna að því er virtist vonlauss
ástasambands síns og að hann var
nokkrum mánuðum fyrir afsögn
sína búinn að taka þá örlagaríku
ákvörðun að segja af sér. Storm-
urinn skall á við yfirlýsingu
Blunts hiskups af Rradford um
óæskilegt ástarsamband konungs
við amerísku konuna, sem meðal
ahnennings var óþekkí.
hefjast: „Hún var ekki falleg. Ekki
einu sinni sæt. En framkoma
hennar var heillandi og kímnigáf-
an skörp. Dökku hárinu var skipt í
miðju og augun stór og áberandi
voru það mest heillandi við útlit
hennar. Hún var ekki eins grönn
þá og á síðari árum, þótt ekki væri
hægt að segja að hún væri feiv
Hendur hennar voru stórar og
þegar hún talaði hreyfði hún l
klunnalega til að leggja áh*