Alþýðublaðið - 25.03.1931, Blaðsíða 2
-ABÞiRflHBft'JfrfilB
Skattaralr.
Ríkistekjiar af stóreignuEU og há'ekjsim
elle§ar
af mfflfflðsynleim almennings.
Rafmagnsmálii.
i.
Virkjnn Sogsfns.
Meíri hluti bæjarstjórnar
Reykjavikur samþykti sumariö
1929 að ráðast í að reisa
vatnsaflsstöð við Efra-Fallið
í Soginu, til að framleiða raforku
handa Reykjavíkurbæ. Borgar-
stjóri, Knud Zimsen, og nánustu
fylgismenn hans úr íhaldslið&nu
höfðu barist mjög gegn því, að
bærinn ákvæði að virkja Sogið,
en fyrir harða baráttu jafnaðar-
manna í bæfjarstjórn tókst að
knýja máliið fram. Var síðan tek-
ið að undirbúa útboð um virkj-
unina og fjárveitingun til hennar,
. en sökum j)ess, hve erfitt var að
fá lán á peningamarkaðinum vet-
urinn 1929—1930, pá tókst eigi
að útvega fé til virkjunarinnar.
Þó hafði eitt hinna erlendu raf-
magnsfélaga gefið nokkurn ádrátt
urn að útvega féð, ef við það yröi
samið um byggingu stöðvarinnar,
og voru pví sendir menn frá bæn-
run til Stokkhólms á fund félags-
ins, og fengu þeir tilboð um pen-
ingalán, með kjörum, er svara
til 63/40/0 ársvöxtum. Skyldi vera
ábyrgð islenzka rikisins fyrir lán-
inu. Skilyrði fyrir láninu var enn
fremur það, að félagiö tæki að
sér byggingu Sogs-stöðvarinnar
fyrir ákveðið verð, er myndi
hafa svarað til um 8 millj. króna
fyrir stöðina upp komna og bæj-
arkerfi í Reykjavík. Verðtilboð
þetta var nokkru hærra en hæst
hafði verið gert ráð fyrir áður
að bygging stöðvarinnar myndi
kosta. Málið var svo lagt fyrir
■bæjarsíjórn Reykjavíkur í dezem-
bermánuði í vetur, en meiri hláti
bæjarstjórnar hafnaði tilboðinu,
en. samþykkti áskorun til alþingis
um að veita Reykjavíkurbæ á-
byrgð á láni til virkjunarinnar.
Rafmagnsstjórn Reykjavíkur hafði
síðan málið til með'ferðar og lét
undirnefnd undirbúa lagafmm-
varp, er lagt skyidi fyrir alþingi.
Þessi undirnefnd hóf síðan sam-
starf við raforkumálanefnd ríkis-
ins, og varð samkomulag um
frumvarp til laga um virkjun
Efra-Sogsins, er meiri hluti raf-
orkumálanefndar ríkisins af-
greiddi síðan frá sér sem tillög-
ur sínar til ríkisstjórnarinnar.
Frumvarp þetta mun nú verða
lagt fram á alþingi. í lagafrum-
varpi þessu eru þessi höfuðatriði:
1. Ríkissjóðsábyrgð fyrir alt að 7
millj. króna láni til virkjunar-
innar.
2. Ríkið leggi veg að virkjunar-
staðnum gegn 140 þús. króna
framlagi hinnar fyrirhuguðu
Sogsveitu.
3. Sogsvirkjunin sé eign Reykja-
víkurbæjar, en rekin sem fjár-
hagslega sjálfstætt fyrirtæki,
og geti ríkið gengið inn í
virkjunina sem meðeigandi,
hvenær sem er með vissum
skilyrðum.
4. Sogsveitunni er skylt að láta í
té raforku til almenningsnota í
nærliggjandi hémðum fyrir
rúmlega kostnaðarverð.
Sogsvirkjuninni er ætlað að
framlieið í byrjun 5—10 þús. hest-
öfl af raforku, en síðar að bæta
við alt upp' í um 30 þús. hest-
öflum, ien meira afl mun ekki
vera hægt að virkja í Efra-Sog-
inu. Raforku úr Sogsstöðinni
verða aðnjótandi rúmlega 30 þús.
manns í Reykjavík og Hafnar-
firði. Enn fremur hefir rannsókn
á stofnkostnaði orkuveitutauga
út frá Sogsstöðinni, til Eyrar-
bakka, Stokkseyrar og Vest-
mannaeyja, Akraness og suður
um. Reykjanes, leitt í ljós að slík-
ar orkuveitutaugar geta vel bor-
ið sig með því að greiða Sogs-
stöðinni fult kostnaðarverð fyrir
orkuna (ca. 85 kr. á kw.), og
myndi Sogsstöðin þannig sjá 13
—14 þús. manns að auki fyrir
raforku, en sú aukna sala aftur
á móti gera rekstur Sogsstöðvar-
innar arðvænlegri. Alls myndi
því Sogsveitan þegar á fyrstu
5—10 árunum láta meira en 2/5
hlutum landsmanna í té næga
og ódýra raforku. I Reykjavík
myndi þegar á fyrstu árunum
verða hægt að lækka verðið á
árskilowatti, sem nú er að með-
altali tæplega 600 í 200 kr. Enda
þótt sú leið myndi ekki verða
farin, að lækka rafmagn til ljósa
svo mikið fyrst í stað, þá myndi
lækkunin verða því meiri á orku
til suðu, hitunar og iðnreksturs.
Það er óhætt að fullyrða að þeg-
ar raforka Sogsstöðvarinnar er
komin í notkun í Reykjavík, þá
verði raforka til suðu að minsta
kosti tvisvar til þrísvar sinnum
ódýrari en gas með núverandi
verði.
Sigurdur Jónasson.
Hamar.
f Hamri vinna nú 30 eða 35
íðnnemar og 13 sveinar. Af svein-
unum eru að eins tveir Islanding-
ar. Hinir 11 eru útlendingar.
Með „Drotningunni í gær
komu tveir útlenzkir sveinar til
Hamars, annar danskur en hinn
sænskur, en hér eru minst 7—8
fullgildir íslenzkir sveinar at-
vinnulausir.
Hvernig er með hinn mikla
. sveinafjölda, sem „lært“ hefir í
Hamri, hafa þeir ekkert numið
þar, úr því Hamar treystir sér
ekki til þess að taka nema út-
lendinga?
Dagsbrúnarmafiur.
Hjálprœdisherinn heldur hljmp-
leikasamkomu annað kvöld kl. 8
síðd. Lautn. H. Andrésen stjórn-
ar. Hjálpræðissamikoma föstudag
kl. 8 síðd. Lautn. G. Young
stjórnar. Ókeypis aðgangur. Allir
velkomnir!
Um petta tvent stendur deilan
um skattamálin, hvort ríkið á að
fá tekjur sínar í skatti af há-
tekjum og eignum og jafnframt
af einkasölu, — þann gróða, sem
annars fer til örfárra heildsala
—, ellegar að skattaþung-
anum sé haldið á herðum
alþýðunnar með tollum á niauö-
synjavörum hennar, svo sem nú
er gert og þyngst kernur niður
á fátækum barnaheimilum. Þessi
barátta stendur á milli flokk-
anna, annars vegar Alþýðuflokks-
ins, sem vill létta' okinu af al-
þýðunni og láta þá borga í rík-
issjóðinn, sem eignirnar edga og
mestar hafa tekjurnar, hins veg-
ar íhaldsflokksins og „Framsókn-
ar“-flokksins, sem hafa samein-
ast um að halda við tollaþungan-
um til Jress að hlífa eigna- og
hátekju-mönnum, þótt svo vebtí
að heyra í öndverðu, sem sú
ætti ekki að verða stefna „Fram-
sóknar“-fIokksins. Um þessi mál
er deilt á alþingi einmitt þessa
dagana.
Þar eð ekki bólar á því, að
meiri hluti fjárhagsnefndar ætli
að skila áliti um frumvarp Har-
alds Guðmundssonar nm tekju-
og eigna-skatt, hefir H. G. nú
flutt aðalefni þess sem breyting-
artillögur við stjórnarfrumvarp-
ið með sama nafni. Þar eð efni
frumvarps lxans hefir nýlega ver-
ið rakið hér í blaðinu, skal að
þessu sinni að eins mint á aðal-
atriði þess, annars vegar að
hækka persónufrádráttinn, svo að'
lágtekjumenn losni við að greiða
skattinn og skattur miðlungs-
tekjumanna lækki, hins vegar að
hækka skattinn af hátekjum og
stóreignum að mun, svo að tekju-
auki ríkisins af skattinum frá því,
sem nú er, verði a. m. k. rúm-
lega 1 milljón króna á ári. Að
sama skapi ættu þá tollar af
nauðsynjavörum almennings að
lækka, og leggur H. G. jafnframt
til í breytingatillögum við verð-
tollsfrumvarpið, að á margar
nauðsynjavörur, — sem í stjórn-
arfrv. er lagt til að greiddur skuli
lU/2% tollur af —, skuli að eins
lagt 1 o/0i í toll, þar á meðal al-
gengan fatnað, vefnaðarvörur,
skó, algeng húsgögn og búsá-
höld, kartöflur, smjörlíki, niður-
soðna mjólk og margt fleira, sem
samkvæmt stjórnarfrv. er sumt
tollað með IU/2 og annað með
6(4%. Er hér um geysimikinn
mun að ræða fyrir hvert heim-
ili, sem hefir af litlu fé að taka,
sérstaklega í kaupstöÖum, og þó
langmest fyrir bamaheimilin, —
svo sem nýlega hefir verið nán-
ar rakið hér í blaðinu.
Héðinn Valdimarsson, fulltrúj.
Alþýðuflokksins í fjárhagsnefnd
neðri deildar, lýsir því í álits-
skjali um stjórnarfrumvarpið um
verðtollinn, hversu í því er
„haldið uppi hátollum á marg-
víslegum nauðsynjavörum al-
mennings, ýmsir þeirra jafnvel
stórkostlega hækkaðir, t. d. skö-
fatnaður, smjörlíki og mjólk. Auk
þess er haldið við og aukið
verndártollakerfi það, sem á síð-
ustu árum hefir komist inn í
löggjöfina. Fiskmeti, kjöt, egg,
kex o. fl. nauðsýnjavörur eru
tollaðar með 211/2%, mjólk,
smjör, smjörlíki, ostar og ma-rg-
víslegar fleiri nauðsynjavörur
aneð lU/2% og flestallar aðrar
nauðsynjavörur með 6i/2%„
Hvorttveggja, hátollarnir yfirleitt
og verndartollar á íslenzkum
framleiðsluvörum, eru mjögrang-
látur tekjustofn, sem kemur harð-
ast niður á hinum fátækustu og
eykur dýrtíðina í landinu."
Jafnframt því sem Hé'ðinn
mælir með breytingatillögum
Haralds við verðtollsfrumvaxpið
bætir hann við þær tillögu um
lækkun á tolli af fleiri nauð-
synjavörutegundum, í 1 o/0, í stað
2U/2%' i stjórnarfrumvarpinu.
Þar á meðal er kex, kökur ojg
annað brauð, ávextir og græn-
meti, egg, kjöt- og fisk-meti, svo
og reiðhjól.
I gær hóf 3. urnræðu í neðri
deiLd um tekju- og eignar-skatts-
frumvarpið og breytingartillögur
Haralds, og í diag er bæði það
og verðtollsfrumvarpið og breyt-
ingatillögurnar við það á dag-
skrá deildarinnar.
Hér eru á ferðinni mál, sem
mjög snerta alla alþýðu og hag,
hennar.
Spáam.
Madrid, 25. marz.
United Press. — FB.
Lýðveldissinnaleiðtogarnir sex
fóru úr Jacavigi í gær kl. (5
e. h. eftir að Garcua dómari
hafbi komið í fangelsið með
skipun um að veita þeim skil-
yrðisbundið frelsi. Var þeim leyft
að fara til heimila sinna, en eiga
að halda kyrxu fyrir þar jafn-
langan tíina og þeir höfðu verið
dæmdir til fangelsisvistar.
Madrid, 25. marz.
Stjórnin hefir ákveðið vegna
stöðugra óspekta á götum Ma-
dridborgar, að grípa til öflugra
ráða framvegis til þess að bæla
niður hvers konar óeirðir.