Alþýðublaðið - 31.03.1931, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Merkasta bðk árslns.
Ái-ftók HagstofinmnsBS'.
Mrkjiin Sogsins.
Pólitískt brask byggir á ímynd-
un, heilaspuna og moldvi'ðri, en
heilbrigð stjórnmál á staðreynd-
um, skýrum útreikningi og skipu-
lagi. Bröskurum er illa við að
útbreiða sanna jmkkingu, sem
skerpir almenna dómgreind-, en
allir sannir framfarameisn styðja
að því af alefli.
Útkoma Árbókar Hagstofunnar
er hreinn og beinn viðburður fyr-
ir alla pá, sem langar til að fá
glögt yfirlit yfir hag landsins á
ýmsu'in sviðum. Setjum svo, að
ungur stúdent, sem er nýbúinn að
fá kosningarrétt, rekist á fiessa
bók og fari að fletta henní.
Fyrsta hugsunin, sem grípur
hann er sú, að skólarnir, sém
hann heíir gengið í hafi varla
kent honum neitt, sem geri hann
hæfan til að nota pennan rétt.
Hann hefir alt af haldið, að list
stjórnmálanna væri eitt og hið
sama og að kunna að „brúka
munn“ og nú rekst hann hér á
heila námu af staðreyndum, par
sem tölurnar tala steinpegjandi
og án pess að „brúka munn“ og
segja hlutlaust frá hinum marg-
víslegu hliðum pjóðarástandsins
eins og sannast verður um pað
vitað. — Hér eru ekki að ains
nýjustu niðurstöðumar heldur
eru samanburðir sem ná yfir ára-
bil og sýna hvernig ástandið
breytist. — -AÖ vísu segja töfl-
urnar ‘ ekki neitt um pað, hvort
breytingarnar séu til batnaðar
eða ekki. Þær halda sér á hin-
um strangvísindalega grundvelli,
að leggja að eins fram stað-
reyndir en eftirláta heilbrigðri
skyngreind manna að draga á-
lyktanir. Við sjáum af töflun-
um, að vöxtur er í pjóðlifinu
og lrann ekki lítill. Sumt af pess-
um vexti er heilbrigt en annað
banvænt, nema læknað sé í tima,
Fólksfjölgunin er heilbrigð, enda
sýriilega samfara batnandi aðbún-
aði og bættu heilbrigðisástandi.
Margt í hinni vaxandi fram-
leiðslu er aftur á móti óheilbrigt
af pví að pað er blásið upp of-
fljótt með útlendu fjármagni. Við
erum í sívaxandi mæli að verða
að skattlandi og vinnuprælum
útlendra lánard-rotna, af pví að
við kunnum ekki byrjunaratriði
fjármálastjórnar. í stað pess að
nota lánsféð sem arðvænt verk-
'færi, verðum við að verkfæri í
höndum pess. 1 stað pess að
nota tekjuafgang ríkisins og láns-
traust til pess að stofna til fyrir-
tækja, sem gefa fljótan árlegan
arð, eru peningárnir mestmegnis
settir í fyrirtæki, sem að vísu
sýnast gagnleg en skapa ríkinu
árleg gjöld. í pvi efni sýnist
stærstu stjórnmálaflokkunum
koma prýðilega saman. — Um
petta segir Árbók Hagstofunnar
nú ekki neitt, pví að hún tilgrein-
ir sem áöur sagt að eins ber-
ustu staðreyndir án skýringa og
ályktana. En pessi útúrdúr er að
eins dæmi pess, hvaða hugsanir
geta vaknað við athugun á efni
bókarínnar. — Ef einhverjir furða
sig á pví, að ýmsar nýjár upp-
lýsingar eru ekki í Árbókinni,
pá er pað eðlileg afleiðing af pví,
að í fyrsta sinn, sem svona bók
verður til, hlýtur hún að vera
lengi í smíðum og er pegar all-
langt síðan fyrri arkir bókarinn-
ar voru pnentaöar. Af pessari á-
stæðu gátu ekki einu sinni korriíst
aðaltölurnar, sem snerta allsherj-
armanntalið í dez. síðastliðnum.
Og vegna pess, hve langan tíma
pað tekur að vinna úr slíku
manntali, pá varð Árbókin í p-etta
sinn að byggja á aðalmanntalinu
frá 1920 um eitt og annað, er
snertir mannfjöldann.
Nýtísku pekking er smámsaman
að ryðja sér rúm í einstökum at-
vinnugreinum. Á pessum áratug,
sem nú er að byrja, mun hún
halda innreið sína í stjórnmálin,
reyna að koma ríkisrekstrinum á
réttan kjöl, hjálpa oss til að eign-
ast sjálfir atvinnuvegina í land-
inu og öðlast fjárhágslegt sjálf-
stæði. Það leiðir af sjálfu sér,
að pað er hagfræðin, sem par
verður vor helzti haukur í horni,
og pá verður m. a. oft flett upp í
Árbók Hagstofunnar.
Kaopdefla á Norðfirði.
Sjómannafélagið ^ Norðfirði
hefir gengið sem heild inn í Verk-
lýðsfélag Norðfjarðar sem sér-
stök deild og hefir falið verk-
Iýðsfélaginu að fara með kaup-
deilumál sín. Fór félagið síðan
fram á nokkra hækkun fyrir sjó-
mennina, við nýstofnað félag at-
vinnurekenda, en pað félag svar-
aði með pví að fara fram á
jafnmikla lækkun frá pví, sem
nú er, eins og sjómenn fóru
fram á hækkun. Ákvað verk-
lýðjsfélagið pví að hefja verk-
fall mánudagsmorgun.
Nýjustu fregnir:
Eftir priggja vikna praut um
kaupgjaldssamninga milli sjó-
manna og verkamanna er' nú
verkfall liafið, er nær bæði til
sjómanna og verkamanna. At-
vinnurekendur hafa stofnað félag
og eru peir flestir í pví. Unnið
var á 3 stöðum í gær með
verkfallsbrjótum, en í morgun var
vinnan stöðvuð í tveim stöðum;
að eins unnið hjá formanni at-
vinnurekendafélagsins, Páli Þor-
mar kaupmanni, með verzlunar-
fólki Hans og 4 verkfallsbrjót-
um, en sennilega verður virina,
stöðvuð í dag. Samtökin ágæt.
Jafnaðarmaður.
Meiri hluti allsherjarnefndar
neðri deildar alpingis flytur frv.
um virkjun efra fallsins í Sogi.
Ríkið ábyrgist lán fyrir Reykja-
víkurbæ til virkjuharinnar, er
m|á nema alt að 7 milljónum
króna.
Gert er ráð fyrir að leggja
purfi nýjan veg suður með Þing-
vallavatni au-stanverðu að virkj-
unarstaðnum. Þar eð vegurinn
verður alfaravegur, er gert ráð
fyrir, að ríkið kosti lagningu hans
að hálfu, en hinn helmingurinn
verði talinn með virkjunarkostn-
aðinum. Sé vegurinn fullgerður
á næsta ári og gerðar nauðsyn-
legar umbætur á Þingvallavegin-
úm, svo að hægt verði að flytja
efni til virkjunarinnar pá leið.
I greinargerð frumvarpsins sieg-
ir svo:
„Meðal ^nnara viðfangsefna
hefir raforkumálanefndin látið
rannsaka, hvaða héruð mund’u
geta notið raforku frá Soginu,
ef virkjun á pví kæmist x fraim-
kvæmd. Þótt peirri rannsókn sé
ekki að fullu lokið, pykir nú peg-
ar sennilegt, að pessi héruð muni
hafa aðstöðu til notkunar á raf-
orku frá Sogi auk Reykjavíkur:
Vestmannaeyjar, Rangárvalla-
sýsla, Árnessýsla, Gullbringu-
sýsla, Hafnarfjörður, Kjósarsýsla,
Borgarfjarðarsýsla, Mýrasýsla.
Sakir pess, að sums staðar'á
pessu svæði er töluvert fjölmenrri
shman komið í kauptúnum og
sjóporpum, virðist sem allmikið
af orkuveituxn út frá Sogi um
héruð pessi muni geta borið sig
fjárhagslega, jafnvel 300—400 km.
samanlögð línulengd, og rnundu
13—14 pús. manns utan Reykja-
víkur geta notið raforku úr peim
taugum. Út frá peim mætti svo
smárn saman stækka veituna og
koma fleiri og fleiri notendum í
samband við hana.“
Reykjavíkurbær, sem á hálf
vatnsréttindin, virkjar í önidverðu
svo sem ráð er fyrir gert, en
rafmagn til nærliggjandi héraða
verði selt við rúmlega kostnaðar-
verði. Síðar framkvæmi Reykja-
vík viðbótarvirkjun pegar pörf
krefur, par til efra fallið er virkj-
að að hálfu, enda ábyrgist ríkið
pá lán fyrir bæinn til framhalds-*
virkjunar. Þegar par að kemur,
að vatnsfallið er virkjað til hálfs,
skal ríkið gerast meðeigandi að
virkjuninni, svo að pað verði eig-
andi hennar að hálfu pegar efra
fallið er fullvirkjað, og fnam-
kvæmi ríkið síðari helming' virkj-
unarinnar. Þó má breyta pessu
ákvæði, ef samkomulag verður
við bæjarstjórn Reykjavíkur um
aðra tilhögun. — Þegar ríkið ger-
ist meðeigandi kaupi pað að sjálf-
sögðu tiltölulegan hluta af peim
mannvirkjum, sem fyrir eru í
fyrirtækinu. Rétt sinn til sam-
eignar í virkjuninni geti ríkið
framselt héruðum peim utan
Reykjavíkur, sem fá rafmagn úr
Sogsstöðinni.
Raforkumálanefndin kaus Sig-
urð Jónasson bæjarfulltrúa og
Jón Þorláksson til pess að at-
huga, hvernig Sogsvirkjunin gæti
komið sem flestum landsmönnum
að gagni. Ræddu peir málið síð-
an við par til kjörna menn úr
rafmagnsstjóm Reykjavíkur, og er
frumvarp petta árangurinn af pví
starfi. -
Um nauðsyn Reykjávíkur og
nágrannahéraða hennar á virkjun
Sogsins orkar ekki tvímælis með-
al neinna peirra, er opin hafa
augun og ekki svimar við að
hugsa um framkvæmdir pjóð-
nytjaverka, sem ekki eru smá-
smíði.
Verkfall í Færeyjum*
Þórshöfn, 30. marz. Útlit er fyr-
ir að verkfall muni hefjast hér
innan skamms, en samningar
halda pó áfram. Atvinnurekendur
settu á verkbann á laugardagirin.
í Vog á Suðurey.
Viðsteiii..
Oflugasta hanpfélagið>
á landinu er Kaupfélag Eyfirð-
inga. Segir svo um pað í Frétta-
stofuskeyti á laugardaginn:
Aðalfundur Kaupfélags Eyfirð-
inga er nýlega afstaðinn. Vöru-
velta félagsins liðið ár, innlend-
ar og útlendar vömr, samtals 6
milljónir 300 púsund krónur. Er
hærri en nokkm sinni áður og
einni milljón hærri en 1929. Arð-
ur af starfsemi ársins 170000. Út-
hlutað er arði 9o/o af ágóða-
skyldri vömúttekt félagsmanna;
em sameignarsjóðir félagsins
698 000 krónur, séreignasjóðir
708 000 innstæðux félagsmanna í
innlánsdeild og reikningum 707
púsundir.
Sóttvamarráðstafanir vegna in-
flúenzunnar hafa pegar kostað
Akureyrarbæ yfir 2000 krónur.
Halda pær enn áfram. Eru átta
í sóttkví nú.
Afli & SiglufirðL
Siglufirði, FB„ 29. marz. Einn
bátur réri í gær. Afli ágætur.
Rithöfundur látinn.
Lundúnum, 28. marz. UP. FB..
Arnold Bennett andaðist í gær-
kveldi. (Enoch Amold Bennett
skáldsagnahöfundur var f. 1867.
Kunnustu sögur hans eru: „Old
wives tale“, „Anna of the Five
Towns“, „CIayhanger“ og „Hilda
Lessway".)