Alþýðublaðið - 01.04.1931, Blaðsíða 2

2
ALÞtÐUBLAÐIÐ
Sogsvlrkjnnln
rædd á Alplngf.
Svo að frumvörpunum um
fjölgun þingmanna Reykjavíkur
og um virkjun Sogsins skyldi
ekki teflí í tvísýnu með því, að
það drægist von úr viti, að þau
kæmu til- 1.’ umræðu, kom fram
kxafa frá flutningsmönnum þeirra
og fleiri þingmönnuim um, a.ð þau
yrðu tekin fyrstu mál á dagskrá
neðri deildar í gaér. Var sú krafa
borin undir atkvæði í fundarbyrj-
un og samþykt með 14 atkvæðum
gegn 11 að breyta dagskránni á
þá lund. Greiddu viðstaddir
„Framsöknar“-flokksmenn atkv. á
móti því, en aðrir deildarmenn
allir með.
Um þingmannafjölgunina urðu
örlitlar umræður, en um Sogs-
virkjunarmálið var deilt mestan
hluta fundarins, því að tveir af
ráðherrunum, Einar og Jónas,
risu upp gegn frumvarpinu. Var
umræðunni ekki lokið og er
framhald hennar á ' dagskrá í
dag. i' '
Meiri hluti allsherjarnefndar
neðri deildar, sem flytur fram-
varpið, er Héðinn Valdimarsson,
Jón Ölafsson og Magnús Guð-
mundsson.
Héðinn svaraði andmælusm ráð-
herranna gegn frumvarpinu og
benti á, að það þrent fer s-aman,
að hér er að ræða um ódýrasta
og hagstæðasta virkjunarstað í
Evrópu, að nauðsyn virkjunar-
innar er mjög mikil og aÖkall-
andi og að ljóslega hefir verið
sýnt fram á, að virkjunin ber sig
fjárhagslega. Þaö sé því skylda
ríkisins að leggja lið sitt til þess,
Lög.
Tvenn lög voru afgreidd í gær,
um útanfararstyrk presta, tveggja
til fimm á ári, eftir því, sem fé
er veitt til þess í fjárlögum,t 2
þús. kr. til hvers (afgreidd í je.
d.), og um bókasöfn prestakalla
(afgr. í n. d.). Má*verja til þeirra
úr ríkissjóbi alt að 4 þús. kr. á
ári, 3/4 verðs keypfra bóka. Skulu
einkum keyptar bækur guðfræði-
legs og heimspekilegs efnis, svo
og almennar fræðibækur og úr-
vals skáldrit. Sé presti skylt að
lána sóknarfólki bækur úr bóka-
safni prestakalls síns, eftir því,
sem honum er bagalaust, og að
leggja kapp á, að bókasöfnin
verði söfnuðinum að sem mest-
um notum. Þau prestaköll gangi
fyrir öðrum um styrkveitingu,
þax sem ekki eru fyrir önnur
bókasöfn, sem prestur og söfn-
uður geta haft til afnota. Þriggja
manna bókasafnsnefnd skal sjá
um bókakaupin, skera úr um
skiftingu styrksins o. s. frv. Á
prestastefnan að kjósa tvo menn
I nefndina, en kirkjumáiaráðu-
að virkjunin komist sem allra
fyrst í framkvæmd og að ríkinu
er hættulaust að ábyrgjast virkj-
unarlánið fyrir Reykjavík. Benti
Héðinn Einari ráðherra enn frem-
ur á, að ef verklegar framkvæmd-
ir ríkisins næsta ár, vegagerðir
o. fl., verði skornar svo niður
sem fjárlagafrumvarp stjórnar-
innar gerir ráð fyrir, muni ekld
veita af, að atvinna verði við
virkjun Sogsins. Þessar niður-
skurðartillögur stjórnaxinnar á
framkvcemdum séu aftur afleið-
ing af því, hve miklu fé hún
hefir eytt utan fjárlagaheim-
ildar. í annan stað benti
hann Jónasi ráðherra á, að
ódýrt rafmagn myndi hjálpa til
að minka dýrtíðina í Reykjavík;
en raunar hefði J. J. ekki minst
á það í þetta sinn, að nauðsyn-
legt sé að gera ráðstafanir til
að minka dýrtíðina. Og eins og
sýnt hefir verið fram á, kærni
virkjunin mörgum öðrum bygð-
arlögum á Suðurlandi bráðlega
að noturn. Og ef verja eigi ríkis-
fé til þess að bæta lífsskilyrðin
í sveitum, hvers vegna ætti þá
ekki að byrja á þeim héruðum,
þar sem skilyrðin eru bezt, t. d.
í ^Árnessýslu, meðal annars með
því að sjá ’þeim fyrir ódýru raf-
magni, eins og frumvarpið fer
Að lokum benti H. V. á, að lík-
ur bendi til, að andstaða stjórn-
arinnar gegn virkjunarmálinu
stafi af því, að hún hafi ein-
hvern hæl á hnakka sér.
•fram á. *
neytið skipar einn. Ekki verður
greitt kaup fyrir nefndarstarfið.
I neðri d’eild var frumvarpi
Héðins Valdimarssonar og Sig-
urjóns Á. Ölafssonar um fjölgun
pingmanna Reijkjavíkur vísað til
2. umr. og allsherjarnefndar.
Vitagjaldafrumvarpinu var aft-
ur breytt þannig, að gjaldið skuli
greiða til vita, sjómerkja og til
mælinga siglingaleið.a, og var
það þar meó endursent efri deild.
Löggilding verzlunarstaðar í
Súðavík var afgreitt til 3. umr.
í efri deild var frv. um fram-
lengingu d ýrtí öaru p p bótarlag-
anna afgreitt til neðri deilídar,
frv. um kirkjuráð vísað til 3.
umr., tekju- og eignarskatts-
frumvarpi stjórnarinnar vísað til
2. umr. (í síðari deild) og til fjár-
hagsnefndar og frv. um breyt-
ingu á lögum um tannlœkmngar
til 2. umr. og allsherjarnefndar.
Frv. þetta um tannlækningar er
þess efnis, að dómsmálaráðheíra
sé með samþykki landlæknis
heimilt að veita mönnum, er lok-
ið hafa tannsmíðanámi, leyfi til
að setja gervitennur í menn í
samráði við héraðslækni, í þeim
héruðum, sem eru tannlæknislaus.
Flutningsmaður er Jón í Stóradal.
===== ð
Moggi hleypur apríi.
Morgunblaðið flytur í dag þá
fregn, að Einar Olgeirsson hafx
komið Tryggva Helgasyni fyrir
hjá séra Gunnari í Saurbæ. Ot
af þessu hefir blaðiö átt tal við
frú Sigríði, konu Einars Olgeiís-
sonar; dvelur hún nú hér í borg-
inni (en Einar er í Rússlandi).
„Ég hringdi norður í morgun,“
sagði frú Sigríður, „og talaði við
séra Gunnar, sem er staddur á
Akureyri. Sagði hann mér að
hann hefði ráðið Tryggva til sín
í. haust sem vetrarmann, af því
að brugðist hefði að hann hefði
fengið þann mann, sem ráðinn.
var. Sagði séra Gunnar mér, að
Einar hefði ekkert komið nálægt
þessu máli, og skil ég ekki, hvað
Morgunblaðið vill með því að
vera að bendla Einar við það, án
þeas þó að ég með þessu vildi
halda fram, að það hefði verið
nokkuð ljótt að útvega Tryggva
vetrarvist.“
Hvers e? að minnast
og hvers er að vænta?
1 ___
Enginn efi er á því, að við
næstu alþingiskosningar læfur í-
haldið einskis ófreistað að -■ ná
xneiri hluta, og ef það tekst ekki,
sem allar líkur benda á, þá mun
það kappkosta að ná sem allra
flestum þingsætum. En fáir af
hinum gætnari mönnum flokksins
mun hugsa hærra en að halda í
horfinu, þ. e. að ná svipaðri tölu
og þeir nú hafa.
En það er einmitt á valdi ís-
lenzkra kjósenda, hvort þeir láta
íhaldið fá einn einasta þingfull-
trúa við næstu kosningar. Það
eru þeir (þ. e. kjósendurnir), sem
ráða því, hverjir fara með völdin
í landinu og hvernig því er
stjórnað.
íhaldið fór með völd íslcnzka
ríkisins í nærfelt fjögur ár. Á
þessum árum tókst íhaldinu að
sóa fjármunum þjóðarinnar svo
herfilega, að til þess eru engin
dæm'i í lýðfrjálsu landi. Eitt sorg-
legasta dæmá' af óstjórn íhaldsins
er fall Islandsbanka. íslands-
banki', sem yar um eiitt skeið að-
alpeningastofnun landsmanna,
var síðustu árin orðinn nokkurs
konar flokkssjóður íhaldsins. Eða
er hægt að hugsa sér spillinguna
á hærra stígi en áð banki, sem er
með þrjá bankastjóxa launaða af
ríkihu, skuli vera aðallega not-
aður til styrktar einum pólitísk-
um flokki? Og þegar rannsókn
er heimtuð á hag bankans, þá
ætlar þessá sami flokkur alveg
að tryllast
Til frekari staðfestingar þeim
orðum mínum, að íslandsbanki'
hafi verið notaður í pólitískar
þarfir íhaldsins, vil ég benda á
það, að mörg af blöðum flokks-
ins hættu að koma út einmitt
þegar bankanum var lokað. Þetta
virðist benda á það, að starfsemi
blaðanna hafi að öllu leyti verið
háð starfsemi og velgengni bank-
ans. I öðru lagi virðist manni Is-
landsbanki hafa verið eins konar
hjálparhella fjárglæframanna,
sem tekki þurftu annað en sækja
peninga í bankann, þegar síðustu
lán voru að þrotum komin í alls
konar brask og fjárglæfrafyrir-
tæki.
Slík var stjóm íslandsbanka
undir yfirxáðum Eggerts Claes-
sens og hans nöta.
Þetta sukk á peni-ngum bankans
hlaut að hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir framtíð hans og starfs-
möguleika. I raun og veru er það
alveg undravert, hve lengi bank-
inn slarkaðist svona áfram, og
lokun bankans á síðast liðnum
vetri er ofureðlileg afleiðing af
því makalausa fjársukki, sem í
honum átti- sér stað, undir vernd-
arvæng hins pólitíska jötuli'ðs í-
haldsflokksins.
Eitt aðaláhugamál íhaldsins,
rneðan það var við völd, var að
ko-ma upp „her“ (stéttarher), sem
það gæti- sdgað á verkalýðinn
þegar hann kynni- að krefjasl
kauphækkunar eða einhverra rétt-
arbóta á hinum óviðunandi hag.
sern hann hefir átt við að búa til
skamms tíma og á að flestu leyti
enn. Sem- betur fór urðu þeir
þingmenn, sem sæti áttu á þingi
1925,i3kki þeir ógæfumenn að
samþykkja - þessa fáráiilegustu
vitleysru, sem fram hefir komið
á alþingi íslendinga í seinni tíö.
En þess má geta, að ekkert vaT
sparað af íhaldsins hálfu, að það
fengi fram að ganga, og þing-
menn flokksins í neðri deild (frv.
k-omst aldrei til efri deildar)
grei-ddu því atkvæði allir með
tölu.
Þá er vinnudómsfrumvarpið
fræga, sem ihalds- og Framsókn-
armenn fluttu í sameiningu, ein-
hver svívirðilegasta tilraun til að
svifta verkalýðinn réttinum til að
verðleggja vinnu sína. Framgang-
ur þ-ess var hindraður fyrir ein-
dreginn atbeina AlþýðuflokksfulÞ
trúanna og með stuöningi hinna.
vitrari Framsóknarþingmanna.
Þessi tvö frumvörp, ríkislö-greglu-
frumvarpið og vinnudómsfrum-
varpið, ættu islenzkir alþýðumenn
|að hafa í huga, þegar jieix ganga
næst að kjörborðinu.
Ef þjóði-n yrði nú svo ógæfu-
söm, að lyfta hinum gerspilta í-
haldsflokki tíl valda, má hún eiga
það víst, að hann hefir í huga
þessi tvö frumvörp, og mun
einskis láta ófre-istað til að korna
þeirn- í laganna tölu.
Æskumennirnir ættu einnig að
hafa íhaldið í huga við næsta
kosningar, rfiuna eftir mönniunum,
sem. ávalt h-afa verið fjandmenn
allra réttarbóta æskulýðn-um til
handa og hafa einatt af alefli
AlplMffl-