Morgunblaðið - 05.01.1980, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1980
25
Jón Þ. Árnason:
Lífríki og lífshættir XLV
Það er óvizka að vonast til að Vesturlönd
eigi framtíð, ef þau halda tryggð við
óbeit sína á valdi
Þrátt fyrir, að kannski einmitt
vegna þess sorta, sem allmargt
skynugt fólk í ýmsum löndum
sér framundan á óhugnanlega
mörgum sviðum mannlegra
lífsmöguleika, vex alltof seint og
hægt ásmegin þeirra, er vita
og/eða öllu heldur hafa rök-
studdan grun um, að örlaga-
þrungin þáttaskil í lífsháttum
mannkynsins alls gerast
óhjákvæmileg. Fólk þetta efar
ekki, að framtíð siðmenningar á
jörð sinni, sé fyrst og fremst,
jafnvel eingöngu undir því kom-
in, að gestir hennar sjái sig um
hönd og játi, að stríð þeirra gegn
náttúruríkinu sé vitfirring, sem
ekki geti lokið með öðru en
tortímingu.
Að þeirri játningu gerðri er
sjálfkrafa borin viðurkenning
þess, að samsömun manns og
heims verði traustasta staðfest-
ing trúarinnar á lífið fyrir dauð-
ann; dauðann, sem ekkert fær
umflúið í fyllingu tímans að boði
skilvitlegra raka.
Kassandra,
Nietzsche,
Spengler
sjónum æðri og af þeim réðust
gæfa og gengi einstaklinga,
þjóða og ríkja.
Skemmdir ávextir
Afleiðingunum gerist naumast
þörf að lýsa. Á Vesturlöndum
snýst allt um efnahagsmál eða
það, sem svo er nefnt. Efna-
hagsmál eru vissulega þýð-
ingarmikill lífsnauðsynjabálkur,
og þau má hvorki vanmeta né
vanrækja. En þau hvorki eru,
mega vera né geta verið annað
og meira en afleiðingaþáttur í
þjóðlífinu. Menning þjóða, styrk-
ur réttarríkis og valdvísi þjóða-
leiðtoga skipta oftast sköpum og
eru öllum efnahagsmálum
heldri. Mannkynssagan greinir
fjölda dæma um að snauðar
þjóðir hafi hvað eftir annað
brotizt upp á tinda hámenn-
ingar, lagt vellauðug ríki að
fótum sér og orðið heimsveldi án
þess, líklega helzt vegna þess, að
valdastéttir þeirra væru öllum
stundum að stjana við hags-
munaseggi eða sóa tíma sínum í
vangaveltur um vöruverð og
vinnulaun.
„Og hvað gerði Ameríka? Forsetinn Jimmy Carter tók með þökkum málamiðlunartilboði palistinsku
hryðjuverkasamtakanna PLO og sendi sjálfur tvo samningamenn út af örkinni“. — „WELT AM
SONNTAG", 11. nóvember 1979.
Hinir fáu, og enn sem komið
er, áhrifalitlu einstaklingar, sem
hafa framið þá ósvinnu á alþýð-
legum tálsýnum að skyggnast
lengra fram í tímann af hærri
sjónarhól en vinstriviðjuðum
þjóðhagsspámönnum er tamt og
kært, eiga það sammerkt með
öllu raunsýnisfólki fortíðarinn-
ar, allt frá því að Kassandra sá
fall Trójuborgar fyrir, þangað til
Nietzsche fór hamförum út af
úrkynjun og útdauða hinna eðal-
bornu og Spengler braut hnign-
unarorsakir Vesturlanda til
mergjar og sá endalok drottnun-
arvalds þeirra á næsta leiti, að
vera talið vitskert eða a.m.k. í
meira lagi ruglað í samtíð sinni.
Þannig gæti verið, að Voltaire
hafi sem oftar hitt naglann
snyrtilega á höfuðið, þegar hann
sagði:
„Að vilja vera skyúsamur í
sturluðum heimi, það er sturlun
í sjálfu sér.“
Enda þótt við ofurefli sé að
etja og tíðarandinn öndverður,
er þetta fólk eigi að síður
reiðubúið til að leita leiða að
nýjum og þolanlegri lífsháttum,
og það ekki af sjálfsbjargar-
ástæðum einum. Einstaklings-
bundnar hegðunarreglur skipta
að vísu máli, en duga skammt út
af fyrir sig og ósamræmdar
viðbrögðum annarra. Dýrkeypt
reynsla sannar, að róttæk þjóð-
félagsbylting verður að eiga sér
stað — og það strax — ef
endurreisnarvonir eiga ekki að
bresta.
Með róttækri þjóðfélagsbylt-
ingu á ég ekki við, að hrófla
þurfi við hornsteinum þeim, sem
vestræn menning hefir lagt að
réttarríki og frjálslegri stjórn-
skipan sjálfstæðra og sjálfráðra
einstaklinga, þar sem markmiðið
hefir ávallt veirð að skapa hin-
um hæfustu sem réttlátasta og
greiðasta leið til áhrifa og valda
á grundvelli þeirrar sannfær-
ingar, að þjóðfélagsþegnunum sé
fyrir beztu, að sérhverjum ein-
staklingi verði ætlað hlutverk
við hæfi og sérhver einstakling-
ur gegni sínu hlutverki með
sóma. —.
Af þessu verður auðskilið, að
með róttækri þjóðfélagsbyltingu
á ég við heimsstríð gegn vinstri-
mennsku (sósíalisma & liberal-
isma, þ.e. jöfnunarstefnu og
óreiðuhyggju), sem hefir tekizt
að svipta Vesturlandabúa ráði
og rænu í draugadansi í kringum
gullkálfinn, talið þeim trú um,
að peningahagsmunir væru hug-
í ólgusjó með brotið
og bilaða vél
stýri
Um slíkt hafa þær venjulega
látið undirtyllur sínar ellegar þó
miklu oftar þá sjálfráða, sem
gerzt þekktu til eðli málsins
samkvæmt, án þess þó að glutra
úrslitavaldinu úr höndum sér, ef
til þurfti að grípa, þegar alveg
sérstakar ástæður þóttu til.
I þá daga — og þeir dagar eru
ekki svo ýkjalangt að baki —
þegar vesturlönd mátu gull ekki
til hálfs við æru, stjórnvöld
kunnu skil á skömm og heiðri,
gripu til sverðs en ekki skulda-
bréfaútgáfu, var föst regla að
svara yfirgangi og groddahætti
uppivöðslumanna og stjórnleys-
ingja þannig að ekki gleymdist í
bráð og ruddaskapur í ríkja-
samskiptum varð ekki ávani. En
það var þegar stjórnmál og
hermál, ekki illdeilur atvinnu-
innanlands o.s.frv., að ógleymdri
þeirri afleiðingu slíks, sem aug-
ljósust hlýtur að verða: glóru-
laust öngþveiti í efnahagsmál-
um.
Hitt er hins vegar lær-
dómsríkt að rifja upp, hver
viðbrögð Vesturlandaríkja urðu
undir svipuðum kringumstæðum
áður en efnishyggja sósíalisma
& liberalisma hafði limlest sál
þeirra með þeim árangri, að
vandséð hlýtur að Vera, hvort
eða hvernig þau fái lifað lífi, sem
einhvers virði verður að virða.
Lækning
við rosta
Beint tilefni þessarar upprifj-
unar nú, er að sjálfsögðu taka
sendiráðs Bandaríkjanna í Te-
brýnt klærnar af smávægilegra
tilefni, og eru þessi helzt:
1) Árið 1850 lét Palmerston,
forsætisráðherra Breta,
hnappa 200 grískum skipum
saman út af hafnarmynni
Piereus í þeim tilgangi að
þvinga Grikki til að bæta
grískum Gyðingi með brezkt
vegabréf tjón og meiðsli, sem
hann hafði orðið fyrir í óeirð-
um í Grikklandi.
2) Árið 1868 sendu Bretar eitt
herfylki (16.000 manns) á
hendur Abessínu af því að
Theodor keisari hafði látið
hlekkja enska sendiherrann
ásamt fleiri Evrópumönnum.
Hans hátign lét fanga sína
lausa og skaut sig.
Forræði Bandaríkj-
Undarlegt anna Lappar
fólk verra en ekkert vita betur.
rekanda og líkamsvinnusala,
voru meginviðfangsefni stjórn-
valda. Það var þegar efnahags-
málin gegndu sínu eðlilega,
þjónandi hlutverki, mörkuðu
ekki stjórnarstefnuna heldur
lutu að mestu sínum eigin lög-
málum á náttúrulegum vett-
vangi, þjónuðu ríkinu, en ríkið
ekki þeim.
Að þessu sinni er ekki ástæða
til að bæta um daglegan frétta-
flutning blaða, tímarita, útvarps
og sjónvarps af endalausri
niðurlægingu Vesturlanda jafnt
heima fyrir sem á alþjóðlegum
vettvangi. Hann er runa dæma
um ótta og þægð við þrælstjórn-
arríkin, stimamýkt við heimtu-
frek 3. fl.-ríki, stjórnmálalegt
upplausnarástand víðast hvar
heran hinn 4. f.m., múgnám
sendiráðs forysturíkis NATO,
sem hefir tekið að sér að ábyrgj-
ast frelsi og sjálfstæði vest-,
rænna þjóða og varðveita vest-
ræna menningu og hafið kross-
ferð til að tryggja mannréttindi
um allan heim. Með töku sendi-
ráðsins og villimannlegri með-
ferð um 50 starfsmanna þess, er
að alþjóðalögum og siðum eiga
að njóta algerrar friðhelgi, hefir
ófyrirleitin og einbeitt stjórn
smáríkis á gjaldþrotsbarmi auð-
mýkt auðugt og vígsterkt, en
stjórnvana stjórveldi með minn-
isstæðari hætti heldur en mér er
kunnugt um að eigi sér fordæmi
í veraldasögunni. En, eins og
áður er ýjað að, þekki ég mörg
dæmi þess, að stórveldi hafi
3) Árið 1900 sendu stórveldi
Evrópu sameiginlega refsi-
leiðangur til Kína vegna þess
að þýzki sendiherrann í Pek-
ing hafði verið myrtur í Box-
arauppreisninni. Kveðjuorð
Vilhelms II. Þýzkalandskeis-
ara við brottför þýzku her-
deildarinnar: „Fangar verða
engir teknir."
4) Árið 1918 þvinguðu 20 sendi-
herrar sovétstjórnina í Len-
ingrad, sem þá var höfuðborg
þrælstjórnarríkjanna, til þess
að láta sendiherra Rúmeníu
lausan úr haldi innan 24 klst.
frá því að kommúnistar höfðu
fangelsað hann, með því að
hóta að hverfa heim og gera
viðeigandi ráðstafanir.
5) Árið 1936 lagði þýzki flotinn
spænsku borgina Almeria í
rúst í hefndarskyni fyrir að
flugmenn spænska alþýðu-
bandalagsins höfðu drepið'31
þýzkan sjóliða í loftárás á
orrustuskipi „Deutschland".
Og meira að segja:
6) Árið 1975 sendi þáverandi
Bandaríkjaforseti, Ford að
nafni, skara úr landgöngulið
Bandaríkjaflota til þess að
leysa 40 menn af herteknu
bandarísku skipi, „Mayaguez",
úr klóm kommúnista i kambó-
díu; í þeirri árás týndu 41
landgönguliðar lífi.
En árið 1979? Hvað gerir
framherji vestrænnar menning-
ar? Bandaríkjastjórn reynir að
dylja skræfuskap sinn með því
að kalla hann varfærni og nær-
gætni — vegna viðskiptahags-
muna. Ef hún hefði stjórnmála-
samband við Lapplendinga,
myndu þeir hafa getað kennt
henni heilræði, sem þeim hefir
reynzt ómetanlegt í harðri
lífsbaráttu um aldir, og hljóðar
þannig: „Skræfuháttur lengir
ekki lífið.“
Nú er mér mætavel ljóst, að
Bandaríkin þjást af olíuþorsta
eins og allar Vesturlandaþjóðir,
og að mikið er í húfi. Svo mun og
verða í fyrirsjáanlegri framtíð.
En í nánustu framtíð að minnsta
kosti ráða Allahsynir framvind-
unni, því að þeirra er olíuvaldið.
Framleiðsla og viðskipti eru
þættir mannlegra lífsbjarga-
möguleika, sem mér er víðsfjarri
að reyna að gera lítið úr, cn sízt
þýðingarminni tel ég trúarbrögð,
hugsjónir, stefnur, isma og
hyggjur ýmis konar. En hvað svo
sem áhrifamætti þessara
mannlífsþátta líður, þá verður
þeirri staðreynd seint haggað, ef
nokkurn tíma, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr, er
ljúft eða leitt. —
— að það er bara valdið eitt,
sem getur stjórnað.