Morgunblaðið - 02.02.1980, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1980
11
ur aldrei starfað með. Víst er
ástæða til að óska honum til
hamingju með ágætan árangur.
Þótt tónlist Paul Dessau sé
sjálfsagt ágæt, þá virtist mér
hún ekki nauðsynleg í jafn
ríkurri mæli og þarna. Hefði
jafnvel farið betur á að lesa
ljóðabálkinn, sem tengir atriðin,
líkt og gert er við formála og
eftirmála, sem eru og í bundnu
máli. Leikstjórinn hefur gert
leikmynd, trausta, einfalda og
snjalla, í fyllsta samræmi við
anda leikritsins.
Hlutverk eru rúmlega tuttugu
og misjafnlega veigamikil. Fara
sumir leikaranna með fleira en
eitt hlutverk. Theodór Júlíusson
leikur Púntila gósseiganda með
firnamiklum tilþrifum. Skortir
hann ekki líkamlegt atgjörvi til
átaka og hinn fyrirferðarmikla,
hjartahlýja og drukkna Púntila
leikur hann af þrótti og nokkurri
innlifun, enda skortir ekki fyrir-
myndir í íslenskum drykkjukúlt-
úr. Umskiptin, þegar rennur af
gósseigandanum og hann verður
á ný hinn harði og miskunnar-
lausi kúgari og kapítalisti, tak-
ast nokkuð vel og að öllu sam-
anlögðu verður hlutur Theodórs
góður. Matta Altonen leikur
Þráinn Karlsson af öryggi og
hlýju. Hann er sannur Matti frá
upphafi til enda, samgróinn
snjáðum leðurjakka og götóttum
sokkum, fullur réttlætiskenndar
og baráttuvilja, sem eiga við
ofurefli að etja. Þráinn er ein
styrkasta stoð Leikfélags Akur-
eyrar og það er löngu orðið ljóst,
að þar fer mikilhæfur leikari.
Leikhús, sem hefur á að skipa
slíkum listamönnum, má ekki
búa við jafn þröng kjör og verið
hefur til þessa, ef því á að
haldast á starfskröftum, sem
gera því fært að rísa undir nafni.
Samleikur Þráins og Svanhildar
Jóhannesdóttur, í hlutverki Evu
dóttur Púntila, er með ágætum.
Svanhildi bregst ekki bogalistin
fremur en endranær og sýnir
þetta duttlungafulla dekurbarn
á sannferðugan hátt. Það þarf
sterk bein til þess að standast þá
raun í litlu samfélagi, að leika
hvert aðalhlutverkið á fætur
öðru, án þess að fatast flug eða
beinlínis að fara í fínu taugarn-
ar á leikhússgestum, en hjá þeim
skerjum hefur þeim Svanhildi og
Þráni tekist að þræða. Gestur
Jónasson leikur skoplegan upp-
skafning og yfirborðsmann fim-
lega og áreynslulaust. Bjarni
Steingrímsson fær ekki ennþá
tækifæri til þess að gera meira,
en fylla upp í mynd, sem hann
leysir lýtalaust og eðlilega af
hendi í hlutverki drykkfellds
dómara. Er orðið tímabært, að
hann hvíli einhvern, sem þarf að
safna kröftum. Viðar Eggertsson
er hátíðlegur prófastur, ýktur,
afkáralegur og hræddur siða-
postuli eins og andstæðingar
kirkjunnar ætlast til að þeir séu
sýndir. Það er ógjörningur að
gera almennilegan mann úr
slíku skrípi, sem vegur salt á
móti ofurdrambsömum og til-
finningalausum málafærslu-
manni, sem Jón Fr. Benónísson
leikur með herptum svip og
eintrjáningslegum hreyfingum
eins og vera ber á þessum stað.
Steinunn Ingibjörg Gunnlaugs-
dóttir, Sunna Borg, Þórey Aðal-
steinsdóttir og Sigurveig Jóns-
dóttir leika kærustur Púntila
hressilega og setja það svipmót á
sýninguna, sem ætlast er til.
Arnheiður Ingimundardóttir og
Sólveig Halldórsdóttir leika
Lænu matráðskonu og Finnu
stofustúlku svipléttar og af
öryggi. Mikla kátínu vekja gerfi
og ekki síður svipbrigði Sunnu
Borg í hlutverki prófastsfrúar-
innar, sem eru í fyllsta samræmi
við hinn kátlega kennimann. Og
rauði Súrkala, hinn gæfusnauði
leiguliði, þarf lítið að segja, en
hógværð og gæfuleysi hans sýnir
Rangar Einarsson, er hann leiðir
þrjú fátækleg börn inn á sviðið
án þess að það hreyfi við tilfinn-
ingum þess ódrukkna Púntila.
Þar með eru allir taldir, sem
fram koma í þessari myndarlegu
sýningu á alþýðuleik Berthold
Brecht um Púntila bónda og
Matta vinnumann. Það var raun-
ar ekki ráðist á garðinn þar sem
hann er hæstur, þegar L.A. valdi
þetta verk, þótt það verði talið
með betri leikritum, sem Brecht
skrifaði rétt fyrir og á stríðsár-
unum síðari. En umhverfi, að-
stæður og andi í sveit finnska
stórbóndans standa okkur ís-
lendingum kannski nær, en í
snilldarverkunum, ævi Galileis,
Mutter Courage eða í Kákasíska
krítarhringnum. Allt um það,
Púntila og Matta var vel tekið á
frumsýningu, það var mikið
hlegið og klappað. Þeir félgar
koma til með að létta lund
margra á þorranum hér á norð-
urslóð.
V eruleikinn
yrkir
Undir stjórn Eriks Sönder-
holm hefur Norræna húsið stuðl-
að að heimsókn margra góða
gesta. Þetta gildir ekki síst um
rithöfunda og bókmenntamenn.
Meðal fólks sem ekki er haldið
annarlegum kenndum í garð
norræns samstarfs er Norræna
húsið og starfsemi þess metið að
verðleikum.
Þessir þankar verða ágengir
þegar kemur á daginn að aðeins
fáeinir menn láta það sig skipta að
danska skáldið Erik Stinus gistir
Norræna húsið. Á þriðjudaginn
flutti hann dagskrá sem hann
kallar Rejse pá jorden, en það sem
hefur mótað skáldskap hans hvað
mest eru ferðalög til fjarlægra
landa og kynni af framandi fólki.
Ungur heyrði Erik Stinus (f.
1930) sjómenn og aðra tala um
hvað væri leiðinlegt á Indlandi og
víðar. Á Indlandi gerist ekki neitt,
ekki heldur á Sri Lanka eða í
Pakistan. Reykjavík er leiðinleg
borg, þar gerist heldur ekki neitt,
sögðu menn í Kaupmannahöfn.
Það var fróðlegt að hlusta á
erindi Eriks Stinus í Norræna
húsinu. Hann sagði frá ferðalög-
um sínum um heiminn og hvernig
hann komst að því að fólk hafði
rangt fyrir sér þegar það var að
lýsa Indlandi og fleiri löndum.
Skáldskapur hans varð hluti dag-
legs lífs og reynslu manna í nýju
umhverfi. í bókum sínum hefur
hann gerst málsvari undirokaðra í
þróunarlöndunum svokölluðu og
látið margt gott af sér leiða með
þbendingum sínum um það sem
honum þykir miður fara í þessum
löndum.
Ljóð Eriks Stinus eru yfirleitt
félagslegs eðlis, tæki skáldsins til
að átta sig á samtíma sínum og fá
aðra til að íhuga vandamál sem
virðast órafjarri velferðarríkjum,
en eru þó hluti af lífi okkar og
tilveru. Kannski eiga einmitt þessi
vandamál eftir að verða hvað
fyrirferðarmest í framtíðinni?
Allt bendir til að svo verði.
Nýjasta ljóðabók Eriks Stinus
nefnist Jorden under himlen (útg.
Erik Stinus.
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Gyldendal 1979), en fyrsta bók
hans kom út 1958 og heitir
Grænseland. Það var athyglisvert
að heyra Erik Stinus segja frá því
hvernig ljóð hans hafa smám
saman orðið eins konar frásagnir,
veruleikinn kringum hann hefur
tekið að yrkja ljóð hans með
nýjum hætti. Við höfum stundum
kallað þetta opið ljóð á íslensku
eða útleitið. Sum ljóð Eriks Stinus
eru reyndar tækifærisljóð. Hann
hefur verið beðinn að yrkja um
viss efni fyrir útvarp og blöð og
orðið við þeim óskum. Þótt þessi
ljóð séu að vísu misjöfn að gæðum
hlýtur það að gefa skoðunum
manna gildi að þær séu túlkaðar í
listrænu formi. Um það höfum við
fjölmörg dæmi.
í ljóði eins og til dæmis Dan-
mark-Zimbabwe veltir skáldið því
fyrir sér hvað dauðinn merki í
raun og veru í frásögnum
blaðanna af örlögum manna og
baráttu úti í heimi:
Hvor er döden i avisens beretning?
Hvor i telefoninterviewet finder jag den?
Og doden i parlamentarikerens forespörgsel
til regeringen — hvor er den henne?
Ilvor i skriften. i kahlet. i hoderne
har dðden gemt sig?
Er allting sá sikkert fordi det er
dansk? spyr skáldið. I framhaldi
af því rifjar hann upp sögu
andófsmanna í Zimbabwe, dregur
upp myndir af nafngreindum
mönnum börðum og hlekkjuðum
og myrtum vegna sannfæringar
sinnar. Ljóðið verður áminning og
ákall til þeirra sem flytja fólki
fréttir um dauða, stríð og kúgun í
ókunnum löndum.
I Jorden under himlen eru ljóð
sem ort eru til að veita innsýn í
það sem er að gerast að baki hinna
yfirborðslegu frétta sem við erum
sífellt mötuð á. Að leiðarljósi
hefur skáldið gagnrýna hugsun og
mannlega afstöðu. Þetta eru ekki
einungis pólitísk ljóð enda þurfum
við ekki að vera sammála þeim.
Mér þykir Erik Stinus vera boð-
beri kærleika í mannlegum sam-
skiptum og í þeim boðskap sínum
er hann oft spámannlegur. Til að
mynda í hinu langa ljóði sem hann
flutti í Norræna húsinu: Herren
udfylder tomheden i Kanaan. Það
er biblíulegt ljóð, en segir frá
hrikalegum staðreyndum okkar
tíma: skyldu hermannsins sem
ekki nær til hinna mannlegu þátta
lífsins, er fyrst og fremst hlýðni.
Daglega er þetta rifjað upp
fyrir okkur, m.a. í hermdaverka-
starfsemi ísraelsmanna og Araba.
Á laugardaginn mun Erik Stin-
us flytja erindi í Norræna húsinu
og fjallar það um þróunarlöndin.
Erindið kallar hann eftir sam-
nefndri ferðabók sinni: De mægti-
ges dörtrin (1969).
afslattur a öllum plötum
og kassettum
Vegna flutninga á vörulager og breytinga höfum viö
innkallaö allar eldri plötur og kassettur og seljum nú á
rýmingarsölunni á mjög lágu verði.
Allt plötur og kassettur, sem ekki veröa lengur til sölu í verzlunum, en engu aö síöur vandað
og vinsælt efni. Barnaefni, kórsöngur, einsöngur, harmonikumúsik, gamanefni, popmúsik
og mikiö af dans- og dægurlögum.
Ódýrustu stóru plöturnar kosta aöeins kr.
Rýmingarsalan er í
1000.
VORUMARKAÐNUM
Ármúla.