Morgunblaðið - 02.02.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1980
Þvar í sumar
að leið, sem
mér var bent á
tvær aftaka-
vitlausar greinar í
Sjómannablaðinu
Víkingi. Þær fjölluðu um
sjókort og voru ritaðar
af fiskifræðingi, eða
svo skrifaði pilturinn
sig, og er það trúlegt.
Efnislega var
óþarft að svara þess-
um greinum. Öllum, sem
eitthvað varðaði um
þær, var ljóst, að
þær voru samfelld
della. Mér var þó skylt
að leiðrétta stuttlega
verstu rangfærsl-
urnar, bæði af því að
ég var sjókorta- og þá
sérstaklega fiskikorta-
málinu kunnugur og
eins af því, að nafnið
mitt lenti í grautnum
hjá piltinum. Þetta
hefur þó dregizt úr
hömlu fyrir mér. Þeg-
ar ég fór að krukka í
greinarnar, varð mér
á að skera dýpra en
ég ætlaði og undir
þessari smábólu reyndist
falin þjóðarmeinsemd,
sem stóð djúpt.
Greinarefnið tók að
vefjast fyrir mér. Ég
hefði betur látið plást-
ur á bóluna. Þjóðar-
líkaminn er hvort eð
er allur plástraður og öll
mein grafast inn. Það
vil ég taka ákveðið
fram, að ég dæmi ekki
piltinn sjálfan af grein-
unum. Ungir menn
óvitlausir skrifa
tíðum vitlausar grein-
ar, sé lundin bráð, penni
við höndina og síðan
nægjanlega mis-
lukkaðir ritstjórar til
að birta þær. í greinum
hins unga fiskifræð-
ings um sjókortin
reyndust faldar tvær
plágur íslenzks þjóðfé-
lags: framhleypinn
háskólaunglingur
og tröllheimskur sér-
fræðingur.
Unglinga-
plágan
Það er normalt, að unglingar
„uppgötvi" heiminn. Það gerist
með hverri kynslóð af annarri. í
gamla daga meðan sæmileg skikk-
an var á unglingunum, var þeim
sagt að halda sér saman með
„uppgötvanir" sínar, þar til þeir
hefðu litið í kringum sig, skildu
sitthvað betur, og þá ekki sízt það,
að heimurinn hafi orðið til nokkru
á undan þeim sjálfum. Nú má
fullorðið fólk þola, að unglingar
leggi undir sig alla fjölmiðla með
margvíslegar „uppgötvanir" sínar
og er það nýjast dæma og mér
tiltækast, að háskólaungviði er
búið að uppgötva, að auðvelt sé að
stilla saman tonnatölu íslenzka
fiskiflotans og tonnatölu fisks í
sjónum umhverfis landið og er
mikið hissa á, að það skuli ekki
hafa verið gert fyrir löngu. Marg-
ur fullorðinn hefur lifað í þeirri
von, að unglingarnir og þá einkum
háskólaunglingarnir hlypu af sér
hornin, eins og venja var flestra
vandræðaunglinga hér aður fyrr,
en einnig það er nú liðin tíð.
Hníflarnir vaxa og verða að
hrútshornum, sem unglingarnir
beita ótæpilega á gamalféð, hrekja
það af garðanum og ná sér í beztu
tuggurnar og það er bætt við
jötuna, ef hún hrekkur ekki til.
Það var ljóta uppákoman hjá
þjóðinni, loks þegar hún fékk
frelsi, að lenda í þeirri villu að
gera þjóðfélagið að tilraunaleik-
fangi unglinga.
Þótt gamlingjarnir taki þessu
hljóðalaust, og ýta undir það
margir hverjir, þá vita þeir vel, að
hið unga fólk veit ekki nóg um
þjóðlífið, þarfir þess og getu til
þess að taka við allri stjórn um
leið og það gengur frá prófborð-
inu. En svona er nú þetta. Við
höfum leyft unga fólkinu okkar að
endavelta og stokka upp fyrirtæki
og stofnanir og reyndar allt þjóð-
félagið og sitjum nú í ruslahaugn-
um og sjáum ekki útyfir hann.
Sérfræðinga-
fræðingar í skólamálum hafa
haldið svo á þeim málum, að þar
er ekki orðin heil brú í neinu,
alger ringulreið, tilraun tekur við
af tilraun. Það er þó verst, að það
er engin trygging lengur fyrir því,
að langskólamaður nái meðal-
greind og sjá allir hvaða afleið-
ingar það getur haft, þegar
mönnum eru falin ábyrgðarstörf
út á prófskírteinið eitt saman.
Ég nefni ekki félagsfræðinga af
ýmsu tagi. Þeir eru svo hrollvekj-
andi umræðuefni. (Hvað er með-
ferðarráðgjafi?)
Sýnishornið
Dæmi um það, sem að framan
er sagt um unglinga- og sérfræð-
ingapláguna, urðu mér, sem fyrr
segir, greinar hins unga fiskifræð-
ings. Þar er að finna frekju
háskólaunglings og heimsku sér-
fræðina. (Og svo er þétta máski
hinn skikkanlegasti piltur og vel
gefinn að auki, þótt svona takist
til fyrir honum). Fiskifræðingur-
inn segist hafa rannsakað sögu
sjókorta hérlendis gaumgæfilega,
og lýsir rannsókn sinni svofelldum
orðum (allar leturbreytingar eru
mínar, og orðréttar tilvitnanir
innar gæsalappa): „Ég blaðaði
gegnum efnisyfirlit Sjómanna-
blaðsins Víkings og Ægis síðustu
20 árin auk sex árganga af Sjávar-
fréttum ... Eftirtekjan var lítil.
Má nærri telja greinar er koma
Ásgeir Jakobsson:
plágan
Sérfræðingar er hvorttveggja í
senn vandræðabarn nútíma þjóð-
félags og óskabarn þess. Þeir hafa
einn
á
hann ekki. En þeir virðast ekki
fundvísari á landi, ef dæma má af
þessum unga fiskifræðingi. Það er
ekkert smáræði, sem búið er að
ræða og rita almennt um sjókort á
íslandi og nú einnig hin síðustu ár
um sérstök fiskikort. Að því er
mér sjálfum viðkemur, þá á ég
greinar á Sjómannasíðu Morgun-
blaðsins um Lóran C kort og í 5.
tbl. Ægis 1975 ritaði ég grein
sérstaklega um fiskikort og henn-
ar er getið undir því heiti í
efnisyfirliti tímaritsins, bls. 89,
svo að ekki hefur pilturinn lesið
efnisyfirlitið of vel. í leiðara Ægis
um þessar mundir var einnig
fjallað um fiskikort. Ég talaði
tvívegis um fiskikort í útvarps-
þættinum „Fiskispjall" og í bók
minni „Um borð í Sigurði", sem út
kom 1972, drep ég á efnið og þar er
að finna fiskikort af Halanum.
Fyrst pilturinn mundi eftir að
nefna mig, hefði ekki verið úr vegi
að tala við mig, áður en hann
fullyrti, að ég hefði „ekkert um
málið fjallað". Það hefði heldur
ekki verið úr vegi að hringja í
Fiskimálastjóra eða fram-
kvæmdastjóra Farmanna- og
fiskimannasambandsins og spyrja
þá um málið. Þeir hefðu getað
upplýst piltinn um, að það hefur
oft verið fjallað um sjókort á
þingum þessara félaga og gerðar
ályktanir um það efni. Um fiski-
kort sérstaklega man ég að nefna
þingsályktunartillögu austfirzku
fulltrúanna á Fiskiþingi fyrir
nokkrum árum.
Undarlegast finnst mér þó, að
fiskifræðingurinn skuli ekki hafa
haft neitt samband við Sjómæl-
ingastofnunina áður en hann
skrifaði greinarnar. Fyrr má nú
vera göslarahátturinn.
Það þarf nú sennilega ekki að
segja fólki það, að þeir hafi
eitthvað í gegnum tíðina fjallað
um sjókort á Sjómælingastofnun-
inni, en að því er' lýtur að
fiskikortum þá er sú gerð korta
lengi búin að vera á döfinni hjá
þeirri stofnun og forstöðumaður
Sjómælinganna, Gunnar Berg-
steinsson, þráfaldlega fjallað um
það opinbera í blaðaviðtölum, til
dæmis það ég man ítarlega í
Sjómannadagsblaði Morgunblaðs-
ins fyrir nokkrum árum, einnig í
Sjónvarpinu og Víkingnum (það
var önnur greinin, sem stráksi
fann, hin var eftir Guðmund
Jensson þá ritstjóra Víkings) — og
kviðpokaskeiðiim
reynzt okkur sem öðrum hvort-
tveggja, en þó meir hin síðari ár
til vandræða og er það okkar
sjálfra sök, alþýðu manna. Við
misskildum hlutverk sérfræðinga
og vöruðum okkur ekki á göllum
þeirra. Sérfræðingur var nær því
yfirskilvitleg vera fyrir okkur sem
komum snögglega úr aldalöngu
myrkri fáfræði á öllum sviðum og
tókum að byggja upp nútímaþjóð-
félag. Skyssan, sem við gerðum,
var að láta þá stjórna okkur í stað
þess, að við áttum að stjórna þeim.
Sérfræðingur er ekki stjórntæki,
ef svo má segja, heldur hjálpar-
tæki. Með aukinni sérhæfingu í
vísindum og á fleiri sviðum, er
nútímasérfræðingur oft á tíðum
maður með augað í miðju enni og í
slæmu tilfelli getur hann hvorki
rennt því til né vikið til höfðinu.
Löng skólaseta í þröngri og mjög
afmarkaðri sérfræðigrein hlýtur
að steingera manninn. Þegar hann
loks kemur útá skólatröppurnar
tekur hann strikið svo hið eina
auga horfið og heldur þeirri
stefnu, þar til gröfin opnast fyrir
honum og bindur enda á ferðalag-
ið. Unglinga- og sérfræðingaplág-
an renna að verulegu leyti saman í
einn sjúkdóm í íslenzku þjóðfélagi.
Þegar þarfir þjóðfélagsins fyrir
sérfræðiþekkingu tóku að aukast
streymdi ungt fólk í sérfræði-
greinar ýmsar og fór að flæða yfir
á sjötta og sjöunda áratugnum.
Allt var þó vandræðalaust og sem
næst við hæfi framundir lok
sjöunda áratugarins. Síðan höfum
við ekki ráðið við sérfræðinga
okkar, og alltof stór hluti þeirra er
ungur og reynslulaus. Þessir ný-
bökuðu sérfræðingar héldu hver í
sína áttina, svo sem auga hvers og
eins þeirra vissi, naumt fjármagn
þjóðarinnar, dreifðist í allar áttir,
því að allt átti að gerast í einu.
Þessi sérfræðingurinn heimtaðí
þetta, hinn hitt og þeim var leyft
að gramsa í fjárhirzlunum meðan
nokkurn pening var þar að finna.
Þeir hafa nýskeð haldið ráðstefnu
og spurt: Hver eru áhrif sérfræð-
inga á þjóðfélagið?
Það var þeirra vitið að spyrja
sjálfa sig. Það hefði ekki staðið á
svarinu hjá okkur leikmönnum,
eins og nú er komið málum.
Hagfræðingum hefur fylgt ráð-
leysi í efnahagsmálum, þeim kem-
ur ekki saman um stefnuna, fiski-
fræðingum hefur fylgt meira öng-
þveiti í fiskveiðum en áður hefur
þekkzt og ekki annað sjáanlegt en
þeir drepi þann hefðbundna
atvinnuveg í dróma með dagskip-
unum, sem stangast hver við aðra
og reynast tíðum rangar. Undir
stjórn sérfræðinga í læknastétt og
hjúkrunarstétt er heilbrigðiskerf-
ið komið úr öllum böndum og
orðið þjóðinni óviðráðanlegt. Sér-
inná þetta efni á fingrum annarr-
ar handar ... helzt aldrei á þessa
hluti minnst og veldur það furðu
minni. Lausleg athugun á ályktun-
um Fiskiþings frá þessum árum,
sem birtar eru reglulega í Ægi,
gefur til kynna að sjómælingar
hafi nánast verið bannorð á þeim
samkomum." Síðar víkur hann
aftur að þessum fjölda greinanna,
sem hann sagði fyrr að „nærri
mætti telja á fingrum annarrar
handar" og fær þá út tvær, báðar í
Víkingnum (Hvað hafa fiskifræð-
ingar marga fingur?) Svo heldur
hann áfram að messa: „... í þessi
blöð skrifa títt menn, sem áhuga
hafa á ýmsum málefnum er snerta
sjómenn, en það kemur enginn
þeirra nálægt sjókortamálinu ...
jafnvel ekki atvinnuskribentar
eins og Ásgeir Jakobsson og Jónas
stýrimaður, sem virðast láta sér
fátt það óviðkomandi, sem iýtur
að fljótandi förum. koma aldrei
inná þessi mál að því er mér
sýnist." Síðan endurtekur hann
það með misjöfnu orðalagi hér og
þar í greinunum, að það hafi
bókstaflega ekkert verið skrifað
um sjókort fyrr en hann hófst
handa, nema þessar tvær greinar í
Víkingnum.
Það er alkunna, að til sjós eru
fiskifræðingar ekki fundvísir
nema á „síðasta þorskinn". Þeir
fara aldrei svo leiðangur þeir finni
loks fjallaði Gunnar um málið í
bæklingi 1971, sem Sjómælinga-
stofnun gaf út í sambandi við
Verkfræðingaráðstefnu, sem þá
var haldin. Og svo gíeymdi fiski-
fræðingur að athuga, hvort eitt-
hvað hefði verið um málið fjallað
á Alþingi. Á Alþingi veturinn
1977 fluttu þeir Sverrir Her-
mannsson og Pétur Sigurðsson
þingsályktunartillögu um fiski-
kortagerð og á þinginu haustið
1978 flutti Sverrir sömu tillögu og
fékk hana samþykkta 5. apríl 1979.
Þessi tillaga var svo hlóðandi:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að hlutast til um, að nú
þegar verði hafinn undirbúningur
að útgáfu sérstakra fiskikorta
með Loran C-línum og öðrum
þeim upplýsingum, sem að gagni
megi koma við fiskveiðar."
Fjárveiting var ætluð til þessa
samkvæmt tillögunni og einmitt
þegar fiskifræðingurinn er sem
mest að bölsótast í Víkingnum var
fyrsta kortið að koma út hjá
Sjómælingastofnuninni. Af þessu
má sjá að fiskikortarannsókn
fiskifræðingsins er dæmigerður
Hafrannsóknaleiðangur, alger ör-
deyða á miðunum, farið í land,
hláupið í fjölmiðla og tilkynnt að
allur fiskur sé uppurinn og svo
renna fiskiskipin hvert af öðru
sökkhlaðin að landi á eftir gal-
tómu Hafrannsóknaskipinu.