Morgunblaðið - 05.02.1980, Page 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 1980
Ágætu Hvatarkonur og aðrir
fundargestir. í þessu spjalli mun
ég fyrst víkja að stöðu og hlut-
verki Sjálfstæðisflokksins í
stjórnmálum Islands, síðan að
stöðunni nú eftir kosningar og
tveimur atriðum í undirbúningi
flokksins að kosningum. Verður
síðan vikið að stjórnmálahorfum
og meðal annars að því, hvernig
ástand í stjórnmálum umheimsins
tengist horfum á íslandi. Loks
verður fjallað um þátt Sjálfstæð-
isflokksins í framvindu stjórnmál-
anna hér eftir.
I>ar scm frelsið
þrífst cnnþá
Það sem í sumum löndum er
sjálfsögð hversdagsnauðsyn hins
almenna borgara, er í öðrum
löndum fágætur eða ófáanlegur
munaður. Svo er um frelsið til að
Við, sem færðumst neðar á lista
flokksins í prófkjörinu, getum
hins vegar alls ekki áfellzt þá, sem
lögðu í mikinn áróður og auglýs-
ingar í prófkjörinu. Slíkt var
smekksatriði og heimilt öllum,
þótt við kysum að beita því ekki.
Menn færa það stundum fram,
að niðurstaða prófkjara valdi of
mörgum of miklum sárindum.
Staðreyndin er sú, að niðurröðun á
lista getur valdið sárindum engu
síður, þótt prófkjör sé ekki við-
haft. Að öllu samanlögðu tel ég, að
uppgjöf fælist í því, ef prófkjörin
yrðu af lögð.
Hitt má satt vera, að nokkurn
tíma taki fyrir flokkinn að finna
heppilegasta formið og reglurnar
fyrir framkvæmd þessarar lýð-
ræðislegu aðferðar. Slíkt verður
að gerast með mjög góðum fyrir-
vara fyrir almennar kosningar,
svo að nægilegur tími gefist til að
kynna þær vel fyrir kjósendum.
verður því miður, að því er virðist,
í fyrirsjáanlegri framtíð. Slökun-
arstefna er til lítils gagns, ef hún
er ekki gagnkvæm. Undanhald
fyrir ítrekuðu ofbeldi er allt annað
en það, sem nefnt er slökun í
pólitískum samskiptum eða „de-
tente“.
Valdataka mcð
tvennum hætti
Kommúnistar geta náð völdum
yfir ríkjum með tvennum hætti.
Annars vegar utan frá og hinsveg-
ar innan frá, með því að ná tökum
á stofnunum þjóðfélaganna, sam-
tökum og ráðuneytum. Munurinn
á afleiðingum þessa tvenns skýrist
bezt af því, sem Milovan Djilas
sagði um Evrópukommúnismann í
viðtali við brezka tímaritið „En-
counter": „Evrópukommúnisminn
sem þjóðskipulag þyrfti e.t.v. ekki
gleyma að bæta við kostnaðinum
við hernaðinn í Afganistan, eink-
um fjárhagslegum, en einnig í
mannslífum. Það er venja, að
segja að í Sovétríkjunum sé ekki
um neitt almenningsálit að ræða.
Þetta er ekki rétt nema að hluta,
því að öruggt er, að það mun ýta
við hinum óbreyttu borgurum,
þegar kisturnar fara að koma frá
Afganistan." Þarna er komið að
mikilvægu atriði, almenningsálit-
inu, sem kann að veita sterkustu
vonina um að hægt sé að koma
einhverju viti fyrir ógnarstjórn
sovétmanna. Ein Ieið að sama
marki er að sem flestar þjóðir
andmæli með því að hætta við
þátttöku í Ólympíuleikunum, sem
Sovétmenn ætla að halda stjórn
arfari sínu til dýrðar. Tæpast gæti
nokkur friðsamleg aðgerð orðið
áhrifameiri gagnvart almenningi,
er síðan gæti e.t.v. myndað þrýst-
ing á ríkisstjórnina austur þar til
Ragnhildur
Helgadóttir:
Staða Sjálfstaeðisflokksins
og horfur í stjórnmálum
tjá skoðun sína opinberlega og
berjast fyrir henni, þótt hún gangi
gegn skoðun ríkjandi afla. Þaö er
ástæða til að minna á þetta um
þessar mundir, þegar enn á ný
hefur borizt til þess hluta heims-
byggðarinnar, sem fréttir fær,
alvarleg áminning um ásýnd
kommúnismans og aðvörun um að
vernda fyrir kommúnísku valdi
þau þjóðfélög, þar sem frelsið
þrífst ennþá.
Illutverk frá upphafi
Stöðu Sjálfstæðisflokksins í
íslenzkum stjórnmálum mætti
skýra með fáum orðum, er fela í
sér það, sem hefur verið hlutverk
hans allt frá stofnun hans, en það
er að vera Fjöldaflokkur gegn
sósíalisma og öfgastefnum. í
þessa staðreynd ásamt gæfu i
mannvali hefur Sjálfstæðisflokk-
urinn sótt styrk sinn og á þessu
byggist stærð hans. Ég veit ekki,
hvort menn hafa velt því mikið
fyrir sér, hvernig orðið hefði að
búa á Islandi án þessarar stöðu
Sjálfstæðisflokksins. Ef til vill
eiga einhverjir sagnfræðingar
framtíðarinnar eftir að gera sér
og öðrum grein fyrir því, hvernig
ætla megi, að framvinda mála
hefði orðið þá. Ég veit að ég þarf
ekki að spyrja, við erum öll
sammála um að ekki veiti af
slíkum flokki á Islandi og sízt nú.
Staðan eftir kosningar
Ætla mætti af ýmsum umræð-
um, sem fram hafa farið eftir
kosningarnar nú í desember,
kveini um misheppnaða stefnu-
mörkun, flokksþrengsli og fleira,
að Sjálfstæðisflokkurinn sé ósköp
illa staddur. Flokkurinn jók þó
heildarfylgi sitt um 2,7%, er nú
sem fyrr langstærstur stjórn-
málaflokkanna í landinu og hefði
þess vegna mjög eðlilega stöðu til
að vera í forustu lýðræðisaflanna,
hvað sem líður tali manna um
sjálfheldu í stjórnmálum.
I vonbrigðum sínum yfir að
fylgisaukning flokksins skyldi
ekki verða mun meiri, hafa menn
aðallega kennt tvennu um: annars
vegar stefnumörkuninni í efna-
hagsmálum og hins vegar próf-
kjörum. Ég 'neld, að hvorugt sé
rétt, orsök vonbrigðanna hafi
fremur verið okkar eigin bjartsýni
almennt og trú á sterka stöðu eftir
óstjórn vinstri manna.
Umfram allt verður okkur að
endast kjarkur til að halda áfram
ákveðinni stefnumörkun, þannig
að fólki sé jafnan skýrt frá því
fyrir kosningar, sem gera á eftir
kosningar. Slíkt gerir allan kosn-
ingaundirbúning markvissari, auk
þess sem það er sjálfsögð kurteisi
gagnvart kjósendum.
Prófkjörin
í leit sinni að sökudólgi eftir
kosningaúrslitin hafa margir vilj-
að hengja hatt sinn á prófkjörin-.
Það kann að vera rétt að því leyti,
sem vinnan við prófkjörsbarátt-
una tekur orku og tíma frá hinum
mikla fjölda flokksmanna, sem
ver tíma sínum í aðalkosningabar-
áttuna. Þess gætir þeim mun
meira sem tíminn er skemmri frá
upphafi prófkjörsbaráttu til aðal-
kosningabaráttu.
Hinn skammi tími, sem leið frá
þingslitum í haust og til prófkjörs
og síðan aðalkosningabaráttu
strax á eftir, olli því, að nokkrir
frambjóðendur vildu síður ónáða
mikinn fjölda af aðalbaráttuliði
flokksins fyrir sig persónulega.
Við það bættist, að skammur tími
var liðinn frá síðasta prófkjöri.
Því miður voru mörg dæmi um
það, að prófkjörsreglurnar komust
ekki nægilega vel til skila að þessu
sinni.
Ný viðhorf í
alþjóðamálum
Víkjum nú að horfum í stjórn-
málum. Hér innanlands yfir-
skyggir langvarandi stjórnar-
kreppa allt sviðið. En í alþjóða-
málum hefur ofbeldi og yfirgang-
ur heimskommúnismans stórlega
breytt stöðu mála til hins verra
með innrásinni í Afganistan og
auknum ofsóknum á hendur and-
ófsmönnum.
Viðbrögð íslendinga
skipta máli
Sú hugsun gerist æ áleitnari, að
okkur Islendingum ætli að ganga
erfiðlega að draga af þessu réttar
ályktanir. Svo er að sjá, sem
flestar Evrópuþjóðir skoði veru-
leika sinna eigin landa í ljósi
þessara nýju atburða. Ljóst er, að
geysimiklu máli skiptir, hvernig
Islendingar, með nokkrum hætti
lykilþjóð í Norður-Atlantshafs-
bandalaginu, þótt lítil sé, bregðast
við. Tilvera bandalagsins er ein-
ungis einn þáttur viðnámsins gegn
heimskommúnismanum, varnar-
bandalag gegn árás erlends ríkis.
Ýmsir hafá látið hræða sig til
andvaraleysis af ótta við að vera
kenndir við kalda stríðið, sem svo
var nefnt. I ræðu, sem Hörður
Einarsson ritstjóri hélt á fundi
Varðbergs um Island og Afganist-
an, benti hann á, að „kalda
stríðið" hafi í rauninni ekki verið
annað en nafn á viðnámi gegn
kommúnismanum. Vissulega er
þetta rétt. Óraunhæft er að tala
um slökunarstefnu nú, og svo
að fela í sér yfirráð Sovétríkjanna,
en væri hins vegar þjóðleg útgáfa
af því stjórnarfari, sem þar er.“
Við þetta má bæta, að menn vita
ekki stundinni lengur, hvort það
er Moskvulínan eða önnur lína,
sem ræður í þeim flokkum Evr-
ópu, sem eru hinir raunverulegu
pólitísku samastæðir kommún-
ista, hvert sem nafn þeirra er þá
og þá, eins og t.d. Alþýðubanda-
lagið hér á landi. Nýlegt dæmi um
sveiflur af þessu tagi er, þegar
franski kommúnistaflokkurinn
tók, einn evrópskra kommúnista-
flokka, afstöðu með Moskvu til
innrásarinnar í Afganistan, en
skömmu síðar tók leiðtogi flokks-
ins Marchis gagnstæða afstöðu í
sambandi við meðferðina á Sak-
harov. Hvort sem þetta er Evrópu-
kommúnismi eða ekki, þá er aðal-
atriðið það, sem Morgunblaðið
minnti á í ritstjórnargrein nú
fyrir skömmu: „kommúnismi með
mannúðlegt yfirbragð er ekki til“.
Almcnningsálit í
Sovétríkjunum
Hinn 15. janúar birtist í franska
blaðinu Le Monde forystugrein,
þar sem fjallað var um yfirlýs-
ingar Brésnefs í Prövdu hinn 13.
jan. og hvernig hann reyni með
framkomu sinni að reka fleyg í
samstöðu vesturveldanna og fá
eitthvert þeirra til slökunar. Blað-
ið rekur, hvernig út úr yfirlýsing-
um Brésnefs megi lesa óvissu um
stöðu Sovétríkjanna, vegna for-
dæmingar fjölmargra ríkja, þar á
meðal hlutlausra og viðbragða
Bandaríkjanna, sem e.t.v. urðu
harkalegri en Sovétmenn bjuggust
við. Blaðið segir: „Þarna er um að
ræða stöðu, sem er meira en
neikvæð (fyrir Sovétríkin), ef á
heildina er litið. Og þá má ekki
að létta ógnum og stuðla að
mannréttindum.
Brésnef og Evrópa
Að mínu mati hefðu íþrótta-
menn sóma af slíkri ákvörðun.
Menn myndu skynja alvöruþung-
ann, því að öllum er Ijóst að
íþróttamenn hætta ekki að gamni
sínu við þátttöku í Ólympíuleik-
um. Ég vitna á ný til greinarinnar
í Le Monde: „I þessari stöðu er
eðlilegt, að Kremlverjar reyni að
taka hið diplómatjska frumkvæði
og hafi í hótunum. Þá er Vestur-
Evrópa bezti staðurinn til að
byrja á. Reyna þar að láta menn
gleyma innrásinni. rjúfa sam-
stöðu Nató-ríkjanna og reyna að
sanna, að slökunarstefnan sé
ennþá möguleg. Það er vegna
þessa, sem Moskvumenn hafa
hingað til gætt sín á því að ráðast
aðeins að Bandaríkjamönnum, en
hafa hlíft forráðamönnum Evr-
ópu, þótt þeir hafi gerzt „sekir"
um að fordæma innrásina í Kabúl.
Það er vegna þessa, sem Brésnef
snýr hlutunum við og sakar Carter
um að hafa Afganistanmálið að
yfirskini til þess að spilla slökun-
arstefnunni. Og það er þess vegna
sem aðalritarinn lýkur orðum
sínum á því að hvetja Evrópu-
menn til að auka öryggi sitt og
vinna að friðsamlegri samvinnu á
meginlandinu."
Að lokum segir hið franska
blað: „Við erum greinilega stödd í
upphafi nýrra diplómatískra
átaka, sem líklegá munu magnast
á komandi dögum. Carter hefur
þegar gert sér grein fyrir þessu og
því sendir hann utanríkisráðherra
sinn til að tala hug í Evrópumenn
og hvetja þá til að láta ekki
blekkjast af þessari nýju fram-
komu Sovétmanna. Og þá er það
Evrópu að kjósa sér stað á þessu
nýja skákborði."
íslandskynning í London og
þremur borgum í Frakklandi
DAGANA 12.—28. feb. n.k. mun
verða efnt til víðtækrar kynn-
ingar í Strassbourg, París, Lyon
og London, er tekur bæði til
almennrar landkynningar og
kynningar á ferðamöguleikum
frá þessum löndum til íslands,
svo og kynningar á útflutnings-
vörum okkar.
Standa að kynningu þessari
Flugleiðir hf. og Ferðamálaráð
íslands annars vegar; en Álafoss
hf., Hilda hf. og Utflutnings-
miðstöð iðnaðarins hins vegar,
ásamt Búvörudeild S.Í.S. og Sölu-
stofnun lagmetis, en allir þessir
aðilar skipta með sér kostnaði
við kynninguna. Sendiráð íslands
í París og fulltrúi Flugleiða þar
hafa haft frumkvæði um málið,
en Sveinn Björnsson viðskipta-
fulltrúi við sendiráðið hefur
starfað sérstaklega að undirbún-
ingi þessara mála undanfarið.
íslenskur matur verður fram-
reiddur á veitingahúsum á öllum
stöðunum og mun Hilmar Jóns-
son, veitingastjóri Hótels Loft-
leiða sjá um hann. Þá verður
íslenska ullarvaran kynnt með
tískusýningum, en jafnframt
gefst væntanlegum kaupendum
kostur á að kynna sér vöruna
sérstaklea og ræða við umboðs-
menn í Frakklandi og fulltrúa
fyrirtækjanna héðan. Sama gild-
ir um matvöruna. Hvað land-
kynningarþáttinn áhrærir verða
landkynningarkvikmyndir og
ljósmyndir sýndar, erindi flutt,
sýning verður haldin á íslenskum
málverkum eftir Valtý Pétursson
og Jónas Guðmundsson og ýmis-
legt fleira verður gert til að
vekja athygli á íslandi.
Er þetta í fyrsta skipti sem
þessir aðilar allir standa sameig-
inlega fyrir jafn víðtækri kynn-
ingu á landinu og ýmsum helstu
útflutningsvörum, svo sem ull-
arvörum, lambakjöti og lagmeti
og er það mat allra þeirra aðila
er unnið hafa að hinum víðtæka
undirbúningi, að kynning sem
þessi sé llkleg til að vekja áhuga
fyrir íslenskum málefnum á við-
komandi markaðssvæðum, m.a.
kynningu í fjölmiðlum og per-
sónulegum viðtölum við hina
ýmsu viðsemjendur í borgunum
fjórum," segir að lokum í frétt
frá Ferðamálaráði íslands.