Morgunblaðið - 14.02.1980, Page 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1980
70% landsmanna
biía við hitaveitur
Tíu þingmenn Sjálfstæðisílokks, Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
Matthias Bjarnason, Sverrir Hermannsson, Eyjólfur Konráð Jónsson,
Jósef H. Þorgeirsson, Steinþór Gestsson, Pétur Sigurðsson, Salóme
Þorkelsdóttir, Egill Jónsson og Halldór Blöndal hafa flutt eftirfar-
andi tillögu til þingsályktunar i orkumálum vegna húshitunar:
Alþingi ályktar að ríkisstjórnin feli Orkustofnun að gera áætlun
um framkvæmdir í orkumálum vegna húshitunar. Skal áætlunin gerð
til næstu fjögurra ára og miða að því að
• 1) innlendir orkugjafar komi i stað oliu,
• 2) ódýrari innfluttur orkugjafi verði nýttur í stað dýrari,
• 3) orkunýting verði bætt.
Áætlunin skal ná til eftiríarandi verkefna:
• 1. Jarðhitaleit.
• 2. Framkvæmdir við hitaveitur.
• 3. Lagning aðalháspennulína rafmagns.
• 4. Styrking rafdreifikerfis.
• 5. Sveitarafvæðing, sem ólokið er.
• 6. Orkusparandi aðgerðir.
í áætlun þessari skal tilgreina kostnað við framkvæmd hennar, og
fjármagn það, sem þarf, skal fá með lántökum og beinum framlögum
úr ríkissjóði, enda njóti framkvæmdir þessar forgangs.
Áætlunargerð þessari skal hraðað og vera lokið ekki síðar en 1. júlí
1980.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins:
ORKUSTOFNUN
a
VESTMANNAEYJAR
64* .
NÝTING JARÐVARMA
Á ÍSLANDI 1979
■BD HITAVEITURd' REKSTRI.Í BYG6IN6U
AÆTLAÐAR)
VW RAFÖRKUSTÖÐVAR
(i REKSTRI.I BYGGIN6U.ÁÆTLAÐAR)
•O IÐNA6ARFYRIRTÆKI
*( í REKSTRI, ÁÆTLU6)
A GRÓÐURHÚSASVÆ6I
+ SUNDLAUGAR
Framkvæmdir í orku-
málum til húshitunar
Hitunar-
kostnaður húsa
í greinargerð með tillögunni
segir m.a.:
Tillaga þessi til þingsályktunar
er flutt til að bæta úr því ástandi,
sem nú er hjá þeim hluta þjóðar-
innar sem notar olíu til upphitun-
ar húsa. Upphitunarkostnaður
þessa fólks er nú svo mikill að
óbærilegt er. Til að létta þessar
byrðar þarf þegar í stað að auka
niðurgreiðslu olíu. En ekki má þar
við sitja. Þjóðhagslega varðar
mestu að leysa hina dýru orku-
gjafa af hólmi svo sem verða má.
En til þess þarf tíma. Olíuniður-
greiðslan á því að vera bráða-
birgðaúrræði til að gera ástandið
bærilegt meðan unnið er að fram-
búðarlausn, sem er fólgin í hag-
nýtingu innlendra orkugjafa í stað
olíu. Jafnframt þarf að vinna að
því, að sú notkun erlendra orku-
gjafa, sem óhjákvæmileg er, verði
sem hagkvæmust, hagnýtt verði
sem best afgangsorka og gerðar
verði ráðstafanir til orkusparnað-
ar.
Þessi þingsályktunartillaga
fjallar um áætlunargerð til þess
að unnið verði skipulega og
markvisst að þeim framkvæmd-
um, sem -nauðsynlegar eru til að
koma á sem fyrst frambúðarlausn
þess vanda sem hér er um að
ræða.
Hér er ekki fjallað um fram-
kvæmdaráætiun fyrir orkumálin í
heild. Tillagan er takmörkuð við
þann þátt þeirra, sem varðar
upphitun húsa. Hún er um hag-
nýtingu jarðvarma í þessu skyni,
jarðhitaleit og hitaveitur. Einnig
fjallar hún um hagnýtingu orku
til upphitunar húsa. Þá er hún um
nýtingu ódýrari innfluttra orku,-
gjafa í stað dýrari. Enn fremur
tekur tillagan til bættrar orkunýt-
ingar, svo sem hagnýtingar af-
gangsorku og bættrar einangrun-
ar húsa.
En hér er ekki fjallað um
áætlanir um virkjun fallvatna til
framleiðslu raforku heldur er hér
fengist við verkefni, sem vinna
þarf til þess að framleidda orku
megi hagnýta til upphitunar húsa
eftir því sem hagkvæmt þykir.
Hins vegar hafa að sjálfsögðu
framkvæmdir, sem tillaga þessi
varðar, svo sem lagning aðalhá-
spennulína og styrking rafdreifi-
kerfis, jafnframt gildi fyrir al-
menna heimilisnotkun og iðnað.
Tillaga sú til þingsályktunar,
sem hér er lögð fram, snýr að
verkefni sem vinna þarf til að ná
tilteknum markmiðum, sem varða
upphitun húsa í landinu. Skal nú
gerð grein fyrir eftirfarandi verk-
efnum, sem gert er ráð fyrir að
framkvæmdaáætlun sú, sem til-
laga þessi fjallar um, nái til:
Jarðhitaleit
Um 70% landamanna búa nú
við hitaveitu. Gert er ráð fyrir,
miðað við þekkingu á jarðhita-
möguleikum nú, að 80% af íbúum
landsins geti fengið hitaveitur.
Fyrir fjórum árum bjuggu um
53% landsmanna við hitaveitu.
Sýnir þetta miklar framfarir á
skömmum tíma. En betur má ef
duga skal.
Mestur hluti þess jarðvarma,
sem nýttur hefur verið til þessa,
er fenginn á lághitasvæðum. Er
þetta einkum vegna þess að lág-
hitasvæði eru yfirleitt betur í
sveit sett en háhitasvæði, en
einnig vegna þess að varmi lág-
hitasvæða er aðgengilegur til
beinnar nýtingar og hentugri við
upphitun húsa en gufa eða vatn
frá háhitasvæðum.
Til hagnýtingar á jarðvarma
þarf umfangsmiklar aðgerðir.
Kemur þar fyrst til sjálf jarðhita-
leitin, rannsóknir og boránir. Áð-
ur en boranir eru gerðar á ein-
hverju jarðhitasvæði er nauðsyn-
legt að gera ýmsar rannsóknir.
Fer það eftir aðstæðum, hversu
yfirgripsmiklar slíkar forransókn-
ir þurfa að vera. Við slíkar
rannsóknir er beitt þeim aðferðum
í jarðfræði, jarðeðlisfræði og jarð- j
efnafræði, sem nauðsynlegar eru
ýmist til upplýsinga um hvar sé að
vænta jarðhita eða til að ákvarða
sem best legu, stærð og hitastig
jarðhitakerfis á staðbundnu jarð-
hitasvæði. Síðan þurfa að koma til
rannsóknaboranir til viðbótar
yfirborðsrannsóknum til að fá
upplýsingar um raunverulegt
hitastig, vatnsæðar og afkasta-
getu tiltekins jarðhitasvæðis.
Þó að jarðhitarannsóknir sjálf-
ar séu grundvöllurinn eru vinnslu-
boranir eftir heita vatninu fyrir-
ferðarmestu framkvæmdirnar í
jarðhitaleitinni. Vinnsluborunum
hefur fleygt fram á síðari árum.
Aukin tækni og bættur tækjakost-
ur hefur gert þetta mögulegt.
Nauðsynlegt er að hraða þessum
framkvæmdum svo ekki verði
óþarfadráttur á því, að jarðvarm-
inn verði hagnýttur hvar sem við
verður komið. Mikill kostnaður
fylgir þessu og ekki fyrir fram víst
um árangur í hverju tilfelli. Samt
er réttlætanlegt að leggja í hinn
mikla kostnað þar sem svo mikið
er í húfi. Það verður að leita af sér
allan grun um hagnýtanlegan
jarðvarma, þar sem hann er lang-
samlegasta hagkvæmasta lausnin
til upphitunar húsa. En eftir því
sem frumrannsóknir jarðhitaleit-
arinnar eru vandaðir geta boranir
verið hnitmiðaðri og minni sú
fjárhagslega áhætta sem jafnan
er samfara borunum.
Með tilliti til þessa er ljóst, hve
mikilvægt er að gera áætlun um
framkvæmd þeirra verkefna, sem
nú kalla að í jarðhitaleitinni, svo
að þeim verði unnið með sem
markvissustum og skipulegustum
hætti.
Hitaveitur
Ekkert er mikilvægara en að
hagnýtanlegur jarðvarmi verði
tekinn í gagnið svo fljótt sem
verða má til upphitunar húsa.
Þjóðhagslega er ekkert brýnna en
hitaveituframkvæmdir. Um 20
hitaveitur hafa nú verið stofnsett-
ar víða um landið og eru þær nær
allar í eigu sveitarfélaga. Hita-
veita Suðurnesja, sem tók til
starfa árið 1978, er að því leyti
sérstæð, að hún er sameign ríkis
og sveitarfélaga. Orkubú Vest-
fjarða, sem tók til starfa í ársbyrj-
un 1978, er einnig sameign ríkis og
sveitarfélaga. En hlutverk þess er
bæði að annast vinnslu og dreif-
ingu raforku svo og að byggja og
reka hitaveitur. Koma þarf í veg
fyrir að erfiðleikar fjárhagslega
veikra sveitarfélaga hamli eða
seinki hitaveiturframkvæmdum.
En mál þetta varðar fleira en
jarðvarmaveitur. Á þéttbýlis- |
stöðum víðs vegar um landið, þar
sem jarðvarmi er ekki fyrir hendi,
þarf einnig að gera gangskör að
því að koma upp hitaveitum. Hér
er um að ræða hitaveitur sem hafa
annan orkugjafa en jarðvarma. Á
þessum stöðum þurfa að vera
fjarvarmakerfi með kyndistöð. Er
þá reiknað með tvöföldu vatns-
dreifikerfi. Þetta verður þó að
vera með þeim fyrirvara, að ekki
sé fyrir hendi eitthvert sérástand,
svo sem að þéttleiki byggðarinnar
valdi því, að á einhverjum þéttbýl-
isstöðunum eða hluta þeirra verði
styrking rafdreifikerfis hagkvæm-
ari framkvæmd og því réttara að
hafa þar beina rafhitun en óbeina.
Gert er ráð fyrir, að kyndistöðv-
arnar séu rafkyntar og kyntar
með olíu eða öðrum orkugjöfum,
svo sem kolum. Slíkar fram-
kvæmdir eru einnig mjög mikil-
vægar þjóðhagslega, þar sem
slíkar hitaveitur geta hagnýtt
afgangsrafmagn frá orkuverum
landsins og afgangsvarma frá
verksmiðjunr og kælivatn dísil-
véla. Er þá ónefndur sá mikli
kostur, að olía, sem kyndistöðvar
slíkra hitaveitna nota, er miklu
ódýrari en sú sem ella er notuð til
upphitunar húsa, þar sem notuð er
svartolía, en ekki gasolía.
Hitaveitur með kyndistöðvum
þurfa að koma til, þó að ekki sé
fullreynt nema jarðvarmi kunni
að finnast á viðkomandi stað. Það
kann að minnsta kosti sums stað-
ar að verða seint endanlega úr því
skorið. Hafa verður í huga, að það,
sem kann að teljast óhugsandi í
dag, kann síðar að verða mögulegt
vegna bættrar tækni og rann-
sókna. Ef jarðvarmi finnst þannig
síðar er búið að búa í haginn fyrir
notkun hans, því að vatnsdreifi-
kerfi hitaveitu er fyrir hendi.
Ekkert mælir því með frestun
slíkra framkvæmda sem hér um
ræðir. Kostirnir eru einsæir.
Nú þegar hefur verið hafin
starfsemi hitaveitu með kyndistöð
á Isafirði og í undirbúningi er slík
framkvæmd á Höfn í Hornafirði.
Varðar nú miklu, að slíkar fram-
kvæmdir komi til annars staðar í
landinu þar sem þær eiga við.
Framkvæmdir við hitaveitur,
sem tillaga þessi fjallar um, er
þeim mun stærra átak í orkumál-
um landsins þar sem um er ræða
allar hitaveitur, hver sem orku-
gjafinn er.
Aðalháspennulínur
Eitt meginverkefni á undan-
förnum árum hefur verið sam-
tenging landsins í eitt raforku-
kerfi. Af hagkvæmni- og öryggis-
ástæðum þarf að tengja saman
orkuver landsins í eitt aðalorku-
flutningskerfi og reka þau í full-
komnum samrekstri með fyllstu
nýtingu orkugjafa, mesta rekstr-
aröryggi og lægsta vinnslu- og
flutningskostnað fyrir augum.
Mikið hefur áunnist í þessum
efnum með tilkomu Norðurlínu og
Austurlínu. Og treysta verður því,
að á þessu ári ljúki lagningu
Vesturlínu, svo sem ráð er fyrir
gert nú.
En mikið er enn ógert í þessum
efnum. Sumar byggðir hafa ekki
enn verið tengdar landskerfinu og
raforku verður þess vegna að
framleiða með dísilvélum. Ýmsar
línur í aðalorkuflutningskerfinu
eru enn ólagðar. Tryggja þarf
innbyrðis samræmi í heildarflutn-
ingskerfinu varðandi öryggi gegn
línubilunum þannig að einum
hluta þess sé ekki að marki
hættara við bilunum en öðrum.
Það eru slík verkefni sem þessi
sem nauðsyn er að vinna skipulega
og markvisst að samkvæmt fram-
kvæmdaáætlun þeirri sem tillaga
þessi gerir ráð fyrir.
Styrking
rafdreifikerfis
Rafvæðingu sveitanna, sem
hófst að verulegu marki fyrir um
það bil aldarfjórðungi, er nú svo
langt komið, að samveitur ná nú
til um 98% allra sveitabýla í
landinu. Rafvæðing sveitanna hef-
ur kostað mikið fé, sem hefur
komið frá ríkinu gegnum Orkusjóð
sem óendurkræft framlag. Frá
upphafi hefur verið lögð áhersla á
að koma sem flestum notendum í
samband við samveitur.
í mars 1979 samþykkti Orkuráð
að leggja til við iðnaðarráðherra,
að hafist verði handa um að
styrkja rafdreifikerfið í strjálbýli
hér á landi til þess að það geti
flutt rafmagn er nægi til al-
mennra heimilisnota í sveitum,
fullrar hitunar húsa með raf-
magni og búnota hvers konar svo
og til margvíslegra annarra nota í
strjálbýli, svo sem þjónustu og
minni háttar iðnaðar. Samþykkt
Orkuráðs var gerð á grundvelli
ítarlegrar athugunar á dreifikerfi
sveitanna og leiðum til að auka
flutningsgetu þess, sem ráðið lét
gera og byrjað var á síðla árs 1976.
Þessi samþykkt tók til verks, sem
áætlað var að kostaði 8800 millj-
ónir króna á verðlagi í byrjun árs
1979. Má með sanni segja, að sú
styrking rafdreifikerfisins í
strjálbýli, sem hér um ræðir, megi
með nokkrum rétti kallast önnur
rafvæðing sveitanna.
En styrking rafdreifikerfis er
ekki bundin við sveitirnar. Þar
sem sérstakar aðstæður á þéttbýl-
isstöðum gera beina rafhitun hag-
kvæmari en óbeina þarf að styrkja
innanbæjarkerfi viðkomandi stað-
ar.
Þetta er eitt hinna mikilvægu
verkefna, sem gert er ráð fyrir í
framkvæmdaáætlun þeirri sem
þingsályktunartillaga þessi fjallar
um.