Morgunblaðið - 19.02.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 1980

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.500,00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 230
kr. eintakiö.
Stefnan í öryggis-
málum er óbreytt
Fyrir kosningarnar lýsti Olafur Jóhannesson því yfir,
þegar hann kynnti stefnu Framsóknarflokksins, að
hann sæi ekki neinar forsendur fyrir því, að hætt yrði
varnarsamstarfinu við Bandaríkin á því kjörtímabili, sem
nú er nýhafið. Óvenjulegt var að heyra svo afdráttarlausa
yfirlýsingu frá oddvita Framsóknarflokksins um örygg-
ismál íslands og hefur hún áreiðanlega orðið til þess að
laða fylgi að flokknum. Mönnum hefur löngum staðið ógn
af hentistefnu framsóknar í varnarmálum og því miður er
sá ótti ekki ástæðulaus, þótt Ólafur Jóhannesson hafi
tekið af skarið fyrir kosningar að þessu sinni.
Nú er Ólafur Jóhannesson öllum á óvart orðinn
utanríkisráðherra í nýrri vinstri stjórn. Augljóst er af
yfirlýsingum hans eftir að hann er orðinn æðsti maður
utanríkismála, að hann ætlar í engu að hvika frá því sem
hann boðaði fyrir kosningar um varnir landsins. Á fundi
Varðbergs, félags ungra áhugamanna um vestræna
samvinnu, sem haldinn var sl. laugardag, tók Ólafur
Jóhannesson af öll tvímæli um það, að á meðan hann væri
utanríkisráðherra yrði utanríkisstefnan óbreytt. Og hann
sagði, að fylgt yrði óbreyttri stefnu gagnvart Atlants-
hafsbandalaginu og varðandi öryggismál íslands að öðru
leyti.
Mörgum hefur verið nokkur uggur í brjósti eftir að
sáttmáli hinnar nýju stjórnar var birtur vegna þess að
þar er í fyrsta sinn síðan 1949 ekki minnst á þátttöku
Islands í Átlantshafsbandalaginu eða varnir landsins að
öðru leyti. í ræðu sinni gat Ólafur Jóhannesson þess
sérstaklega, að hann hefði ekki komið nálægt samningu
utanríkismálakafla stjórnarsáttmálans og hann hefði alls
ekki að geyma tæmandi lýsingu á utanríkisstefnu
ríkisstjórnarinnar. Þótt ekki væri minnst á Atlantshafs-
bandalagið mætti ekki túlka það á þann veg, að minni
áhersla yrði lögð á aðild íslands að því en til dæmis
Sameinuðu þjóðunum.
í ræðu sinni nefndi utanríkisráðherra nokkur fleiri
dæmi því til sönnunar, að hann hefði ekki verið hafður
með í ráðum við að semja stefnuna í utanríkismálum.
Hann sagði, að kaflinn um undirbúning að átaki til
atvinnuuppbyggingar á Suðurnesjum væri undarlegur og á
röngum stað í málefnasamningnum. Sagðist hann alls
ekki geta litið á það, sem hlutverk sitt að framkvæma
hann. En eins og kunnugt er hefur Svavar Gestsson talið
þetta ákvæði mjög í anda varnarleysisstefnu kommún-
ista. Þá gerði Ólafur Jóhannesson lítið úr því ákvæði, þar
sem rætt er um hugsanlega uppskiptingu á málefnum er
varða Keflavíkurflugvöll milli ráðuneyta. Sagðist hann
hafa heyrt slíkar hugrenningar áður en frá þeim hefði
jafnan vérið horfið að athuguðu máli.
Augljóst er af þessu, að hugur utanríkisráðherra
stendur ekki til þess að framkvæma neinar breytingar á
þeirri stefnu, sem mótuð hefur verið í varnar- og
öryggismálum, enda hefði síst verið tilefni til þess nú að
hefja einhverja ævintýramennsku í þeim efnum. Á hitt er
þó jafnframt að líta, að ráðherrann er ekki einn í
ríkisstjórninni og þar sitja með honum fulltrúar þeirra
þjóðfélagsafla, sem telja öryggið engu skipta. Það eru
einmitt þessir fulltrúar, sem hafa státað sig af ýmsum
ákvæðum stjórnarsáttmálans um utanríkismál og telja
þau sér til framdráttar. Fróðlegt verður að fylgjast með
því, hvernig utanríkisráðherranum gengur glíman við
ráðherra kommúnista, þegar á hólminn er komið.
Kommúnistar byggja nú einkum vonir sínar á svo-
nefndri öryggismálanefnd. Sú nefnd hefur mikið hlutverk,
sem aðeins verður unnið af nokkurri skynsemi, ef um
hana nær að ríkja pólitísk ró, ef svo má segja. Með
yfirlýsingum sínum hefur utanríkisráðherra dregið úr
öllum stundarvafa. Hvort næði gefst til að huga að
framtíðinni ræðst ekki síst af því, hvernig til tekst við að
koma störfum öryggismálanefndar á nýjan rekspöl.
Utanríkisstefnan verð-
ur óbreytt á meðan ég
er utanríkisráðherra
— sagði Ólafur Jóhannes-
son á fundi Varðbergs
— Fylgt verður óbreyttri steínu varðandi NATO og öryggismál
íslands að öðru leyti. Utanríkisstefnan verður óbreytt á meðan ég er
utanríkisráðherra. Þannig komst ólafur Jóhannesson, utanríkisráð-
herra, að orði í ræðu, sem hann flutti á fundi Varðbergs, félags ungra
áhugamanna um vestræna samvinnu, laugardaginn 16. febrúar.
Utanríkisráðherra fjallaði um
einstaka þætti i kafla stjórnar-
sáttmálans um utanríkismál í
ræðu sinni. Um afstöðuna til Jan
Mayen sagði hann, að ákvæði
landhelgislaganna um 200 sjó-
mílna lögsögu íslands gagnvart
Jan Mayen yrði framfylgt. Þá
minnti hann á, að á síðastliðnu
sumri hefðu stjórnmálaflokkarnir
sameinast um stefnu í þessu máli
gagnvart Norðmönnum. Væri nýja
ríkisstjórnin að búa sig undir
viðræður við Norðmenn og á þessu
stigi væri ekki tímabært fyrir sig
að segja neitt frekar um málið.
Ólafur Jóhánnesson sagði, að
stjórnarsáttmálinn geymdi alls
ekki tæmandi ákvæði um utan-
ríkisstefnu hinnar nýju stjórnar,
og hann hefði ekki komið nálægt
herra að framkvæma þetta ákvæði
stjórnarstefnunnar. Auk þess sem
það væri næsta óljóst, því að rætt
væri um að „undirbúið verði öflugt
átak“ en ekkert sagt um fram-
kvæmd þess, en bæði undirbún-
ingurinn og framkvæmdin hlyti að
verða í höndum annarra ráðun-
eyta en utanríkisráðuneytisins.
Utanríkisráðherra minnti á, að
bygging nýrrar flugstöðvar á
Keflavíkurflugvelli væri forsenda
fyrir því að skilið yrði á milli
hernaðarlegrar starfsemi á vellin-
um og almenns farþegaflugs.
Taldi hann, að ekki hefði verið
horfið frá þeirri stefnu, þótt
endurskoða þyrfti stærð flug-
stöðvarbyggingarinnar vegna
minnkandi umferðar.
Varðandi það ákvæði stjórnar-
inki 1975 og undirrituðu svo-
nefnda lokasamþykkt ráðstefn-
unnar. Minnti ráðherrann á, að
frá stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins hefði ríkt valdajafnvægi í
Evrópu og í kjölfar Kúbu-deilunn-
ar 1962 hefði byrjað að draga úr
spennu milli austurs og vesturs og
mætti segja, að sú þróun hafi náð
hámarki á fundinum í Helsinki.
Síðan hafi ýmsir atburðir gert það
að verkum, að tortryggni hefði
magnast á ný milli austurs og
vesturs og bæri þar hæst innrás-
ina í Afganistan auk ómannúð-
legrar meðferðar á andófs-
mönnum innan landamæra Sovét-
ríkjanna. Nú eigi slökunarstefnan
erfitt uppdráttar, en vonandi sé
ekki ástæða til mikillar svartsýni
en næstu 12—14 mánuði muni
mikil óvissa ríkja. íslendingar eigi
að leggja því lið, að unnt verði að
halda áfram slökunarstefnunni og
miða störf til undirbúnings fram-
haldsfundar öryggisráðstefnu
Evrópu í Madrid á þessu ári við
það.
Að lokinni ræðu sinni svaraði
Ólafur Jóhannesson fyrirspurnum
Frá fundi Varðbergs sl. laugardag. Frá vinstri: Hörður Helgason, ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneytisins,
Guðmundur H. Garðarson. formaður Samtaka um vestræna samvinnu. ólafur Jóhannesson. utanrikisráð-
herra ranlumaður á fundinum, og Alfreð borsteinsson formaður Varðbergs. Ljósm. G.E.
samningu haris. Taldi ráðherrann
rangt að draga þá ályktun af
orðum sáttmálans, að legga bæri
minni rækt við til dæmis Evrópu-
ráðið, Atlantshafsbandalagið,
EFTA og sérstofnanir Sameinuðu
þjóðanna heldur en Norðurlanda-
ráð og Sameinuðu þjóðirnar sjálf-
ar, sem nefnd væru sérstaklega í
stefnuyfirlýsingu stjórnarinnar.
Þegar ráðherrann vék að því
ákvæði kaflans um utanríkismál í
stjórnarsáttmálanum, þar sem
fjallað er um undirbúning að
atvinnuuppbyggingu á Suðurnesj-
um, sagði hann, að þetta væri
undarlegt ákvæði á öfugum stað í
málefnasamningnum. Undir utan-
ríksráðherra heyrði aðeins vall-
arsvæðið og varla væri ætlunin að
hefja þar stórauknar framkvæmd-
ir. Þess vegna gæti það örugglega
ekki heyrt undir utanríkisráð-
sáttmálans, að athugað verði,
hvort rétt sé að breyta því skipu-
lagi, að utanríkisráðuneytið hafi
yfirstjórn allra málaflokka á
Keflavíkurflugvelli, sagði Ólafur
Jóhannesson, að svipaðar hug-
renningar hefðu jafnan verið uppi
í þeim ríkisstjórnum, sem hann
hefði átt sæti í, en hann efaðist
um, að það yrði talið til bóta að
skipta málum á flugvellinum aftur
upp á milli ráðuneyta. En í því
fælist til dæmis, að fármálaráðu-
neytið færi með tollamál, dóms-
málaráðuneytið með löggæslu
o.s.frv.
í ræðu sinni rakti Ólafur Jó-
hannesson höfuðþætti alþjóða-
mála og miðaði þar einkum við rás
atburða síðan leiðtogar 35
Evrópulanda, Kanada og Banda-
ríkjanna komu saman til fundar á
Öryggisráðstefnu Evrópu í Hels-
fundarmanna. Var hann meðal
annars spurður um afstöðu sína
til Olympíuleikanna og þátttöku
íslendinga í þeim. Hann sagðist
vera þeirrar skoðunar, að ekki
ætti að blanda saman íþróttum og
stjórnmálum og væri hann því
sammála þeim Geir Hall-
grímssyni og Benedikt Gröndal að
þessu leyti, hins vegar áskildi
hann sér rétt til að skipta um
skoðun, þegar hann hefði kannað
allar hliðar þessa máls nánar.
Þegar ráðherrann var spurður að
því, hvort hann teldi um innrás
eða hernaðarlega íhlutun að ræða
í Afganistan, sagði hann það vera
ótvírætt að sínu mati, að þar hefði
sovéski herinn gert innrás í land-
ið.
Fundurinn, sem haldinn var í
Átthagasal Hótel Sögu í hádeginu
á laugardaginn, var fjölsóttur.
Lánsábyrgð
ríkissjóðs:
Þrír milljarðar í
bætur í óverðtryggða bú-
vöru liðins verðlagsárs
Fjármálaráðherra lagði fram í
gær á Alþingi stjórnarfrumvarp,
sem heimilar honum, fyrir hönd
ríkissjóðs, að ábyrgjast með
sjálfsskuldarábyrgð lán allt að
þriggja milljarða króna fjárhæð,
sem Framleiðsluráð landbúnað-
arins hyggst taka á árinu 1980.
Lánið má vera verðtryggt miðað
við lánskjaravísitölu eða jafngildi
allt að 3000 m. kr. í erlendri mynt.
Þá fela lögin í sér heimild til
greiðslu úr ríkissjóði til lækkunar
þessa láns, ef greiðsla til útflutn-
ingsbóta skv. lögum nr. 101/1966
er ekki fullnýtt, þá sem svarar það
sem upp á fullnýtingu vantar. í
greinargerð segir að frumvarpið
sé flutt til að bæta bændum
óverðtryggðan útflutning land-
búnaðarvara frá síðasta verðlags-
ári.