Morgunblaðið - 19.02.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 1980
Á RÖKSTÓLUM
HANNES
HÓLMSTEINN GISSURARSON:
Málefnasamningur vinstri
stjórnarinnar
Ný ríkisstjórn er tekin við —
stjórn dr. Gunnars Thoroddsens,
Alþýðubandalagsins og Fram-
sóknarflokksins. Hana styðja
þingmenn Alþýðubandalagsins
og Framsóknarflokksins og þrír
þingmenn Sjálfstæðisflokksins,
sem allir eru ráðherrar í henni,
dr. Gunnar, Pálmi Jónsson og
Friðjón Þórðarson. Albert Guð-
mundsson tryggði hana gegn
vantrausti og er því annar „guð-
faðir“ hennar — hinn er Lúðvík
Jósepsson. Landsmenn dást
flestir að hinum gamalreynda og
slynga stjórnmálamanni dr.
Gunnari Thoroddsen fyrir að
takast að koma saman stjórn og
eru fegnir því, að langri stjórn-
arkreppu er lokið. En að mörgu
er að hyggja. Hvers vegna tókst
dr. Gunnari það, sem Geir Hall-
grímssyni mistókst? Að sjálf-
sögðu tókst honum það vegna
þess, að Framsóknarflokkurinn
og Alþýðubandalagið töldu sér
fremur hag í því að ræða við
hann en Geir (sem var miklu
eðlilegra, því að hann er formað-
■ ur Sjálfstæðisflokksins), því að
þessir flokkar vonuðu, að Sjálf-
stæðisflokkurinn klofnaði. Frá
siðferðilegu sjónarmiði er fram-
koma þeirra óverjandi, en við þá,
sem spyrja einungis að leikslok-
um, segi ég: Sér grefur gröf, er
grefur ...
Fögnuður almennings minnir
mig á hinn almenna fögnuð eftir
„sólstöðusamningana" á vinnu-
markaðnum 1977. Flestir voru
fegnir því, að vinnufriður varð,
og spurðu ekki um það, hvaða
verði hann var keyptur. Skyndi-
lega slaknaði á þöndum taugum,
og lýðurinn laust upp fagnaðar-
ópi. Eini maðurinn, sem varaði
við þeim, svo að eftir væri tekið,
var hagfræðingurinn dr. Þráinn
Eggertsson í stuttri og snjallri
grein, Svartnætti sólstöðusamn-
inganna, í Vísi. Viðvörun hans
reyndist á rökum reist, vinnu-
friðurinn var of dýrkeyptur, og
ríkisstjórnin féll með braki og
brestum, þegar hún ætlaði að
lagfæra samningana. Ekki skipt-
ir einungis máli, að samið er,
heldur einnig um hvað er samið.
Ég ætla að ræða það í þessari
grein, um hvað var samið í
þessari ríkisstjórn.
Er ríkisstjórnin vinstri
stjórn? Skilyrðið fyrir skyn-
samlegu svari við þessari spurn-
ingu er það, að orðið „vinstri
iórn“ hafi merkingu. Ég tel, að
ðin „hægri" og „vinstri" séu
.arklaus í stjórnmálum, því að í
þeim sé valið um frjálshyggju
eða samhyggju (sósíalisma). Én
þær ríkisstjórnir, sem nefndar
hafa verið „vinstri stjórnir“ í
íslenzkri stjórnmálasögu, hafa
þó haft nokkur greinileg sér-
kenni. í fyrsta lagi hefur sam-
vinnuandinn verið lítill í þeim,
og þær hafa verið óstöðugar —
bæði vegna þess að þær hafa
alltaf verið samstjórnir þriggja
flokka og hins að þær hafa lofað
fleiru en þær hafa getað efnt. í
öðru lagi hefur eyðslan umfram
getuna alltaf valdið verðbólgu.
sem hefur fellt þær að lokum. I
þriðja lagi hafa þær ekki mark-
að stefnu í utanríkismálum af
þeirri ábyrgðarkennd og því
raunsæi, sem er lífsnauðsynlegt
lítilli þjóð. Af þessum sérkenn-
um fær orðið „vinstri stjórn"
merkingu sína. Og við blasir af
lestri málefnasamnings hinnar
nýju ríkisstjórnar dr. Gunnars
Thoroddsens loknum, að hún er
samkvæmt þessu vinstri stjórn.
Málefnasamningurinn er óska-
listi — og því er gleymt, að
reikningur er á bakhlið allra
óskalista — og í utanríkismálum
er engin raunverulegt stefna
mörkuð.
Verðbólgan hefur hrjáð at-
vinnulífið í áratugi, en aldrei
eins illa og á þeim áratugi, sem
er að ljúka. Hennar vegna er
hagvöxtur að stöðvast og Islend-
ingar þannig að tapa samkeppni
við nágrennaþjóðirnar um góð
lífskjör. Eina lækning þessarar
verðbólgu er takmörkun — tak-
mörkun útlána úr bönkum, tak-
mörkun ríkisútgjalda óg tak-
mörkun launahækkaria. Ríkis-
stjórnin verður að hætta að brúa
bilið á milli eyðslu og getu með
aukningu peningamagns. En hún
ætlar ekki að hætta því sam-
kvæmt málefnasamningnum,
heldur halda áfram að eyða.
Verðbólguvandann á ekki að
leysa, þótt hann ógni frjálsu
atvinnulífi á íslandi. Þá stjórn-
málamenn, sem eru í þessari
ríkisstjórn eða styðja hana,
brestur kjark til þess að segja
sannleikann. Þeir fresta timb-
urmönnunum eftir ofdrykkju
þessa áratugs með því að halda
áfram að staupa sig.
Hagvöxtur er að stöðvast á
íslandi. Þetta felur það í sér, að
kjarabaráttan harðnar, því að
kjarabót eins hóps verður á
kostnað annars, þegar hún verð-
ur ekki með vexti atvinnulífsins,
aukningu framleiðslunnar. Bezt.
er að sjálfsögðu að leysa
vandann að skipta þjóðarkök-
unni með því að stækka hana.
En hvar eru vaxtarmöguleikar á
nýju
íslandi? Að fullnýttum fiskimið-
unum eru þeir í orkuvinnslu og
útflutningsiðnaði. Sá kostur
fylgir einnig aukningu þeirrar
framleiðslu, að atvinnulífið
verður fjölbreyttara og sveiflur í
sjávarútvegi — sem valda því, að
verðbólgan á íslandi er margföld
það, sem hún er í nágrannalönd-
unum — því ekki eins tilfinnari-
legar og ella. Ríkisstjórnin ætlar
ekki heldur að nýta þessa mögu-
leika, heldur fylgja þeirri stefnu
Alþýðubandalagsins að selja út-
lendingum ekki orku og iðnað-
arvöru.
Hvaða mynd má með réttum
rökum draga upp af framtíðinni
eftir lestur málefnasamnings-
ins? Mynd sífelldra verðhækk-
ana og skattahækkana og
síharðnandi kjarabaráttu, laus-
ungar og spillingar. Þessi vinstri
stjórn fellur en verið getur, að
það verði of seint og mannvæn-
legt fólk flytji frá landinu, en
þeir sem eftir verða, sökkvi
niður í það fen samhyggjunnar,
ríkisafskiptanna, stéttahaturs-
ins og sjálfsþurftabúskaparins,
sem þeir komist ekki upp úr
aftur. Sú þjóð er valdsmönnum í
risaríkjunum auðveld bráð.
Líftaugin, sem tengir íslendinga
við aðrar vestrænar þjóðir í
viðskipta- og varnarmálum og
sameignarsinnar leggja allt
kapp á að skera á, má ekki slitna
af þessum ástæðum. Á meðan
hún er, er enn von. Það er líklega
alvarlegast í þessum málefnar
samningi, að ekki er neitt sagt
um samvinnuna við hinar vest-
rænu lýðræðisþjóðir — þótt
Kalda stríðið sé að harðna og
Kremlverjar fremji hvert
mannréttindabrotið af öðru.
Lúðvík Jósepsson, formaður Al-
þýðubandalagsins, sem er
áhrifamesti stjórnarflokkurinn,
sagði í viðtalið við Vísi, þegar
hann var spurður 15. júlí 1978
um réttarhöldin yfir andófsm-
önnunum Saranskí og Ginzbúrg:
„Ég óska ekki eftir að segja eitt
einasta orð um þetta:“ Þessi er
áhugi hins „guðföður" vinstri
stjórnar dr. Gunnars Thor-
oddsens á mannréttindavörn í
austri. Vonandi hafa íslendingar
ekki eignazt neinn von Papen —
hinn valdasjúka og hégóma-
gjarna þýzka yfirstéttarmann,
sem samdi við óvini þýzka lýð-
veldisins, þjóðernis-samhyggju-
menn _ (nasjónal-sósísalista)
Hitlers 1933, í þeirri von, að
sjálfs hans vegur yrði meiri en
ella. En reyndin varð sú, að
Þýzkaland var lagt í rúst.
Halldór Ásgrímsson í skattlagaumræðu:
V erðbólgan heíur
brenglað hugtök,
sem skattlagn-
ing byggist á
Skattalög löguð að verðbólguþróun
Frumvarp til breytinga á lögum um eigna- og
tekjuskatt kom til umræðu í neðri deild Alþingis í
fyrradag, eftir 2ja mánaða skoðun í þingnefnd, en
það varðar aðallega ýmsa þætti skattlagningar á
atvinnurekstur, auk þess sem það nær til vissra
frádráttarliða einstaklinga og hefur að geyma
innheimtuákvæði skatta, sem skorti í hinum fyrri
skattalögum þar sem staðgreiðslufrumvarpið dag-
aði uppi á Alþingi. Halldór Ásgrímsson (F),
framsögumaður fjárhags- og viðskiptanefndar,
flutti framsögu fyrir breytingartillögum nefndar-
innar. Matthías Á. Mathiesen og Sighvatur Björg-
vinsson (A) tóku þátt í umræðunni. Hér á eftir
verður drepið á örfá efnisatriði í ræðum þeirra, en
framhjá ýmsu gengið og aðeins lauslega eftir haft.
Verðbreytingar
hagnaður
Halldór Ásgrímsson (F) mælti
fyrir sameiginlegu nefndaráliti
fjárhags- og viðskiptanefndar.
Hann sagði að vandamál, sem
komið hefur upp varðandi löggjaf-
aratriði í skattamálum á undan-
förnum árum, mætti flest rekja til
verðbólgunnar, sem hefði brengl-
að þau hugtök (hagnaðar- og
eignarhugtak), sem skattlagning
byggi r á. Betra væri að vísu að
koma verðbólgu niður, en að laga
skattalög að verðbólgu en þegar
hún hefur ríkt jafn lengi og raun
ber vitni, verður að horfast í augu
við vandann. Þá rakti HÁ efnis-
atriði frumvarpsins, sem fyrst og
fremst fjalla um skattlagningu
atvinnurekstrar, en aðeins að litlu
leyti um framtöl einstaklinga, þó
það taki einnig til fradráttarliða,
er þá varða, þ.á.m. hámark vaxta-
frádráttar, sjómannafrádrátt o.fl.
HÁ sagði verðbólguna einkum
brengla tvö atriði í reikningsskil-
um fyrirtækja: 1 afskriftir byggð-
ust skv. eldri lögum á gömlu
kostnaðarverði, sem væri löngu
úrelt, og 2 að vörunotkun sé færð á
verðlagi, sem sé skakkt orðið. Að
auki sé fjármagnskostnaður færð-
ur til gjalda án tillits til þeirrar
verðbólgu sem ríkir, þannig að
hagnaður, sem myndast við verð-
rýrnun skulda, komi ekki til tekna
við skattálagningu.
HÁ sagði tvo sérfræðinga hafa
starfað með þingnefndinni: Árna
Kolbeinsson, deildarstjóra, og Ól-
af Nílsson, löggiltan endurskoð-
anda. Nefndin hefði að auki leitað
umsagnar fjölmargra aðila, sem
málin snertu.
HÁ sagði að meginatriði frum-
varpsins væri meðferð á verð-
breytingarhagnaði eða tapi vegna
peningaeigna og skulda. Það at-
riði, sem mestan tíma hefði tekið,
væri fyrning vegna verðbreytinga-
hagnaðar. Frumvarpið gerir ráð
fyrir því að slíkur hagnaður sé
færður til tekna en tillit tekið til
peningastreymis með því að heim-
ila afskrift á móti reiknuðum
verðbreytingahagnaði sem nemur
Vt af honum. Eftir mikla umfjöll-
un hafi þótt rétt að hækka þetta
afskriftarhlutfall og sé í breyt-
ingatillögu lagt til að það verði
45%. Einnig er tekin upp sérstök
heimild til 100% fyrningar af
verðbreytingarhagnaði skulda,
sem samsvara nýfjárfestingu, sem
ekki hefur verið tekin í notkun.
Matthias Á. Mathiesen
Sighvatur Björgvinsson