Alþýðublaðið - 13.04.1931, Side 1

1931.
Mánudaginn 13. apríl.
84. tölublað,
✓
AlÞýða(lokkurInn
og
Irerða stfórnarsklfti ?
Alpýðuflokkurinn viðurkennir
þörfina fyrir umbótum í sveitum
iandsins, og samvinnan við
Framsóknarflokkinn bygðist á
því, að hann hins vegar viður-
kendi þörfina fyrir endurbðtum á
kjörum verkalýðsins. En miörgmn
Alþýðuflokksmönnum hefir þótt
Pramsóknarmenn í litlu sýna,
einkum á síðastliðnu ári, að þeir
viðurkendu þessa þörf verkalýðs-
ins til þess að ná rétti sínum.
Það hefir því gætt töluverðrar
Sóánægju í Alþýðuflokknum út af
samvinnunni við Framsókn, og á
Alþýðusambandsþinginu í haust
vár samþykt með miklum meiri
hiuta tillaga um að lýsa yfir því,
að ástæðurnar fyrir hlutleysi þvf,
©r Alþýðuflokkurinn hefði greitt
Framsóknarstjóminni, væru
horfnar.
Þrátt fyrir tillögu þessa reyndi
Alþýðusambandsstjórnin enn að
nýju samvinnu við Framsóknar-
flokkinn, þannig að hann gegn
hiutleysi. Alþfl. við i hönd far-
andi kosningar’ léði að minsta
kosti tveim stórmálum, er verka-
lýðinn varða mikið, fylgi sitt.
Þessi tvö mál voru verka-
mannabústaðirnir og kjördæma-
skipunin. Ekki mátti minna vera
en að 1 milj. króna yrði lögð til
verkamannabústaða, en það svar-
aði til þess, að búa hefði mátt
til 150 íbúðir, og myndu þá 90
til 100 af þeirn hafa fengist hér
í Reykjavík, en 50 til 60 í öðrum
kaupstöðum og kauptúnum.
Lægri kröfu en þetta var ekki
hægt að gera, hvort heldur litið
var á þörfina eða á hlunmndi
þau, er bændur höfðu íengið úr
landssjóði með tifstyrk Alþýðu-
flokksins.
En reynslan hefir orðið, að
stjórnin hefir ekkert gert í mál-
inu, en nú hefir loks fyrir at-
beina Magnúsar Sigurðssonar
bankastjóra, sem er formaður
Byggingasjóðs Reykjavikur, feng-
ist loforð fyrir fjórða hluta þess
fjár, er nauðsynlegt var talið, og
þó með skilyrðum, sem ekki er
hægt að uppfylla nema með
breytingum á lögunum um verka-
mannabústaði.
Það hefir lengi verið eitt helzta
áhugamál Alþýðuflokksmanna að
fá lagfæringu á kjördæmaskipun-
inni, þannig að Alþýðuflokkurinn
fengi þingmannatölu í siamræmi
við atkvæðafjölda, en engin nið-
urstaða fékst í því máli í samn-
ingaumleitunum við Framsókn.
Á þinginu varð uppvíst meö
ræðu fjármálaráðherra urn fjár-
hag ríkissjóðs, að þrátt fyrir ó-
væntar og óvenjulega miklar
tekjur 1930 hafði þeim öllum ver-
ið eytt upp, þannig að á hinu
mikla atvinnuári 1930, þegar eng-
inn hörgulí var á fyrir verka-
menn að fá atvinnu, hafðf stjórn-
in ekki að eins látið vinna opin-
ber verk samkvæmt fjárlögunum,
heldur auk þess í heimildarleysi
látið vinna fyrir mörg hundruð
þúsund krónur.
Lýsti fjármálaráðhen-ann því
yfir, að vegna þessara miklu op-
inberu verka, er stjórnin hafði
látið vinna í fyrra (í heimildar-
leysi) myndi verða mjög lítið
unnið af hálfu ríldssjóðs í at-
vlnnuleysisárinu 1931. En þessi
fjármálastefna er alveg gagnstæð
stefnu Alþýðuíloklcsins, sbr. frv.
um jöfnunarsjó'ð ríkisins og ó-
verjandi frá sjónarmiði verka-
lýðsins, sem krefst þess, að ríkið
haldi uppi opinberri vinnu og
auki hana þegar atvinnuleysi
skellur á.
Samfara þessu hefir ríkisstjórn-
in ekkert gert til þess að útvega
fé til fasteignaveðslána í bæjun-
um (Veðdeildin), og er afleiðing-
in sú, að svo að segja allar ný-
byggingar eru stöðvaðar, en at-
vinnufeysi orðið af þeim orsök-
um fyrir mörg hundrhð verka-
manna og iðnaðarmanna í
Reykjavík einni, en stjórnin virð-
ist láta sig það engu skifta. Af
þesisum orsökmn varð það bert,
að Alþýðuflokkurinn hlyti að
hætta öllum hlutleysisstuðningi
við stjórnina og telja sig í and-
stöðu við hana, þar sem ekki
varð sjáanlegt að seta hennar á-
fram væri til gagns fyrir verka-
lýðinn.
Við alt þetta bætist, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir nú seint
á þinginu snúist öndverður gegn
tveim stórmálum fyrir verkalýð-
inn, sem er Sogsvirkjunin og
stjórnarskrármálið. Sogsvirkjunin
er svo sem kunnugt er eitt hið
mikilvægasta framfarámál
Reykjavíkur og alls suðvestur-
hluta landsins og getur með ó-
dýru rafmagni komið að gagni
42 þúsundum af íbúum þessa
lands til heimilsnota og iðju, auk
þess sem af henni leiddi núna í
Eins og skýrt var frá hér í
blaðinu á laugardaginn ber í-
haldið fram í sameinuðu þingi
vantraustsyfirlýsingu á stjórn-
inai Kemur hún fyrir þingfund í
dag (hvernig ræða skuli), og
kemur sennilega sjálf til umræðu
á þriðjudag eða miðvikudag.
Styrkleiki þingflokkanna er svo
sem hér segir:
Framsókn 19
íhaldið 17
Alþýðuflokkurinn 5
Utan flokka (Gunnar frá Sela-
læk) 1
42
í samræmi við bréf það, er
þingmenn Alþýðuflokksins sendu
forsætisráðherra og getið var á
laugardaginn, munu Alþýðu-
flokksmennirnir greiða atkvæði
með vantraustsyfirlýsingunni og
hún þvi verða samþykt. Mun
Framsóknarstjórnin þá vafalaust
beiðast lausnar.
Margur mun spyrja: Hvað
skeður svo?
Eflaust það, að konungur mun
spyrja formann íhaldsflokksins,
Jón Þorláksson^ hvort hann geti
atvinnuleysinu og öli næstu fjög-.
ur árin mikla atvinnu fyrir verka-
menn. Virkjunin kostar um 7
milj. ltróna og er þrautrannsakað
að muni bera sig ágætlega, •
Stjórnarskrárfrumvarp lands-
stjórnarinnar var að eins um að
lækka kosningaaldurinn niður í
21 ár og afnema landkjörið. Hið
fyrra er gömul og ný krafa Al-
þýðuflokksins, en afnám land-
kjörsins er mjög vafasamt rétt-
lætisatriði með þeirri ranglátu
kjördæmaskipun, er við búum
við.
Alþýðuflokkurinn bar því fram
breytingartillögur við stjórnar-
skrárfrumvarpið rnn að hægt yrði
með einföldum lögum að koma
á hlutfallskosningum og að nýjar
kosningar skyldu fram fara að
loknu þingi 1932, svo að hinir
nýju kjósendur (milli 21—24 ára)
gætu þá þegar neytt kosningar-
réttar síns. Ef aðstaða yrði til
þess á næsta þingi, sem vænta
má eftir styrkleik Alþýðuflokks-
ins, væri þá hægt að samþykkja
nýja réttláta kjördæmaskipun,
sem gæfi hverjum stjórnmála-
flokki þá þingmannatölu, sem at-
kvæði hans segði til um. Ef hægt
væri að koma þessu á, myndi á-
valt í framtíðinni hver stjórn-
myndað þingræðisstjórn, þ. e.
stjórnr er hafi meiri hluta þings-
ins með sér, eða að minsta kosti
minni hluta í andstöðu við sig
(eins og var ástatt um Fram-
sóknarstjóminá meðan Alþýðu-
flokksmenn voru hlutlausir). Þar
eð Alþfl. mun ekki gefa neina
hlutleysisyfiTÍýsingu gagnvart
væntanlegri íhalds-stjórn, getur
Jón Þorláksson ekki myndað
stjórn á þingræðisgrundvælli, og
mun líklega leggja til, að mynd-
uð sé ópólitísk • bráðabirgðastjórn,
sennilega aðallega af mönnum,
er standa algerlega eða að mestu
utan við stjórnmáladeilurnar.
Verði ekki hægt að mynda slíka
stjórn, er hafi þingmeirihluta að
baki sér, er sennilegt aö konung-
ur feli Framsóknarstjórninni að
sitja fram yfir kosningar sem
valdalaus bráðabirgðastjórn.
Þess má geta hér, að á Al-
þýðusambandsþinginu var sam-
þykt að taka engan þátt í stjórn-
armyndun fyr en flokkurinn hefði
meiri hluta, og tekur því enginn
Alþýðuflokksmaður sæti í ráð-
herrastól, hvemig svo sem vænt-
anleg stjórn verður mynduð.
máiafiokkur hafa sjálfstæð fram-
boö, og Alþýðuflokksmenn hvar-
vetna á landinu vera í einni sam-
fylking við kosningar, en afleið-
ingarnar yrði þegar í stað, að
þingmannatala fiokksins tvöfald-
aðist og áhxif hans yxu að sama
skapi.
Framsókn snerist móti þessum
breytingum, sem síðan voru sam-
þyktar með atkvæðum Alþýðu-
flokksmanna og íhaldsmanna.
Sama var uppi á teningnum ný-
lega í neðri deiid,, er fjölgun
þingmanna Reykjavíkur var rædd
þar, og við fyrstu umræðu við
Sogsvirkjunina.
Enda þótt fhaldsflokkurinn sé
höfuðandstöðufiokkur Alþýðu-
fiokksins, þá hefir svo undarlega
borið við, að leiðir þessara
flokka hafa legið saman um þrjú
stórmál á þinginu, en vegir Al-
þýðuflokksins og hinna gömlu
bandamanna hahs, Fram&óknar-
manna, skilist. Afleiðingin af
þessu er sú, að Alþýðuflokkurinn
hefir gert tvær ákvarðanir. Önn-
uf er það, að ganga í opna and-
stöðu gegn Framsóknarstjóminni,
greiða atkvæði með vantrausti,
ef fram kæmi, en hins vegar
styðja enga flokksstjórn á þing-
NiðurLag á 2. síðu.