Morgunblaðið - 01.06.1980, Síða 6
54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ1980
Hæstiréttur Spánar hefur
sætt harðvítugri gagnrýni
fyrir að hafa dæmt Juan
Luis Cebrian í fangelsi, en
hann er ritstjóri virtasta
blaðs landsins, E1 Pais. Dóm-
ur þessi er m.a. talinn til
marks um, að dómstólar
landsins, jafnt borgaralegir
dómstólar sem herdómstólar
beri enn sterkan keim af
stjórnarfari Francos.
í apríl 1978 skrifaði
Cebrian grein, sem hann kall-
aði: Fjölmiðlar og lýðræði, og
Franco: Andi hans virðist ennþá
svífa yfir vötnunum.
Spánverjar
búa enn við af-
leitt réttarfar
fór þar mjög hörðum orðum
um framkvæmd réttarfars á
Spáni. Hann var ákærður
fyrir að hafa sýnt dómstólun-
um fyrirlitningu og síðan
dæmdur í þriggja mánaða
fangelsi og háa fjársekt.
Dómurinn kom illa við
ríkisstjórn Adolfo Suarez og
Miðdemókratabandalagið, en
það gat ekki rönd við reist,
því dómsvald og fram-
kvæmdavald á Spáni er að-
skilið.
En málið er ekki svona
einfalt. Ákvarðanir dómstóla
að undanförnu hafa skotið
lýðræðissinnum skelk í
bringu. Alvarlegra er það, að
herdómstólar starfa enn og
hafa vald til þess að yfir-
heyra óbreytta borgara.
Réttarfarshugmyndir þeirra
eiga lítið skylt við það sem
viðgengst í venjulegum lýð-
ræðisríkjum. Til dæmis má
taka málssóknina gegn Pilar
Miro, sem stjórnaði töku
kvikmyndarinnar Glæpur í
Cuenca. Myndin var öðrum
þræði byggð á sannsögu-
legum heimildum frá fyrri
hluta þessarar aldar, þ.e.
meintum pyndingum hers-
veitanna Guardia Civil. Enda
þótt ekkert opinbert kvik-
myndaeftirlit sé í landinu,
hefur kvikmyndin enn ekki
verið tekin til sýninga og
Pilar Miro hefur verið ákærð-
ur fyrir að „sýna hernum
móðgun".
Fyrir tveimur árum var
dóttir Francos handtekin á
flugvellinum í Madrid og
ákærð fyrir að reyna að
smygla úr landi til Sviss
skartgripum úr gulli og dem-
öntum. Hún var dæmd til að
greiða fjársekt er svaraði til
fjögurra milljóna króna og
djásnin voru gerð upptæk.
Dómstóll ógilti dóm þennan,
hægri öflunum til mikillar
ánægju.
Herdómstóll, skipaður
fimm liðsforingjum, tók
furðulega mjúkum höndum á
ofursta og höfuðsmanni, sem
ákærðir höfðu verið fyrir að
leggja á ráðin með „Galaxia
aðgerðina", en það var hálf-
geft skrípasamsæri í nóv-
ember 1978 til að steypa
stjórn Spánar og ræna for-
sætisráðherranum. Hlutað-
eigendur fengu dóma til
málamynda og voru í raun
réttri látnir lausir tafarlaust.
Höfuðsmaðurnn var jafnvel
hækkaður í tign. Öfgaöflin til
hægri hrósuðu miklum sigri
yfir þessum málalokum.
Allir lýðræðissinnar á
Spáni hafa áhyggjur af þróun
réttarfarsins þar og þeim
válegu teiknum um að andi
einræðisstjórnar Francos sé
á ný farinn að svífa þar yfir
vötnum. Það má furðulegt
teljast, að herdómstóll skuli
sýkna menn, sem ákærðir eru
fyrir landráð, en hæstiréttur
skuli kveða upp fangelsisdóm
yfir frægum ritstjóra fyrir að
skrifa grein um fjölmiðla og
lýðræði.
-WILLIAM
GEMLYN- JONES
VALTIR VELDISSTOLAR
Gadaffí
klórar í
bakkann
Útrýmingarherferð Gadaffís of-
ursta í Líbýu gagnvart andstæð-
ingum sínum, sem dveljast i út-
legð, sýnir m.a. magnaða óánægju
með stjórn landsins. Miðstéttirnar
eru mjög óánægðar með þjóðnýt-
ingu einkafyrirtækja, sem gerð
var á síðasta ári án þess að
skaðabætur kæmu fyrir. Um fimm
ára skcið hefur her landsins verið
til alls vís. Gadaffi hefur því talið
nauðsynlegt að skipa sérstakar
hersveitir undir stjórn hins al-
ræmda frænda sins, Said Gadaffi
Adm og eiga þær að koma í veg
fyrir að óánægðar herdeildir láti
sverfa til stáls gegn stjórn lands-
ins.
Enda þótt landið sé auðugt af
dýrmætri olíu eru kjör manna þar
furðu bágborin. Skortur á ýmsum
grundvallarnauðsynjum fer vax-
andi. Matvæli eru af skornum
skammti. Til dæmis er aðeins unnt
að kaupa kjötmeti einu sinni eða
tvisvar í viku og ávextir eru yfir-
leitt ófáanlegir.
Þetta ástand á m.a. rætur að
rekja til þess, að Gadaffí eyðir
ógrynni fjár til vopnakaupa. Á
síðustu 6 árum hefur hann til
dæmis keypt vopn af Rússum fyrir
600 milljarða króna. Gaddafí er líka
mjög örlátur á vopn við ýmsar
byltingahreyfingar.
Erlendir sendimenn í Líbýu
hermdu nýlega að um 7—8 þúsund
sjálfboðaliðar væru í þjálfun fyrir
hryðjuverkastarfsemi í 20 þjálfun-
arbúðum. Þessa menn kallar Gad-
affí „lausnara þriðja heimsins".
Þessar aðgerðir hafa fyllt mæl-
inn hjá mörgum Líbýumönnum.
Þeir telja að afskipti stjórnar af
stríðinu milli Uganda og Tanzaníu
hafi verið ljóst dæmi um fánýti
utanríkismálastefnu Gadaffís. Áð-
stoð hans við ídi Amin var þjóðinni
dýrkeypt. Hann sendi honum 1500
menn, þar af féllu 400 og 200 voru
teknir til fanga.
Gadaffi: 600 milljarðar til vopna-
kaupa á sex árum.
Sannleikurinn er sá, að Gadaffí
er hættulegur og örgeðja lýðskrum-
ari. Hann telur sjálfan sig leiðtoga
sameiningarhreyfingar Araba og
kjörinn eftirmann Nassers. Hann
hefur líka aðstöðu til þess að láta að
sér kveða með því að blanda sér inn
í innanríkismál annarra arabaríkja
í því skyni að móta sams konar
stjórnarfar og hann hefur knúið
fram í Líbýu.
Eigi að síður er langt frá því að
byltingin í Lýbíu sem hófst fyrir 9
árum, hafi tekizt á innanríkisvett-
vangi og í utanríkismálum.
Öll andstaða í Lýbíu hefur verið
brotin á bak aftur með harðri
hendi. Skyndiaftökur eru tíðar og
það eru hreinsanir hins nýja bylt-
ingarráðs í landinu, sem gera það
að verkum, að allt er þar með
kyrrum kjörum. Þetta byltingarráð
ræður í raun og veru lögum og
lofum í landinu ásamt með ríkis-
stjórninni.
í sjónvarpi eru stundum sýnd
réttarhöld yfir fólki, sem ákært
hefur verið fyrir spillingu. Slíkt
kemur varla í veg fyrir, að fólk
sætti sig við skoðanakúgun, enda
vita flestir, að þeir sem framkvæma
réttarhöldin eru yfirleitt sekir um
miklu meiri spillingu en hinir
ákærðu.
Aftökusveitir Gadaffís hafa nú
skotið upp kollinum í London, Róm
og Bonn, og eru til marks um, að
hann ætlar að ganga milli bols og
höfuðs á andstæðingum sínum í
útlegð. Hitt er ekki víst, hvort hann
hefur erindi sem erfiði.
MOHAMED BEN—MADANI.
HORMÓNAR
„Yngingarlyf“
vekur vonir
Hormón, sem getur komið að
góðu gagni í baráttunni við
smitsjúkdóma og krabbamein og
jafnvel dregið úr ellihrörnun, hef-
ur valdið miklu fjaðrafoki meðal
líffræðinga og lyfjaframleiðenda.
Þetta tiltekna hormón verður til
í skjaldkirtlinum en um það
líffæri hafa menn lengi verið
fremur ófróðir. Rannsóknir
síðustu tveggja áratuga hafa þó
leitt í ljós, að skjaldkirtillinn á
mikinn þátt í því að bera kennsl á
og hafna framandi efnum í líkam-
anum, þ.á m. bakteríum og veir-
um.
Þegar hormónið, sem unnið er
úr skjaldkirtlum dýra, hefur verið
gefið sjúkum börnum hefur árang-
urinn verið stórkostlegur. Það
virðist efla varnakerfi líkamans
og kann að koma að góðu haldi við
að auka mótstöðuafl krabba-
meinssjúklinga, sem eru orðnir
veiklaðir vegna mikillar lyfjagjaf-
ar. Sumir líkja þessu hormóni og
möguleikum þess við undraefnið
interferon sem mikið hefur verið
fjallað um.
í allri umræðunni um skjald-
kirtilshormónið hafa ýmsir létið
sér detta í hug, að það gæti orðið
að liði í baráttunni við Elli
kerlingu, en það er kenning
sumra, að ellihrörnum stafi af því,
að líkaminn hætti að geta greint á
milli sinna eigin frumna og ann-
arra. Það veldur svo aftur ýmsum
hrörnunarsjúkdómum eins og
liðagigt, sykursýki og æðakölkun.
-NIGEL HAWKES
KÍNA
Það kát-
broslega
við kerfið
Þrír fangar í fangelsi í Peking
spyrja hver annan hvernig á því
standi að þeir hafi lent í þessu
klandri.
„Ég er hér vegna þess að ég
studdi Deng Xiao-ping,“ segir sá
fyrsti og á þá við hinn umdeilda
varaforseta Kínaveldis.
„Ég er hér vegna þess að ég var
á móti Deng Xiao-ping,“ segir
annar og báðir líta á þann þriðja
sem segir: „Ég er Deng Xiao-
ping.“
Eftir erfiða tíma hefur hún
blómstrað aftur þessi tegund
kínverskrar kímni, sem er nöpur
án þess að segja of mikið og vegur
í mestu góðsemi að yfirvöldunum.
Þessi gamla list, kátbroslegar við-
ræður eða tveggja manna tal, sem
hefur þróast og mótast í aldanna
rás og Maó formaður hafði mikla
skemmtan af í laumi, hefur á
síðustu mánuðum gengið í endur-
nýjun lífdaganna og nú leggja
margir hana fyrir sig um landið
þvert og endilangt. Þessi gamli
frásagnarmáti, sem á kínversku
kallast „Xiangsheng“ og merkir
„andlit og rómur“, byggir mikið á
tvíræði og orðaleikjum. Þegar
verið er að skopast að spilltu og
drottnunargjörnu yfirvaldi verður
sögumaðurinn að vega fimlega að
fórnarlambinu og flýta sér síðan
að gera gott úr öllu saman saman
áður en nokkur fær áttað sig.
Einn alvinsælasti skotspónn
kínversku háðfuglanna eru bylt-
ingar-öfgar Kommúnistaflokksins
og áköfustu fylgismanna hans.
Tveir þessara gamanleikara, Jiang
Kun og Li Wen-hua, fara stundum
með lítinn þátt sem þeir nefna „Á
ljósmyndastofunni".
Þegar Jiang, sem er viðskipta-
vinurinn, fær enga afgreiðslu
hvernig sem hann reynir kemur
hann loks auga á skilti þar sem
stendur: „Sérhver byltingarsinn-
aður félagi, sem stígur yfir þenn-
an byltingar-þröskuld og vill fá að
sér tekna byltingar-ljósmynd á
þessari byltingar-ljósmyndastofu,
verður að hrópa byltingar-slag-
orð.“
Jiang: „Þjónum fólkinu. Afsak-
ið, félagi.„
Li: „Berjumst gegn eigingirni og
endurskoðunarsinnum. Já, hvað
get ég gert fyrir yður?“
Jiang: „Upprætum borgarlega