Morgunblaðið - 13.07.1980, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ1980
7
„Nú urðu margir atburðir
senn, og má þó frá einum
senn segja." Svo kemst
Sturla Þórðarson að orði í
íslendingasögu sinni, þegar
hann segir frá Flugumýrar-
brennu með þeim ágætum
sem seint verður við jafnast.
Margvíslegt efni berst mér
nú samtímis, og er úr mörgu
að moða. Ég hef verið tals-
maður þeirrar stefnu, að
ekki beri að útrýma mál-
lýskumun í landinu, einkum
að því leyti sem hann er til
kominn vegna þess, að í
ýmsum landshlutum hafa
menn varðveitt eitthvað af
upprunalegum framburði
allra landsmanna. Ég sný
ekki aftur með þetta. Hins
vegar hef ég engar hneig-
ingar til þess að afsaka einar
né neinar rassbögur (rasbög-
ur, rassambögur) með því að
flokka þær undir mállýsku-
mun. Hafi einhver skilið orð
mín svo, er það misskilning-
ur. Mállýskumunur á íslandi
er ekki svo mikill, að hann
dvelji skilning manna. En
hann gefur málinu líf og lit,
eykur því fjölbreytni, gerir
okkur auðveldara að sníða
tungunni skrúðklæði, ef við
viljum orða það svo.
Þetta sama sjónarmið
kenni ég glöggt í bréfi Gísla
Guðmundssonar, Sogavegi
126, Reykjavík. Hann segir:
„Ég hefi lesið dálka þína
mer til ánægju, þó að lestr-
argetan sé því miður all
takmörkuð. En öll skrifin um
blæbrigði framburðar í hin-
um ýmsu landshlutum, fóru
dálítíð í taugarnar á mér, því
þar var verið að hengja
bakara fyrir smið. Við eigum
alls ekki að amast við þessu.
Þetta gefur málinu blæbrigði
og vissan heimarétt í lands-
hlutum, enda er þetta svo
óverulegt, samanborðið við
héraðamál annarra landa,“
o.s.frv.
Vandirkir menn og sann-
fróðir hafa rannsakað og
„kortlagt" mállýskumun á
landinu, og samkvæmt því er
blendingssvæði raddaðs
framburðar (á undan p, t, k)
t.d. í hempa, hentu, stúlka á
mörkum Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslna. Má enda
fyrr vera, ef þetta skyldi
klippt og skorið nákvæmlega
eftir sýslumörkum.
Vegna ummæla í bréfi
Odds A. Sigurjónssonar, sem
birt var í síðasta þætti, verð
ég að taka fram, að ég hef
alrei borið Halldór Hall-
dórsson fyrir því að „rita eða
bera fram einfaldan sam-
hljóða í lo. dyggur.“Ég var að
fjalla um framburð og rit-
hátt nafnorðsins dygð
(dyggð), en um það segir
orðrétt í stafsetningarorða-
bók Halldórs, bls. 31. (Ýmis
tákn vantar á ritvélina
mína, svo að ég verð að leysa
þau upp í orð):
„Dygð, dygðugur, dyggi-
legur, dyggur; dygð, orðið til
úr *dugiðo, sbr. dugur,
(þýska Tugend;) dyggur, líkl.
myndað í samræmi við
tryggur: tryggð eða af *dugj-
aR, tvöföldun á undan j.
Sumir rita dyggð, en það er
hæpið“.
Ég auðkenni þetta síðasta,
og þetta er nákvæmlega það
sem ég hef borið Halldór
Halldórsson fyrir.
Um breytinguna úr kv-
framburði yfir í hv-framburð
segir Oddur A. Sigurjónsson,
að fyrirhöfn sín hennar
vegna, hafi verið svo óveru-
leg, að hann veitti henni ekki
athygli. Þetta er sjálfsagt
rétt um hann. En margir, og
þeirra á meðal ég, ná þessum
framburði ekki eðlilegum, og
þykir mér verr farið en
heima setið, ef menn reyna
að taka upp framburð fólks í
öðrum landshlutum, en gera
það svo, að rangt verður.
Hliðstæða er, þegar Sunn-
lendingar reyna að hafa eftir
harðhljóðaframburðinn
norðlenska, en ganga svo
langt að hafa t.d. t-ið í
orðinu hestur fráblásið
[hesthur].
Kemur hér að því sem
kalla mætti ofleiðréttingu
(hypercorrection). Halldór
Laxness kom einmitt með
gott dæmi um þetta í sjón-
varpsþættinum sem varð til
þess að Oddur A. Sigurjóns-
son skrifaði mér. Þegar lam-
ið hafði verið inn í Vestfirð-
inga (og raunar fleiri sem
töluðu eins) að rangt væri að
segja gardur, hardur, spord-
ur, spyrda, varda o.s.frv.,
tóku þeir að hræðast hljóða-
sambandið rd, jafnvel þar
sem það á þó fullan rétt á
sér, svo sem í samsetta
orðinu bardagi. Því var það,
að Dýrfirðingurinn sagði
barðagi. Og tilvist þessa
framburðar, barðagi, hefur
Þórleifur Bjarnason rithöf-
undur staðfest í samtali við
mig. Einnig hefur komið
fram, bæði í bréfi Halldórs
Laxness til Velvakanda, svo
og í frásögn Fríðu Sæmunds-
dóttur á Akureyri, að á
Vestfjörðum tíðkaðist fram-
burðurinn garðínur, þar sem
flestir segja gardínur.
Nú á ég eftir að gera bréfi
Gísla Guðmundssonar miklu
betri skil, og svartfuglinn er
ekki úr sögunni. Anna
Snorradóttir í Reykjavík
kann vísuna um mállýti Ey-
firðinga í annarri gerð en ég,
og bíður þá einnig næsta
þáttar að gera bréfi hennar
betri skil. Hún drepur líka á
mállýskumun, sem ég tel
þess kyns, að hann eigi ekki
að varðveita, enda er hann að
mestu úr sögunni. Það tal
hét í minni sveit að hneigja
upp á i. „En nú urðu margir
atburðir senn, og má þó frá
einum senn segja“.
[Varanleg álklœðning
á allt húsið
Samkvæmt rannsóknum sem Rannsóknastofnun byggingariðnaöarins hefur gert á
steypuskemmdum og sprungumyndunum á húsum, hefur komiö i Ijós aö eina varanlega lausnin,
til aö koma í veg fyrir leka og áframhaldandi skemmdir, er aö klæöa þau alveg til dæmis
meö álklæðningu.
A/klæöning er seltuvarin, hrindir frá sér óhreinindum, og þolir vel íslenska veöráttu.
A/klæðning er fáanleg í mörgum litum sem eru innbrenndir og þarf aldrei aö mála.
Leitiö nánari upplýsinga og kynnist möguleikum A/klæöningar.
Sendiö teikningar og við munum reikna út efnisþörf og gera verðtilboð
yöur aö kostnaöarlausu.
FULLKOMIÐ KERFI TIL SÍÐASTA NAGLA

INNIÍAUP HE
ÆGISGÖTU 7, REYKJAVÍK - SÍMI 22000 - PÓSTHÓLF 1012.
TELEX 2025 - SÖLUSTJÓRI: HEIMASÍMI 71400.

Urvalsferöir 1980
25. júlí Ibiza 3. vikur örfá sæti laus
1. ágúst Mallorca 2—3 vikur örfá sæti laus
15. ágúst Mallorca/lbfza biölisti
22. ágúst Mallorca 3. vikur biðlisti
5. sept. Ibiza 2. vikur nokkur sæti laus
FEROASKRIFSTOFAN
URVAL
VIÐ AUSTURVÖLL SÍMI 26900
HREIN MINKA0LÍA
Auk þess sem Minkaolía
margskonar snyrtivörur s.s.
o.fl. er hrein Minkaolía eitt
nota í eftirfarandi atriðum:
DÝRMÆT
GJÖF
FRÁ
NÁTTÚRUNNI
er notuð sem grunnefni í
varalit, dag- og næturkrem
það besta sem hægt er að
★ sem húð- og sólolía
★ sem nuddolía
★ sem barnaolía
★ sem nagla- og naglabandaolía
★ sem hármeðal gegn flösu, klofnum hárendum, þurru
og líflausu hári og til að auka gljáa og lit hársins.
★ sem hand- og fótaáburður
★ sem næring á augnabrúnir og augnahár
★ sem baðolía
★ við hrukkum kringum augu og á hálsi
★ við rakstur, í stað rakkrems eða sápu
SÖLUSTAÐIR í REYKJAVÍK: Borgar Apótek — Óculus —
Snyrtivörubúðin Laugavegi 76 — Topp Class — Vesturbæjar
Apótek — Bylgjan Kóp. — Hafnarborg Hafnarfiröi — Apótek
Keflavíkur — Apótek Vestmannaeyja.
SÖIustaðí Heildsölubirgðir
3T£T HAGALLsf.Box9,53.
Stýrisendar
Spindiikúlur
Höggdeyfar
fyrir flesta bíla
Fjaðragormar
fyrir ameríska bíla
0

1
VARA- AUKA-
HLUTIR HLUTIR
EFÞAÐERFRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU