Morgunblaðið - 13.07.1980, Page 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JULI 1980
— Það fer ekki á milli
mála að interferon getur
valdið straumhvörfum í
viðureigninni við æxla-
sjúkdóma. Það er líka
farið að hilla undir lausn
helzta vandamálsins varð-
andi interferon, því að nú
er búið að ákvarða efna-
samsetninu þess, en það
mun leiða til þess að unnt
verður að reyna fram-
leiðslu á því á efnafræði-
legan hátt. Með auknu
framboði af efninu mun
líka koma í ljós hvaða
sjúkdóma er hægt að
hafa áhrif á. Hvað illkynj-
uð æxli áhrærir, þ.e.
krabbamein, er ástæða til
að leggja áherzlu á það,
að með interferoni er að-
eins náð enn einum áfanga
á langri leið. Fullur sigur
vinnst ekki fyrr en við
vitum hvaða þættir
orsaka krabbamein eða
hvernig líkaminn vinnur
gegn því, en það er
forsenda þess að hægt sé
að gera ráðstafanir til að
koma í veg fyrir sýkingu
eða beita hnitmiðuðum
lækningum.
inn þegar búiö er aö ryðja úr vegi
hindrunum í persónulegri um-
frenjíni við hann, ofí ekki sízt er létt
undir með öðru hjúkrunarfólki, sem
ekki er knúið til að fara undan
spurninfíum sjúklinf!sins í • flæm-
inf!Í. Sjúklinfíar taka þessu fefíins
hendi. Þeir eru undir andlefíu álafíi
ofí þurfa á því að halda að hlaupið
sé undir baf!f!a, en læknirinn hefur
líka þörf fyrir þetta persónulefía
samhand. Það grundvallast á því að
um samstarf tveggja aðila sé að
ræða, ofi að mínu áliti er þetta ein
helzta forsenda þess að hæjit sé að
búast við fióðum áranfiri í víðtæk-
um skilninfii.
Framan af var þessum málum
ekki fyllilega sinnt, oft á tíðum
sakir mikilla anna, en á undanförn-
um árum hefur verið löfíð sívaxandi
áherzla á að sinna andlefíri velferð
sjúklingsins, ojí því ekki fíleymt að
aðstandendur hans eif!a einnif! við
ramman reip að dra)!a. Éfi er þess
fullviss að framhald verður á þess-
ari þróun, od ynfiri læknar lefinja
almennt mikla áherzlu á þetta.
— Ilvað varð til þess að þú
ákvaðst að lexfija fyrir þifi æxla-
lakninfiar?
— Éf! nam læknisfræði við Kar-
olinska læknaskólann í Stokkhólmi
og á meðan ég var enn í námi
kynntist éft starfseminni á Radium-
hemmet of! dr. Hans Strander, sem
veitir interferon-rannsóknunum
þar forstöðu. Éf! fór að starfa hjá
Strander og hélt því áfram eftir að
éf! lauk læknaprófi fyrir fjórum
árum.
— Ilvað tekur þá við?
Rúmlega sjötugur maður sem fékk ínterferon-meðferð
gegn illkynja æxli í höfuðkúpu. Útlitsmynd og tölvu-
stýrð sneiðmynd gefa hugmynd um staðsetningu og
stærð æxlisins.
f 0S0?ð?svr í*í t
SCF' 26 ... - ~
Einu og hálfu ári frá því
að interferon-gjöfin
hófst var æxlið með öllu
horfið en greinileg bein-
eyðing sést þar sem
æxlið var.
hún sjúklinginn )!e)!n veirusýkinfi-
um, sem á ferli eru, en þeir sem fá
hefðbundna meðferð við illkynja
æxlum eru oft berskjaldaðir fvrir
slíkum sýkinfium.
Til að kljást við illkynja sjúk-
dóma þarf því meira interferon en
það sem líkaminn legfiur sjálfur til
á eðlilegan hátt. Efnið má búa til á
þrennan hátt:
I fyrsta lagi með því að taka
frumur úr mannslíkamanum og fá
þær til að framleiða efnið. Þessi
aðferð er mjög miklum erfiðleikum
bundin, þar sem efnið er yfirleitt
unnið úr hvítum blóðfrumum eða
stoðvefsfrumum og örðugt er að fá
nægilega margar frumur til fram-
leiðslunnar.
I öðru lagi er aðgerð, sem kennd
er við Weissmann og fólgin er í því
að bakteríur eru gæddar vissum
erfðaeiginleikum mannafruma. Sú
aðferð virðist að mörgu leyti hent-
ugri en hin fyrri, en er enn í reifum
og því engin reynsla fengin.
Loks er sú aðferð, sem framtíðar
vonir eru bundnar við, en það er
efnafræðileg lögun efnisins, „synte-
tísk“ framleiðsla. Það er búið að
greina efnasamsetningu interfer-
ons, og þar með aukast möguleikar
á fjöldaframleiðslu efnisins. Þótt
formúlan sé fundin þá er enn ekki
búið að finna aðferð til að tengja
hina réttu hluta efnisins saman,
þannig að útkoman verði nothæft
interferon. Það var ekki fyrr en í
vor, að efnasamsetningin var
ákvörðuð, svo framleiðslutæknin er
enn á algjöru frumstigi, en unnið er
að henni á mörgum vígstöðvum.
Vonir standa því til að unnt verði
að hefja magnframleiðslu áður en
Fullur sigur vinnst ekki fyrr
en orsakirnar eru ljósar
Þetta segir Snorri Ingimarsson
læknir, sem undanfarin ár hefur átt
þátt í interferon-rannsóknum þeim,
sem fram fara á Radiumhemmet
við Karólínska sjúkrahúsið í Stokk-
hólmi, en hann er staddur hér á
landi um þessar mundir. Sérgrein
hans nefnist „oncologia" sem þýða
mætti sem æxlafræði en er í
daglegu tali nefnt krabbameins-
lækningar.
— Æxlafra'ði og æxlalækningar
eru að mati margra mun ákjósan-
legri orð í þessu samhandi, en æxli
geta sem kunnugt er verið góðkynja
eða illkynja. Þegar æxlasjúkdómar
eru annars vegar höfum við að
minni hyggju þörf fyrir allt annað
orðfæri en það, sem óhjákvæmilega
kemur miklu róti á tilfinningar
manna. Orðið krabbamein er ugg-
vekjandi í sjálfu sér, og æxlasjúk-
dómar eru nægilega erfiðir við-
fangs þótt ekki sé á bætt með því að
kalla beinlínis á hrylling og ótta
með orðavalinu. Lækning sumra
tegunda illkynja meina hefur tekið
það miklum framförum að horfurn-
ar á fullum bata eru góðar.
— Þú segir að æxlafræði og
æxlalækningar feli i sér margt
annað en viðureign við illkynja
a‘xli?
— Já, niikilvægur liður í starf-
semi okkar æxlafræðinga lýtur t.d.
að andlegri líðan sjúklingsins. Það
er ekki fullur bati fenginn með því
að komast fyrir meinið ef sálarlíf
sjúklingsins er i molum. Með því að
upplýsa sjúklinginn jafnóðum um
það, sem á sér stað í líkama hans,
búa hann undir það sem verða
kann, útskýra áhrif l.vfja og ann-
arrar meðferðar, veita honum upp-
örvun og fjalla um málið af full-
kominni hreinskilni, er hægt að
hjálpa honum mikið. Þetta á við um
flesta sjúklinga. Læknir, sem legg-
ur áherzlu á að nálgast sjúkling á
þennan hátt er líka að búa í haginn
fyrir sjálfan sig. Lækninum veitist
auðveldara að umgangast sjúkling-
Rætt við Snorra
Ingimarsson
lækni um
Interferon og
æxlalækningar
— Ég hef hug á því að koma
heim.
— Er ekki erfitt að slíta sig frá
interferon-rannsóknunum.
— Það var nokkuð, sem ég þurfti
að gera upp við mig. Það er
ómetanlegt að hafa fengið að vera
þátttakandi í þessu rannsókna-
starfi. Þetta er einstæð reynsla, og
vissulega er freistandi að halda
áfram á Radiumhemmet. En það er
líka freistandi að takast á við þau
verkefni í sambandi við æxlalækn-
ingar, sem hér eru. Ef til vill er ég í
aðra röndina að vona að með auknu
framboði á interferoni megi reynsla
mín koma að gagni hér heima og
verða til góðs, og á þann hátt geti
ég tekið áfram þátt í interferon-
rannsóknunum. Markmiðið með því
starfi, sem fram fer á Radium-
hemmet, sem og annars staðar, er
alveg skýrt, sem sagt að vinna bug
Ljósm. Kristján.
Snorri Ingimarsson
á æxlasjúkdómum með öllum til-
tækum ráðum. Það skiptir ekki
meginmáli á hvaða vígstöðvum sú
barátta fer fram. Hér heima eru
næg verkefni, sem unnið er að og
það er freistandi að veita lið þeim
mönnum sem þar leggja sitt að
mörkum.
— Oft er að því fundið að við
íslendingar hófum ekki nógu góða
aðstöðu til æxlalækninga. en sum-
ir halda þvi fram að fámenn þjóð
eigi ekki að fjárfesta i fullkomn-
asta tækjahúnaði, þar sem ekki sé
hægt að nýta hann til fullnustu
sakir fámennis. og því sé hag-
kvæmara að senda eitthvað af
sjúklingum til útlanda þar sem öll
tæki séu fyrir hendi. Ilver er þín
skoðun á þessu?
— Mín skoðun er sú, að hér þurfi
að vera fullkomin aðstaða til æxla-
lækninga. Þau tæki, sem enn eru
ekki til hér og umbúnaður þeirra,
kosta engin ógrynni fjár, og að
mínu mati er alls ekki forsvaran-
legt að senda sjúklinga á milli
landa eins og einhvern bögglapóst.
Hér eru sérfræðingar í ýmsum
greinum læknisfræðinnar, sem
hafa þekkingu til að veita góða
þjónustu.
— Um hvað fjallar doktorsrit-
gerð þín?
— Um notkun hvítfrumu-
interferons við illkynja sjúkdóma.
Störf mín við rannsóknirnar hafa
m.a. verið að fylgjast með auka-
verkunum sem efnið hefur. Auka-
verkanirnar eru aðallega hækkaður
líkamshiti, höfuðverkur og slen, en
þær eru afleiðing þess að efnið er
ekki nógu hreint. Þessar aukaverk-
anir eru óverulegar og viðráðan-
legri en aukaverkanir af ýmsum
öðrum lyfjum sem notuð eru við
þessar lækningar.
— En hvað er interferon og
hvernig er það framleitt?
— Interferon er eggjahvítuefni
sem líkaminn framleiðir sjálfur.
Það gerist með þeim hætti að
fruma, sem hefur sýkzt af veiru, fer
að framleiða interferon, sem síðan
gengur eins og boðberi á milli
annarra fruma og varar þær við
hættunni. Þær frumur, sem ósýktar
eru, geta þar með varizt frekari
ágengni veiranna og sýkin fjarar
út. Sá skammtur af interferoni, sem
við gefum sjúklingum okkar, er
margfalt stærri en það magn, sem
líkaminn myndar, t.d. við sýkingu
af inflúenzu-veiru eða kvefi. Rann-
sóknir mínar hafa m.a. fært rök
fyrir því, að sjúklingur, sem fær
interferon-gjöf virðist verjast al-
gengum umgangspestum, sem aðrir
meðlimir fjölskyldu hans fá.
Þannig má segja að interferon-
gjöfin þjóni tvennum tilgangi, ann-
ars vegar er henni beitt gegn hinu
illkynjaða meini og hinsvegar ver
langt um líður. Nákvæmlega hve-
nær það verður veit hins vegar
enginn á þessari stundu.
Það er athyglisvert, að efnið
interferon var ekki uppgötvað fyrr
en árið 1957, en fjórtán árum áður,
birtist grein eftir Björn Sigurðsson,
sem síðar starfaði á Keldum i
bandaríska tímaritinu „The Journal
of Experimental Medicine“ þar sem
hann varpar fram þeirri hugmynd
að vírussýking í sjálfri sér virðist á
einhvern hátt geta hamlað gegn
viðgengni frekari vírussýkingar í
sama einstaklingi. Þessi ályktun
Björns gefur til kynna að hann hafi
þá þégar verið að íhuga fyrirbæri,
sem síðar var skýrt með uppgötvun
efnisins interferons.
— En telurðu að hér sé nægi-
lega góð aðstaða svo sú kunnátta
og þjálfun sem þú hefur hlotið í
æxlala‘kningum geti komið að not-
um?
— Meðferð illkynja meina hefur
verið unnin við erfiðar aðstæður
hér á landi. Þeim mönnum sem þar
hafa átt hlut að máli bera að þakka.
Árangur af starfi þeirra hefur sízt
verið lakari en það sem þekktist
erlendis á sama tíma. Nýir mögu-
leikar á lækningum á þessum vett-
vangi hafa kallað á meiri sérhæf-
ingu. Ánægjulegt er að sjá hvernig
við þessu er brugðist hér af hálfu
heilbrigðisyfirvalda þar sem eru
áform um bætta aðstöðu til með-
ferðar þessara sjúkdóma. Þessi
þróun gerir áhugavert að sinna
þessari grein læknisfræðinnar hér
á landi.
Þar sem interferon er hluti úr
varnarkeðju líkamans þá er það von
mín að í framtíðinni verði fundnir
fleiri hlekkir úr þeirri keðju. Frek-
ari framfara á sviði æxlalækninga
er því ef til vill að vænta í
framhaldi af þessu, og þá er ekki
útilokað að tengsl mín við inter-
feron-rannsóknirnar geti þannig
komið að notum hérá landi.
Á.R.