Morgunblaðið - 14.08.1980, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 1980
17
Nokkur hús, sem fjölskyldur spænskra starfsmanna hvalstöðvarinnar
býr í.
en fæturnir neituðu að fylgja svo
ekki var um annað að ræða en fá
sér einn bolla af kaffi, og sjá hvort
þetta jafnaði sig ekki.
Ég fór inn á svæðið og var svo
lánsamur að einhver smástrákur
var að veiða. Ég fór beint til hans
og þó svo hann botnaði hvorki upp
né niður í því hver ég var þá
settist ég niður við hliðina á
honum og fór að taka myndir af
stöðinni eða því sem sást af henni.
Ég tók mynd af honum og það
varð til þess að hann róaðist allur.
Fyrsta áfanga var náð. Ég fylgdist
með tveimur vörubílum, sem voru
í stöðugum ferðum milli hval-
stöðvarinnar og fiskfyrirtækisins
með hvalkjöt í frystingu eða
vinnslu. Þar sem þeir virtust
koma nokkuð reglulega var hægt
að komast uppfyrir hvalstöðina i
einu af hléunum hjá þeim. Þegar
ég fór að ganga milli húsanna sem
starfsmenn bjuggu í var eins og
áður hefur komið fram að fólkið
var hrætt og fór inn í húsin. Mér
tókst að komast þar sem ég gat
náð myndum af hvalstöðinni, en
dreif mig siðan frá henni aftur og
inn á íbúðasvæðið, þvi ég átti ekki
von á því að mér gæfist tækifæri
til að dveljast þama mikið lengur
enda kom það á daginn. Ég sá að
maður kom og hraðaði sér heldur,
svo ég gerði hvað ég gat til að fara
nú ekki að hlaupa heldur stefndi á
hlið sem ég hafði komið auga á.
Maðurinn var orðinn heldur há-
vær en út um hliðið komst ég og
þá ákvað ég að stoppa og bíða
hans, enda fáeinir metrar á milli
okkar, og hann farinn að fræða
mig um hina hlið guðfræðinnar
sem nunnan hafði ekki séð ástæðu
til. Ég átti þó styttri samræður
við manninn heldur en ég bjóst við
því einhverra hluta vegna lét hann
þá skýringu nægja að ég hefði ekki
séð neitt „Private“-skilti á leið-
inni. Það var svo sem rétt, en
auðvitað var mér gert ljóst að ef
ég kæmi mér ekki út af svæðinu í
snatri þá skyldi ég hafa verra af.
Ég treysti orðum hans svo ég
spurði hann hvort hann vildi ekki
vera svo vinsamlegur að benda
mér á leið út af því.
Varaður við
Ég eyddi þessum degi síðan í
samræður við ýmsa aðila í Cancas
og að lokum var ekki ástæða til
þess að dvelja þar lengur ef það
átti ekki að hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir mig og/eða þá sem ég
ræddi við. Ég kvaddi því og fór til
Vigó, tók farangur minn og dreif
mig til La-Coruna sama kvöld með
enn einni hraðlestinni. í þessari
lest kynntist ég stúdent sem
reyndist mér ómetanlega ásamt
vinum sínum í því að fræða mig
um N-Spán auk þess að kynna mig
fyrir fólki, sem gat veitt mér upp-
lýsingar um ýmislegt viðkomandi
og óviðkomandi hvalveiðum. Held-
ur var orðið heitt í öllu sem
viðkom hvalveiðum á Spáni og
nokkrir sem ætluðu að mótmæla
hnepptir snarlega í fangelsi þann
11. júní, en auk þeirra voru aðrir
teknir í yfirheyrslur til að örugg-
lega yrðu nú ekki vandræði þegar
R.W. yrði tekinn. Það voru ófáir
sem ég hitti, sem voru heldur
óhressir með að stjórnin á Spáni
skuli enn styðjast við lögreglu
Francos.
Mér var tekinn vari fyrir því að
reyna að komast í hvalstöðina hjá
Corcubion/Zee þar sem öruggt
væri að ég yrði tekinn um leið og
ég léti sjá mig. Ég tók því ekki
áhættu heldur fylgdist með úr
þeirri fjarlægð að ég var nokkurn
veginn utan seilingar og það
endurtók ég í nær því þrjá daga.
Þessa daga skorti ekki hráefni til
vinnslu þó svo ekki sæi ég hval-
fangarana koma að landi. Þetta
renndi stoðum undir það sem ég
hafði heyrt í Cancas, La-Coruna
og hjá Green Peace samtökunum
að eitthvað þurfa þeir að fela í
sambandi við veiðarnar. Ég dvaldi
nokkra daga til viðbótar í La-
Coruna og nágrenni áður en lagt
var upp til Barcelona þar sem
Spánn skyldi kvaddur að sinni.
Upplýsinganefnd fulltrúa-
deildar Bandaríkjaþings
kveðst hafa sterkar ástæður
til að ætla, að miltisbrands-
faraldurinn i Sverdlovsk i
Sovétríkjunum á síðasta ári
hafi aðallega stafað af inn-
öndun miltisbrandsspora.
Þetta styður þær grun-
semdir Bandaríkjamanna,
að Sovétar hafi verið að rækta
miltisbrandsgerla (anþrax)
og þar með brotið sáttmála
rikjanna, er bannar fram-
leiðslu gerlavopna. Sovét-
menn hafa haldið þvi fram
að faraldurinn hafi stafað
af neyzlu anþrax-mengaðs
kjöts, en þá skýringu kveður
nefndin nú: „í bezta falli
ónákvæma, en í versta falli
uppspuna.“
þjónustuna meira en sex mán-
uði að hafa uppi á „endan-
legum og ótvíræðum vísbend-
ingum" um einkennin, eins og
nefndin orðar það. Fram að
því höfðu verið nokkuð skiptar
skoðanir meðal þeirra, er önn-
uðust rannsókn málsins bæði
það hversu alvarlegur farald-
urinn hefði verið og hvort
sannanirnar væru nægar.
Formaður nefndarinnar Les
Aspin (demokrati — Wisc.) lét
þau orð falla, þegar greinar-
gerð nefndarinnar var lögð
fram, að miltisbrandur eftir
innöndun spora gæti aðeins
komið upp í náttúrunni, ef
sporar losnuðu úr ull við rún-
ingu fjár. „Þegar staðfestur
hefur verið fjöldi dauðsfalla
vegna miltisbrands eftir inn-
byggingu hafa bandarískir
njósnarar lengi haft undir
grun um verksmiðju fyrir
gerlavopn.
Nefndin segir að Sovétmenn
kunni að hafa brotið ákvæði
um samráð og samvinnu í
sáttmála ríkjanna um bann
við gerlavopnum, strax með
því að hafa ekki komið fram af
meiri hreinskilni en raun ber
vitni í máli þessu. Bandaríska
þingið hefur þegar samþykkt
ályktun þar sem áréttað er, að
haldi Sovétríkin fast við fyrri
sögu um mengað kjöt ættu
Bandaríkin að bera fram mót-
mæli hjá sameinuðu þjóðun-
um.
Afstaða Aspins, sem venju-
lega tekur frjálslynda afstöðu
í málum, er varða samskipti
Sovéskum skýringum á
miltisbrandsfaraldi hafnaó
Umræddar vísbendingar, er
bandaríska leyniþjónustan lét
fulltrúadeildarþingmönnunum
í té, snerta einkenni þeirra
hundraða sovézkra þegna, er
veiktust í Sverdlovsk svæðinu
og niðurstöður krufninga á
þeim, er létust. Upplýsinga-
nefndin kveður einkennin
svara til sýkingar eftir inn-
öndun anþrax-spora; almennur
slappleiki og vægur hiti innan
fárra daga eftir smitun, en
síðan öndunarfærasýking, sem
lagast lítillega, en versnar
síðan aftur með blæðingum í
miðmæti í brjóstholinu og
bláleitum lit á vörum og húð.
Sjúklingurinn deyr oftast inn-
an sólarhrings frá því að
einkennin verða bráð. Anþrax
í meltingarvegi, sem komið
gæti upp eftir neyzlu mengaðs
kjöts, lýsir sér hins vegar með
ógleði, uppköstum, kviðverkj-
um og niðurgangi.
Það tók bandaríksu leyni-
öndun á borgarsvæði, þá hlýt-
ur aukin sporaþéttni af
mannavöldum að hafa komizt
út í andrúmsloftið — eða þá að
Sovétmenn hafa staðið fyrir
mjög svo leynilegri fjárrún-
ingu.“ Þar sem anþrax kemur
fyrir meðal ýmissa húsdýra
svo sem nautgripa, hrossa,
sauðfjár, geita og svína virðist
þó ekki óhugsandi að fleiri
skýringar gætu verið atmiltis-
brandssýkingu eftir innöndun
spora. Þannig má nefna, að á
sjötta áratugnum kom upp
miltisbrandur eftir innöndun
spora í bandarískri verk-
smiðju, er notaði geitahár sem
hráefni. Mark Popovsky, sem
er sovézkur útflytjandi og á
vini á þessu svæði, fullyrðir
hins vegar, að staðreyndin í
þessu máli sé sú, að anþrax
sporarnir hafi komizt út í
andrúmsloftið eftir spreng-
ingu í hernaðarbyggingu 19 í
Sverdlovsk, en þessa sömu
við Sovétríkin kemur fram
m.a. í eftirfarandi ummælum:
„Framtíð afvopnunarsamn-
inga er að veði, unz við höfum
fengið ýtarlegar og tæmandi
útskýringar." Hann bendir á
að SALT-samningarnir og
bann við kjarnorkuvopnatil-
raunum neðanjarðar byggjast
að hluta á velvild Sovétríkj-
anna á sama hátt og samning-
urinn um sýklahernað gerir.
Engan þessara samninga geta
óháðir aðilar fyllilega sann-
prófað. Aspin álítur: „Það má
vera, að Sovétmenn séu reiðu-
búnir að taka meiri áhættu, en
við töldum líklegt. Stjórnkerfi
okkar á e.t.v. engin þau svör
við atburðum á borð við far-
aldurinn í Sverdlovsk, er Sov-
étar sjá ástæðu til að taka
alvarlega."
(Úr Science, Bd 209, bls. 375
nr. 4454, 18. júlí 1980. Stytt og
endursagt).
Hvemig leysa
SUMMA
raðskápar
geymsluvanda
á heimilinu?
KRISTJRfl
fí(f SIGGGIRSSOO HG
™ J LAUGAVEGI 13. REYKJAVIK. SÍMI 25870