Morgunblaðið - 07.09.1980, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 1980
7
5 steinprýöi
Smiöshöf 6a 7, gengiö inn frá Stórhöf da, sími 83340
Umsjón: Gísli Jónsson
65. þáttur
Maður að nafni Magnús vildi
vita „allt um nafnið sitt“, og
skal nú frá ýmsu greina.
Skemmst er af því að segja, að
nafnið er komið úr latínu og er
þar lýsingarorð í merkingunni
stór, mikill. Konungur frægur,
síðar keisari, Karl að nafni,
uppi 742—814, hefur verið
nefndur á íslensku Karl mikli,
en það er í latneskri gerð
Carolus magnus.
Eftir hans dag verður Magn-
ús skírnarnafn sveina á Norð-
urlöndum, og er til þess fræg
saga í Heimskringlu. Snorri
Sturluson segir svo frá, að
Ólafur helgi (digri) átti son við
ambátt þeirri sem ýmist er
nefnd Álfheiður eða Álfhildur.
Þegar sveinninn fæddist, var
hann ekki lífvænn, en konung-
ur sofandi, og þorðu menn ekki
að vekja hann. Hitt var mikil
nauðsyn að skíra barnið þegar,
ef svo skammlíft yrði sem þá
sýndist. Sighvatur Þórðarson
skáld frá Apavatni var þá með
konungi, og kom í hans hlut að
ráða nafngift og lét Magnús
heita. En er konungur vaknaði
og frétti þessi tíðindi, reiddist
hann og lét kalla fyrir sig
Sighvat hinn íslenska, og síðan
segir Snorri:
„Konungr mælti: Hví vartu
svá djarfr, at þú lézt skíra
barn mitt, fyrr en ek vissa?"
Sighvatr svarar: „Því, at ek
vilda heldr gefa guði tvá menn
en einn fjándanum." Konungr
mælti: „Fyrir hví myndi þat
við liggja?" Sighvatr svarar:
„Barnit var at komit dauða, ok
myndi þat fjándans maðr, ef
þat dæi heiðit, en nú er þat
guðs maðr. Hitt er ok annat, at
ek vissa, þótt þú værir mér
reiðr, at þar myndi eigi meira
við liggja en líf mitt, en ef þú
vill, at ek týna því fyrir þessa
sök, þá vænti ek, að ek sjá guðs
maðr. Konungr mælti: „Hví
léztu sveininn Magnús heita?
Ekki er þat várt ættnafn."
Sighvatr svarar: „Ek hét hann
eftir Karla-Magnúsi konungi.
Þann vissa ek mann beztan í
heimi."
Þessi Magnús var hinn
fyrsti á Norðurlöndum, svo að
menn viti. Hann var nefndur
hinn góði og varð vinsælt
nafnið. Þorsteinn Síðu-
Hallsson átti Magnús að syni,
og brátt varð nafnið býsna
algengt. Árið 1703 hétu 713
Islendingar Magnús, 1855 voru
þeir 1007 og 1910 1290. Var þá
Magnús sjötta algengasta
karlmannsnafn á Islandi. Ára-
tugina 1921 — 1950 hlutu 1153
sveinar Magnúsar nafn, og er
það enn sjötta algengasta
karlmannsnafnið á landinu.
Því má við auka, að sam-
setningin Karlamagnús kemur
einnig fyrir. Oddaverjar, sem
snemma voru djarftækir til
erlendra mannanafna í krafti
konunglegs ætternis síns, tóku
þetta nafn upp. Andréas Sæ-
mundarson Jónssonar Lofts-
sonar í Odda (d. 1268) átti son
sem Magnús Agnarr hét, en
hans sonur var Karlamagnús
(d. 1310). Einn íslendingur hét
Karlamagnús 1703, en ekki
veit ég þess dæmi siðan. Lýkur
svo Magnúsarkafla með hinni
víðfrægu vísu Þórðar Magn-
ússonar á Strjúgi í Langadal.
Hann segir í Fjósrímu, þegar
hann telur alla þá kappa sem
aldrei börðust í fjósi:
Karlamagnús, keisari dýr,
kenndi trúna hreina.
Aldrei hann fyrir aftan kýr
orustu háði neina.
Spurður hef ég verið um
uppruna sagnarinnar að bóna
og nafnorðsins bón í íslensku.
Með góðra manna hjálp þykist
ég nú vita, að sögnin eigi
uppruna sinn í lágþýsku.
Frummerkingin er að þrýsta
eða núa einhverju inn í eitt-
hvað. I þýsku er notuð sögnin
bonen, í sænsku bona. dönsku
bone. Þaðan hafa Islendingar
trúlega fengið sögnina og síð-
an búið til nafnorðið bón.
Haraldur Blöndal í Reykja-
vík hringdi til mín og bað mig
að vekja athygli á tvennu sem
honum þótti miður smekklegt.
I síðasta Lögbirtingablaði
var auglýst svo, að kennara
vantaði við málhamlaðradeild
Hlíðarskóla, en hið síðara var,
að Ferðafélag íslands hafði í
sumar auglýst eftir þátttöku í
ævintýraferð, þar sem „feta
skyldi í fótspor Reynistaðar-
bræðra". Okkur skilst að hik
hafi komið á marga og menn
lítt treyst sér til að hefja
þvílíkt „ævintýri á gönguför"
eða kannski öllu heldur „holo-
caust".
Vegna eiginleika sinna hefur Thoroseal verið valið á þak Laugardals-
hallarinnar, en það er góður vitnisburður um árangur Thoroefnanna á
íslandi. Thoroseal er sementsefni sem fyllir og lokar steypunni, en andar
án þess að hleypa vatni í gegn. Thoroseal er fáanlegt í litum.
dagur eftir
í dag er síðasti sýningardagur, á morgun er
það of seint. Takið daginn snemma. Opið
frá kl. 1 til kl. 11 í kvöld.
Heimilið
Polýfonkorinn
tekur við góðu söngfólki í allar raddir (aldur 16—40
ár) tónlistarmenntun æskileg.
Viðfangsefni: Jóhannesarpassía J.S. Bachs og annað
stórverk til flutnings á listahátíö Spánar sumarið
1981.
Raddþjálfarar:
Siguröur Björnsson, óperusöngvari
Elísabet Erlingsdóttir, söngkona
Unnur Jensdóttir, söngkona
Ingólfur Guöbrandsson, söngstjóri.
Ath. NÁMSKEIÐ: Væntanlegur er hr. Balatz þjálfari
óperukórsins viö Vínaróperuna, hátíðarkórsins í
Bayrauth og New Philharmoniukórsins í London til að
þjálfa kórinn um mánaðarskeiö.
Þátttaka tilkynnist í síma 21424 og 26611 á daginn
en 43740 og 72037 á kvöldin.
Höfum kaupendur að eftirtöldum verðbréfum:
VERÐTRYGGO SPARISKÍRTEINI
niivii 39 iiuuo: Innlausnarverö
7. september 1980 Seðlabankans
Kaupgengi m.v. 1 érs Ylir-
pr. kr. 100,- tímabil Irá: gengi
1968 1. fíokkur 6.361,09 25/1'80 4.711.25 35,0%
1968 2. flokkur 5.742,35 25/2 '80 4.455,83 28,9%
1969 1. flokkur 4.593,04 20/2 '80 3.303,02 39,1%
1970 1. flokkur 4.205,91 25/9 '79 2.284,80 84,1%
1970 2. flokkur 3.034,52 5/2 '80 2.163,32 40,3%
1971 1. flokkur 2.792,32 15/9 '79 1.539,05 81,4%
1972 1. flokkur 2.434,49 25/1 '80 1.758,15 38,5%
1972 2. flokkur 2.083,24 15/9 '79 1.148,11 81,4%
1973 1. flokkur A 1.560,60 15/9 '79 866,82 80,0%
1973 2. flokkur 1.437,73 25/1'80 1.042,73 37,9%
1974 1. flokkur 992,29 15/9 '79 550,84 80,1%
1975 1. flokkur 809,66 10/1 '80 585,35 38,3%
1975 2. flokkur 609,40
1976 1. flokkur 578,04
1976 2. flokkur 469,44
1977 1. flokkur 435,98
1977 2. flokkur 365,19
1978 1. flokkur 297,58
1978 2. flokkur 234,89
1979 1. flokkur 198,63
1979 2. flokkur 154,12
1980 1. flokkur 117,65
VEÐSKULDA-
Kaupgengi m.v. nalnvexti
BREF:* 12% 14% 16% 18% 20% 38%
1 ár 65 66 67 69 70 81
2 ár 54 56 57 59 60 75
3 ár 46 48 49 51 53 70
4 ár 40 42 43 45 47 66
5 ár 35 37 39 41 43 63
*) Miöaö er við auöaeljanlega fasteign.
fÁnrannfiMNuK (aaadi hp.
VERDBREFAMARKADUR, LÆKJARGÖTU 12 R.
Iðnaðarbankahúsinu. Sími 2 05 80.
Optð alls virka daga fré kl. 9.30—16.