Morgunblaðið - 07.09.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 1980
17
Birgir ísl. Gunnarsson
Um landbúnað
og kommúnur
í Kína
Kínverjar leggja alls staðar mikla áherzlu á fortiðina. t kommúnu
þeirra, sem við borgarfulltrúar úr Reykjavik heimsóttum i Canton,
var þessi mynd tekin við tré, sem Kínverjar sogðu að væri minnst
þúsund ára gamalt og var saga trésins letruð á skilti, sem fest var
við stofn þess.
Ég hef í tveimur greinum hér í
Mbl. greint nokkuð frá ferðalagi
okkar þriggja borgarfulltrúa úr
Reykjavík um Kína í byrjun
júlí-mánaðar. Fyrri greinin
fjallaði um lífskjör í Kína, en sú
siðari sagði frá viðtali okkar við
einn af varaforsætisráðherrum
landsins, þar sem m.a. utanrík-
isstefna Kínverja og menningar:
byltingin var til umræðu. í
þessari grein verður nokkuð
fjallað um landbúnað í Kína og
verður það fyrri greinin af tveim
um atvinnulíf þar í landi.
Aðalatvinnuvegur Kínverja er
landbúnaður, en þar á eftir
léttur iðnaður, en þungaiðnaður
fer einnig vaxandi. Langstærsti
hluti landbúnaðarframleiðslu
Kínverja fer fram í „Kommún-
um fóiksins", eins og þeir sjálfir
kalla það. í Kína eru yfir 52
þúsund kommúnur og eru þær
mjög misstórar, bæði að því er
landsvæði og fólksfjölda snertir.
Kommúnan er eigandi lands-
ins, framleiðslutækjanna (véla
og verkfæra), húsdýranna og alls
húsnæðis. Kommúnurnar eru
undir stjórn Kommúnistaflokks-
ins og starfa í tengslum við
hann, en þó hafa þær sjálfstjórn
um ýmislegt, sem snýr að sjálfri
framleiðslunni. Kínverjar beita
samkeppni í vaxandi mæli á
milli kommúna og þar sem hver
kommúna er ábyrg fyrir af-
rakstri framleiðslunnar og þar
með lífskjörum síns fólks hafa
kommúnurnar nokkurt sjálfræði
um framkvæmdastjórn, fram-
leiðsluáætlanir og dreifingu
framleiðslunnar.
Einstakir bændur eða fjöl-
skyldur innan kommúnanna fá í
auknum mæli að rækta sinn
eiginn landskika eða halda
nokkrar skepnur, ýmist til eigin
neyzlu eða til að selja á markaði.
Var vissulega athyglisvert að sjá
endalausar raðir bænda og búa-
liðs á vegum í sveitahéruðunum
á leið til markaðarins til að selja
afurðir sínar. Þar mátti sjá hið
fjölbreytilegasta mannlíf, menn
ýmist hjólandi, gangandi eða í
vögnum með nokkrar melónur í
kassa, eða tvær hænur bundnar
saman á fótunum og hengdar
yfir stýrið á hjólinu eða rýtandi
svín bundið niður á bögglabera
reiðhjóls einhvers bóndans á leið
til hinna þéttbýlli staða.
80% af landbúnaðarfram-
leiðslu Kínverja kemur frá
kommúnunum, 4% frá sérstök-
um ríkisbúum og 16% frá ein-
staklingum, sem hafa leyfi til
eigin framleiðslu eins og að ofan
getur.
Hver kommúna er eins og
þjóðfélag út af fyrir sig. Flestir
fæðast inn í sína kommúnu, lifa
þar og starfa alla sína ævi og
deyja þar. Kommúnan sér
mönnum fyrir öllum lífsnauð-
synjum og í rauninni eru menn
bundnir sinni kommúnu og fara
þaðan ekki. Innan hverrar
kommúnu fer fram mjög fjöl-
þættur rekstur, ekki aðeins í
landbúnaðarframleiðslu, heldur
einnig á sviði iðnaðar, en það
gerist nú æ tíðara að kommún-
urnar hefji iðnrekstur í ein-
hverjum mæli.
Fyrir Vesturlandabúa, sem fer
um sveitahéruð Kína, vekur
mesta athygli, hversu mikið er
unnið með höndunum. Á ökrun-
um eru endalausar raðir fólks að
störfum, plógar eru dregnir af
uxum eða buffalóum og fólkið
ber uppskeruna á sjálfu sér.
Þó segja Kínverjar að véla-
kostur hafi aukizt mikið í land-
búnaði og nefna einkum þreski-
vélar, dælur fyrir hinar miklu
áveitur og vélabúnað til full-
vinnslu á ýmsum landbúnaðar-
vörum. Á ferðalagi okkar heim-
sóttum við tvær kommúnpr.
Önnur var í nágrenni Peking og
þar var viðdvölin mjög stutt, en
tilgangur ferðarinnar fyrst og
fremst að sýna okkur andabú,
þannig að við gætum séð, hvern-
ig þeir framleiddu þær góðu
endur, sem Pekingbúar matreiða
af mikilli list.
Hin kommúnan var í nágrenni
Canton-borgar í Suður-Kína.
Grundvöllur þeirrar kommúnu
var ávaxtarækt. Loftslagið nálg-
ast hitabeltisloftslag og þarna
eru ræktaðar nánast allar teg-
undir ávaxta, sem nöfnum tjáir
Úr Kínaferð:
að nefna. Hver tegund hefur
sinn uppskerutíma, sem dreifist
á árið þannig að alltaf eru
einhverjir ávextir í gangi. I
þessari kommúnu höfðu verk-
smiðjur verið settar upp til
fullvinnslu afurðanna. Þarna
voru ávextir pakkaðir í neyt-
endaumbúðir, m.a. til útflutn-
ings, soðnir niður eða breytt í
sultu eða mauk, sem sett var á
glös. Við þetta vann fjöldi fólks
við nokkuð frumstæðar aðstæð-
ur, en þó mátti sjá þarna m.a.
nýtízku pökkunarvélar. I hverri
kommúnu eru alls kyns þjón-
ustufyrirtæki, eins og viðgerðar-
verkstæði fyrir vélar og jafnvel
framleiðsla á einföldustu farar-
tækjum, eins og reiðhjólum og
dráttarvéium. Stefnan var sú, að
hver kommúna skyldi vera
sjálfri sér nóg í sem flestum
greinum, en nú er það að breyt-
ast og aukin verkaskipting að
halda innreið sína.
Ekki verður skilið svo við
landbúnað í Kína, að ekki verði
minnst á fiskveiðar, en þar eins
og víðar flokkast þær undir
landbúnað. Kínverjar eru mikil
fiskveiðþjóð og fiskur er oft á
borðum í Kína. Þeir rækta einn-
ig mikinn fisk og m.a. heimsótt-
um við fiskræktunarstöð í Nan-
king. Þar var fiskur ræktaður til
neyzlu í stóru stöðuvatni, sem er
innan borgarmarkanna. Við
spurðum ráðamenn í Kína að
því, hvort þeir hefðu ekki áhuga
á að kaupa fiskafurðir frá Is-
landi? Þeir töldu það ekki vera.
Helzt væri það fiskimjöl til
dýrafæðu, en að öðru leyti þyrftu
þeir ekki að flytja inn fisk.
Sama er reyndar um flestar
aðrar landbúnaðarvörur. Það er
helzt, þegar uppskerubrestur
verður af náttúrunnar völdum,
að þeir þurfa að flytja inn
landbúnaðarvörur.
forystumanna þessara flokka
beggja. Ólafur Thors, Bjarni
Benediktsson og Jóhann Hafstein
leiddu, hver eftir annan, þetta
samstarf — af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins. Hjá samstarfsflokknum
hvíldi samstarfið ekki sízt á Gylfa
Þ. Gíslasyni.
Öll viðreisnarárin, 11 talsins,
var meðalverðbólga á ári innan
við, oft vel innan við 10%. Vinstri
stjórnin, sem tók við stöðugleika í
verðlagi og jafnvægi í efnahags-
málum 1971, skilaði þjóðarbúinu í
meira en 50% verðbólgu þremur
árum síðar. Þannig hófst hruna-
dans verðbólgunnar. En það er
önnur saga, sem ekki var ætlunin
að fjalla um nú.
Alþýðubandalagið hélt uppi
rógsherferð — árum saman — á
hendur Gylfa Þ. Gíslasyni. Ástæð-
urnar vóru fyrst og fremst hlut-
deild hans að Viðreisn, þ.e. póli-
tískri útlegð Alþýðubandalagsins,
og ákveðni hans um öryggissam-
starf við vestrænar lýðræðisþjóð-
ir. Þessi markvissi, persónulegi
áróður síaðist smám saman inn í
Alþýðuflokkinn. Ekki er hægt að
staðhæfa hér, að árangur hans
hafi haft áhrif á þá ákvörðun
Gylfa að draga sig í hlé sem
formaður Alþýðuflokksins, en ekki
er ólíklegt að svo hafi verið. Nú
heggur Alþýðubandalagið í sama
knérunn gagnvart formanni Sjálf-
stæðisflokksins, Geir Hallgríms-
syni. Þó ótrúlegt sé, hefur þessi
rógsherferð reynzt nokkurskonar
Paradísarheimt þríeykis þess
(Hjörleifs, Ragnars og Svavars),
þ.e. lyft þeim á ný í ráðherrastóla.
En nóg þar um.
Benedikt Gröndal, núverandi
formaður Alþýðuflokksins, er vel
hæfur stjórnmálamaður. Hér skal
á engan hátt að honum vegið né
reynt að rýra hans hlut í saman-
burði við formennsku Gylfa Þ.
Gíslasonar, enda slíkur saman-
burður oft út í hött. Engu að síður
er ljóst að það eitt að skipta um
formann dugði Alþýðuflokknum
skammt. Ekki eru heldur allir
flokksmenn sáttir við formennsku
Benedikts, sem naumast er í
frásögu færandi. Dr. Bragi Jós-
epsson, lektor, bauð sig fram gegn
formanninum í prófkjöri um efsta
sæti framboðslista Alþýðuflokks-
ins í Reykjavík á sl. hausti. Hvort
sagan endurtekur sig, þá er for-
mannskjör verður á döfinni, skal
ósagt látið. Hitt er efalítið, að
margur „óbreyttur" flokksmaður
mun harma það nú, að langtíma
áróður Alþýðubandalagsins gegn
Gylfa Þ. Gíslasyni skyldi bera
árangur þar sem sízt skyldi.
Stundum er talað um „dulbúið
atvinnuleysi". Um Alþýðuflokkinn
má segja, að hannn búi nú við
„dulbúið foringjavandamál", sem
er flokknum harla hættulegt.
Formadur
í skugga
„ókrýnds
foringja“
Steingrímur Hermannsson var
á sínum tíma kjörinn formaður
Framsóknarflokksins, — eða svo
var frá greint í fjölmiðlum. For-
mannsstimpillinn er hins vegar
heldur „daufur" í vitund almenn-
ings. Jafnvel hörðustu framsókn-
^rmenn tala enn um Ólaf Jóhann-
esson sem „ókrýndan foringja"
flokksins. Ótvírætt stendur
Steingrímur enn í skugga Ólafs í
almannaaugum, ekkert síður
framsóknarmanna en annarra.
Ekki er ólíklegt að valdastaða
hans í flokknum, þó formaður
heiti, sé í sömu veru. Ólafur er enn
„þungavigtarmaður" flokksins,
Steingrímur „léttvigtarmaður".
Þessar aðstæður há hinum nýja
formanni í því að setja „sinn stíl“
á Framsóknarflokkinn. Þá hefur
öldugangur í stjórnarsamstarfinu
valdið ágjöf á hinn nýja flokks-
formann. Ólafur Ragnar Gríms-
son, formaður þingflokks Alþýðu-
bandalagsins, sem sjálfur er ekki
tiltakanlega hógvær, þögull né
stirðmáll, staðhæfir, að „blaðrið í
Steingrími", eins og hann orðar
það, „sé að verða efnahagsvanda-
mál“. Hér er að því vikið, að
Steingrímur Hermannsson þykir
opinn við fjölmiðlafólk, en kann
sig lítt í „feluleik" Alþýðubanda-
lagsins, sem hefur sérhæft sig í að
fara „á bak við sauðsvartan al-
múgann".
Árásir Alþýðubandalagsins á
Steingrím Hermannsson, formann
Framsóknarflokksins, munu fyrst
og fremst stafa af því, að hann
segir í orði það sem Álþýðubanda-
lagið pukrar með undir borði. —
Hann segir hreint út það sem
hann hyggur óhjákvæmilegt að
gera í verðbólguhömlun. Hann
segir opinskátt „að dagar ríkis-
stjórnarinnar séu taldir, ef áfram
eigi að ríkja 50—70% verðbólga",
þ.e. ef áfram eigi að fljóta að
feigðarósi aðgerðarleysisins.
Sennilega styrkir belgingur Ólafs
Ragnars Steingrím, en veikir ekki,
enda verkar ómaklegur áróður oft
öfugt við tilganginn.
Eftir sem áður stendur sú stað-
reynd, að ýmsir mætir menn töldu
Tómas Árnason, viðskiptaráð-
herra, betur fylla út í það „rúm“
sem hinn „ókrýndi foringi" skyldi
eftir á formannsstóli Framsókn-
arflokksins.
Þá urðu nokkur átök í Fram-
sóknarflokknum um kjör vara-
formanns. Flokkskerfið studdi Jón
Helgason, alþingismann í Segl-
búðum. Hann beið hinsvegar lægri
hlut fyrir Halldóri Ásgrímssyni,
þingmanni af Austfjörðum, sem
er helzti talsmaður Framsóknar-
flokksins í skattamálum og ríkis-
fjármálum. Það kjör mun líkleg-
ast styrkja þau öfl í Framsóknar-
flokknum, sem knýja vilja fram
einhverjar raunhæfari efnahags-
ráðstafanir en Alþýðubandalagið
hefur viljað fallast á til þessa. En
það er á óvissan að róa þar sem er
afstaða Framsóknarflokksins til
efnahagsvanda þjóðarbúskapar-
ins.