Morgunblaðið - 11.09.1980, Síða 26

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1980
26
75 ára í dag:
Lárus Salómonsson fv.
lögreglumaður og skáld
Margir munu þeir vera hér í
Reykjavík, sem minnast þess er
Lárus Salómonsson fyrrum lög-
reglumaður og skáld var í lög-
regluliði Reykjavíkur, — um langt
árabil. — í dag er Lárus 75 ára.
Nafn hans er einnig tengt
íþróttaafrekum og ljóðelskir
þekkja nafn hans. Hann er mikill
kunnáttumaður um hina afar-
mörgu bragarhætti. — Mun fer-
skeytlan alla tíð hafa verið eftir-
læti hans. Þess má geta að 25 ára
gamall var Lárus er út kom eftir
hann Ijóðabók og önnur Ijóðabók
hans kom út árið 1958, sem heitir
Strokið um strengi.
Sem íþróttamaður var það eink-
um glíman sem hann helgaði sig.
Þar náði hann miklum árangri og
varð Glímukóngur íslands þrisvar
sinnum. Þá var hann frábær
skytta.
Lögreglumaður var Lárus fyrst
árið 1935 og var þá einn síns liðs
suður í Keflavík. — Var hann þar
um eins árs skeið. — Var það
erfiður tími og eftirminnilegur
fyrir hinn unga lögregluþjón og
fjölskyldu hans. Rétt er að skjóta
því inn hér að Lárus hafði er þetta
gerðist starfað sem lögregluþjónn.
Hann var einn þeirra lögreglu-
manna sem komu til starfa í
sambandi við Alþingishátíðina
1930. — Árið 1936 er hann hætti í
Keflavík varð Lárus lögregluþjónn
í Reykjavíkurlögreglunni. Þar var
hann hinn ótrauði liðsmaður allt
til ársins 1965. — Þá flutti hann
sig um set. Hann varð lögreglu-
maður í ört vaxandi byggð, vestur
á Seltjarnarnesi. Þar starfaði
hann næstu níu árin. — Fékk bréf
upp á það að hætta á afmælisdegi
sínum 1974. I rúm 40 ár var hann
þá búinn að vera lögregluþjónn.
Morgunblaðinu er kunnugt um
að Jóhannes Helgi er að vinna að
síðara bindi æviminninga Agnars
Kofoed-Hansen, það eru lögreglu-
stjóraár Agnars á stríðsárunum.
Og hefur Jóhannes leitað fanga
hjá mörgum lögregluþjónanna frá
þessum árum. Blaðið sló því á
þráðinn til hans til að forvitnast
um Lárus Salómonsson, hvort
hann kæmi ekki víða við sögu
þessara ára. Jóhannes brást vel
við og svaraði:
„Jú, heidur betur. Lárus er
allstaðar í forgrunni þessara ára,
fyrir nú utan að mér er þessi
kempa í barnsminni, og svo mun
raunar vera um alla Reykvíkinga
af minni kynslóð. Þegar maður
heyrir Lárus nefndan kemur
manni auðvitað fyrst í hug hve
afrenndur hann var að afli, enda
segja mér aldnir starfsfélagar
hans, sem allir voru vel að manni,
að hugaðri og sterkari manni hafi
þeir aldrei kynnst og varasamt sé
hvort annar sterkari hafi nokkru
sinni verið uppi í landinu. Og það
sem færri vissu, hann var gæddur
einstökum fortöluhæfileikum og
beitti þeim ætíð þar sem nokkur
von var til að stilla mætti til
friðar án valdbeitingar. Og það
dugði raunar langoftast að Lárus
sýndi sig. Ég kann skemmtilega
sögu til marks um það. Það var
eitt sinn á gamlárskvöld á stríðs-
árunum að múgur manns, her-
menn og Islendingar, var saman-
kominn á Lækjartorgi og ærsl
uppi höfð og nokkuð um ölvun.
Nokkrir lögregluþjónar og þar á
meðal Lárus voru á vettvangi og
höfðu vakandi auga á að ekki
slægi i brýnu. Og þar kom að
vopnaður liðþjálfi við skál þótti
sér ögrað, enda stutt í misskilning
þegar menn mæla ekki á sömu
tungu, og seildist til byssunnar.
Lárus brá við hart og stilti sér upp
fyrir framan hermanninn og gerði
honum skiljanlegt með augnaráð-
inu að honum væri best að hörfa.
Það dugði. Hermaðurinn hörf-
aði lémagna undan Lárusi, ekki
aðeins út úr mannþrönginni, held-
ur alla leið inn á lögreglustöð.
Það fór auðvitað ekki hjá því að
Lárus og aðrir kraftamenn væru
öðrum fremur látnir gegna útköll-
um á staði þar sem hættulegar
róstur urðu. Eitt sinn var það að
landgönguliði, ekki aðeins heljar-
menni að burðum, heldur einnig
þrautþjálfaður fjölbragðaglímu-
maður, gekk berserksgang í Pól-
unum svokölluðu, hafði brotið og
bramlað mublur og hurðir innan-
dyra og hlaðið fjölda manns utan-
dyra og leikið grátt, þegar Lárus
kom á vettvang. Fjölbragðaglíman
dugði skammt á íslandströllið.
Lárus var fljótur að taka jarðsam-
bandið af berserknum og taka
hann því taki sem dugði til að
keyra kauða í gólfið á þeim fræga
lögreglubíl, Svörtu Maríu. Ekið
var á Kirkjusand þar sem herinn
hafði réttarsal og fangageymslur.
Þar tók herlögreglan við landa
sínum og réttur var umsvifalaust
settur yfir honum, en Lárus hvarf
úr salnum. Hann var ekki kominn
langt þegar veggirnir léku á reiði-
skjálfi og æpt var á Lárus í
dyragættinni. Það var ljót að-
koma. Fjölbragðaglímumaðurinn
var ekki aðeins búinn að hlaða
dómurunum, heldur einnig varð-
mönnunum og húsgögnunum í kös
í einu horni skálans. En þegar
hann sá móta fyrir Lárusi í
gættinni féllust honum hendur.
var eins og lamb meðan Lárus stóð
við og vandalaust að koma bönd-
um á hann. Eða eins og einhver
sagði: Engan fýsti að komast
tvisvar í greipar Lárusar.
En Lárus var ekkert að sýsla við
járn að nauðsynjalausu við hand-
töku manna, hann tók óeirðaseggi,
jafnvel stórvaxna, undir hand-
legginn og bar þá inn á lögreglu-
stöð. Og hingað komu iðulega
aflraunamenn utan úr heimi að
sýna listir sínar. Lárusi var ekkert
að vanbúnaði að leika þær eftir,
lyfta grettistökum eða svipta
sundur símaskrám á þverveginn.
Ég gæti haldið áfram í allan dag
að segja afrekssögur af Lárusi og
mörgum fleiri kempum á stríðsár-
unum. Þetta var einvalalið, aðeins
fjörutíu, fimmtíu manns að halda
uppi lögum og reglu og vernda
íslendinga fyrir tugþúsundum
vopnaðra hermanna, þegar verst
lét, og þá oft lítið um svefn,
jafnvel sofið í fötum á dýnum á
lögreglustöðinni um tíma. Það
verður aldrei hægt að reikna hve
mörgum manndrápum vökul augu
og vaskleg framganga lögreglu-
mannanna gömlu afstýrði á
stríðsárunum. Á nóttunni voru
gengnar svokallaðar hjálmvaktir;
flokkar lögreglumanna, fjórir til
sex saman, gengu þá undir hjálm-
um um borgina, með táragas-
sprengjur við belti og bardaga-
kylfur um öxl, borgurunum til
verndar.
Ég hef séð þessa lögreglumenn
útslitna á þeim aldrei sem menn
almennt lifa notalega elli. Ég hef
séð þá lamaða og kreppta og ég
hef séð þá leyna riðu með heljar-
taki og heyrt þá segja: Maður
hefði betur farist ungur í heiðar-
legri baráttu fyrir ísland heldur
en áð lifa þrotinn að kröftum. Og
svo hafa þeir hlegið kaldranalega,
óbugaðir á sálinni.
Þeir hafa kennt mér lexíurnar
tvær og þrjár.
Ef þessir menn eiga ekki skilið
virðingu þjóðarinnar, þá veit ég
ekki hverjir eiga hana skilið — og
sú tíð rennur vonandi upp að
þjóðin geri sér ljóst hve gífurlegt
og ósérplægið verndarstarf þeir
inntu af hendi á örlagastundu, ef
það skyldi geta orðið henni til
eftirbreytni, ungum og gömlum,
sem stundum virðast hvorki eiga
sér mark né mið.
En Lárus hefur af fleiru að
státa en kröftum, svo sem yfir-
burðaþekking hans á fornum
kveðskaparháttum er til vitnis
um. Hann er vitmaður og snjall
hagyrðingur. Hún er ein af mörg-
um fallegum þessi. Ég hef hana
eftir einum félaga hans:
ViAkvæmni skal vikja frá —
valdsins bodord «rilda.
Takast stundum tökum á
tilfinninií og skylda.
Má ég svo ekki, sagði Jóhannes
Helgi að lokum, biðja Mbl. fyrir
beztu heillaóskir til Lárusar og
fjölskyldu hans. Undir þessi orð
munu margir taka í dag.
Lárus er að heiman í dag.
Flugleiðir bjóða
sérstök jólaf argjöld
FLUGLEIÐIR hafa gefið út sér-
stök jólafargjöld, sem gilda milli
íslands og nágrannalandanna.
Þau ganga i gildi 1. desember og
gilda allan þann mánuð.
Ástæðan fyrir því hve snemma
jólafargjöldin eru kynnt er sú að
yfirleitt skipuleggur fólk nú ferða-
lög sín fyrr en áður með tilliti til
náms og vinnu, segir í frétt frá
Flugleiðum.
Jólafargjöld Flugleiða gilda til
og frá öllum viðkomustöðum fé-
lagsins í Evrópu skv. vetraráætl-
un. Þau eru sérstaklega hagstæð,
segir í fréttinni, um 70% af
annarrar leiðar fargjaldi. Skilyrði
fyrir fargjaldinu er að keyptur og
notaður sé farmiði báðar leiðir.
Þar sem öll fargjöld milli landa
eru háð gengi geta þau breyst við
gengisbreytingar ísl. krónu. í dag
eru þau sem hér segir frá Keflavík
til eftirtalinna borga fram og
aftur:
Til Kaupmannahafnar kr. 129.400
Til Glasgow kr. 96.400
Til London kr. 111.500
Til Luxemborgar kr. 137.400
Til Oslo kr. 117.900
Til Stokkhólms kr. 147.600
Eins og öðrum sérfargjöldum
fylgja jólafargjöldunum vissar
reglur og eru þessar helstar:
Keyptur og notaður sé miði báðar
leiðir. Viðdvöl sé minnst 10 dagar
og mest 45 dagar og miðast
eingöngu við endastöð. Utgáfa
farmiða og greiðsla fari fram að
minnsta kosti 14 dögum áður en
ferð hefst. Endurgreiðsla farmiða,
sem ekki verður notaður, er aðeins
leyfileg 14 dögum fyrir brottför og
má þá endurgreiða 50% miðans.
Hækki fargjaldið eftir að miði
hefur verið greiddur en 14 dögum
áður en ferð hefst og sé viðbót-
argreiðslu krafist, má endurgreiða
allt fargjaldið að fullu, sé þess
óskað.
Jólafargjöldin verða til sölu hjá
skrifstofum félagsins og ferða-
skrifstofum. Þess skal sérstaklega
getið að auðvelt er að greiða
jólafargjald í söluskrifstofum fé-
lagsins hér fyrir t.d. námsfólk sem
dvelst erlendis, segir ennfremur í
frétt Flugleiða.
Gengið vel í sumar
„Veiðin hefur gengið ágætlega
í sumar, þó ekki hafi veiðst
sérlega vel síðustu daga tíma-
bilsins. Hjá okkur komu 1543
laxar á land og á þó eftir að bóka
eitthvað af fiski," sagði Helga
Halldórsdóttir ráðskona í veiði-
húsinu að Laxamýri í viðtali við
Mbl. í gær. Helga bætti því við
að í laxamýrabókina væri aðeins
bókuð veiði tólf stanga í ánni, en
mikið magn af fiski veiddist auk
þess fyrir Nes-landi, á svoköll-
uðu Múlasvæði og svo í sumar
fyrir ofan virkjun. „Magnið er
því mun meira heldur en 1500
stykki, kanski hátt í annað eins í
viðbót. f fyrra komu um 1700
laxar á land á okkar svæði
þannig að aflinn er dálítið minni
nú. En hann er mun fallegri.
Meðalþunginn í fyrra var eitt-
hvað rúm 9 pund, en í sumar er
hann áreiðanlega milli 13 og 14
pund, það vantar algerlega smá-
lax,“ sagði Helga.
Stærsti lax sumarsins var 26
punda og einn 23 punda. Vafal-
aust hefur eitthvað af slíkum
boltum. veiðst á öðrum svæðum
Laxár. „Þeir eru nú að veiða í
klakið og verða að því til 10.
september," sagði Helga og bað
að lokum fyrir kveðjur til allra
þeirra veiðimanna sem gist
hefðu hjá sér í sumar ...
„Veiðin frem-
ur treg“
„Veiði hefur verið fremur treg
í Flóku í sumar, en þó alltaf
einhver reytingsafli. En það er
heldur minna magn af fiski í
ánni en oftast áður. Enginn
hópur hefur þó fengið minna en
fjóra laxa í úthaldi og oftast
hafa hóparnir haft 7—12 laxa
upp úr krafsinu, en veitt er á 3
stangir," sagði Ingvar Ingvars-
son á Múlastöðum við Morgun-
blaðið í gær. Voru þá komnir 230
laxar á land. Veiði lýkur 18.
september og vonast áreigendur
tl þess að veiðin verði þrátt fyrir
ií
allt ekki í lágmarki. Arið 1970
veiddust nefnilega milli 250 og
270 laxar yfir sumarið. .Vel má
vera að veiðin í ár skríði fram úr
því. Að sögn Ingvars hafa hefð-
bundnar laxagöngur ekki skilað
sér í sumar, „smálaxagangan
sem alltaf hefur komið í júlí lét
ekkert á sér kræla nú. Fyrir
vikið er minna af laxi í ánni en
oftast áður, en það sem veiðist
fyrir vikið mun vænna. Það hafa
til dæmis varla nokkurn tímann
veiðst í Flóku jafn margir 10
punda laxar og stærri miðað við
heildarafla og í sumar. Stærsti
til þessa var 16 pund og veiddist
á pokabreiðu á maðk.“ ''
Kraðak veiðiþjófa
við Elliðaár
Veiði hefur verið fremur dauf
það sem af er sumri í Elliðaán-
um, þó auðvitað hafi komið
glefsur þegar vel veiddist. Þó að
mikill lax sé í ánni, er minna um
hann en oft áður. Þannig sýnir
teljarinn aðeins rúma 2000 laxa
sem farið hafa þar í gegn.
Stundum hefur mátt margfalda
þá tölu með tveimur. En laxinn
tekur illa og ein skýringin fyrir
því er augljós. Mbl. hefur það
nefnilega fyrir satt, að vart verði
þverfótað fyrir veiðiþjófum sér-
staklega í efri hluta árinnar og
helst að næturlagi. Eru huldu-
mennirnir vopnaðir þríkrækjum
og spúnum sem mætti hræra
með í steypukerjum. Laxinn fær
því yfirleitt ekki þá næturhvíld
sem hann ætti að fá samkvæmt
landslögum um veiðitíma.
En þjófarnir eru ekki aðeins á
ferli á nóttunni. Mbl. hefur haft
spurnir af veiðimönnum sem
hafa jafnvel orðið fyrir aðkasti
er þeir ætluðu að stugga við
þrjótunum. Einn átti fótum fjör
að launa er grjóti rigndi yfir
hann. Yfirleitt eru þetta ungl-
ingar úr nærliggjandi hverfum,
en ekki þó einungis. Sá sem varð
fyrir grjóthríðinni lýsti því fyrir
Mbl. hvernig ð þrír fullorðnir
menn hefðu staðið um hábjartan
dag við Kisturnar svonefndu,
Breiðholtsmegin, og kastað
spónum fram og til baka. Að-
spurðir viðurkenndu þeir að þeir
væru reyndar ekki með veiði-
leyfi, en þeir væru hins vegar á
„leiðinni upp í Elliðavatn". Tveir
veiðiverðir starfa við árnar og
virðast samkvæmt heimildum
Mbl. hafa lítil tök á leyfislausum
veiðimönnum.
„Hélt mig vera
með 15 til 20
punda bleikju“
„Hann tók alveg voðalega í og
ég hélt að ég væri með 15—20
punda bleikju á önglinum," sagði
Finnbjörn Hjartarson í viðtali
við Morgunblaðið, en hann
veiddi stórurriðann sem með-
fylgjandi mynd sýnir. Hann dró
fiskinn í Skorradalsvatni 25.
ágúst síðastliðinn. Var Finn-
björn úti á báti og beitti spæni
að nafni „Reflex", 12 gramma.
Fiskurinn reyndist vera 8 pund,
61 sentimeter á lengd og 41
sentimeter að ummáli. Að sögn
Finnbjörns fékk hann þær upp-
lýsingar hjá Veiðimálastofnun,
að hún hefði sleppt urriðaseiðum
í vatnið fyrir fáum árum í
tilraunaskyni. Virðist sem að
seiði þessi hafi dafnað vel, a.m.k.
ef marka má þennan einstakling.