Morgunblaðið - 12.09.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1980
Stjórnun í skól-
um endurskoðuð
Fáar þjóðir eru frjálsari en
Danir. Hvert sem litið er blasir
frelsi við. Öll réttindi og kröfur
einstaklingsins efst á blaði. I
stjórnmálum, félagsmálum, sið-
ferði og ástum. Allt skal frjálst.
Allt skal jafnt. Hvergi er þó
talið, að frelsið gangi lengra en í
skólunum.
Enda mætti segja, að þar væri
upphafið, uppeldi og lífsstefna
mótað í deiglu kennara og leið-
toga.
Við vitum raunar öll, þótt við
unnum frelsi flestu meira sem
einu eftirsóttasta og dýrmæt-
asta hnossi mannlífs, að það er
sem tvíeggjað sverð.
Það þarf aðhald, aðbæzlu,
manngildi, skynsemi og aga, til
þess að verða ekki að taumleysi.
En taumleysi, aðgæzluleysi og
agaleysi í mótun frelsis er
áþreifanlegast í umferð í sveit
og borg.
lausn, öngþveiti og slysum meðal
nemenda bæði í skólum og á
heimilum.
Svo iangt gengur þessi hruna-
dans í skólum og prófum, ef próf
skyldi kalla, að fréttir bárust
nær daglega í blöðum síðastliðið
hendi Guðs eða náttúrunnar,"
segir hann — ekki einhver
óskmynd. Við verðum að taka
þau eins og þau eru gerð, og
skilja það, sem nefnt hefur verið
dýrið í manninum, með sina
hégómagirnd, samkeppnislöng-

*'"iii*n ■iniiimiiiBr^'iiiniii
iimniii |ii>iiui(iii|is:ifimii!
HHHhHMHHHHHHNhNHHMI 01 '»■*«mm B 10 m
Þar veldur taumleysið tjónum,
slysum, hörmum, þjáningum og
heilsuleysi, sem enginn gæti
mælt né vegið.
Þar sést glöggt í skóla veru-
leikans, hve hættulega tvíeggjað
hnoss frelsið getur verið og
mikill sannleikur í orðum:
“Mér gersemin dýra var gefin í
hönd.
I gáskanum héldu mér engin
bönd.“
Hvernig mundi fara um fjögra
ára barn án handleiðslu á fjöl-
förnu borgarstræti, hvað þá
yngra barni?
En þarna hafa Danir sett
frelsinu skorður af framsýni og
festu.
Enginn má vera án bílbelta.
En þetta var aðeins útúrdúr
sem dæmi um hættur á brautum
frelsis.
Hvergi er frelsið meira að
sögn en í dönskum skólum. Þar
vantar bílbelti.
Þar er talið vandséð, hvort
ræður meira, börnin eða skóla-
stjórinn.
Raunar hefur maður heyrt
skólastjóra á Islandi segja hið
sama.
Margir segja: I dönskum skól-
um ríkir algjört agaleysi. Þar
veldur frelsið oft algjörri upp-
vor um bæði morð og sjálfsmorð
meðal nemenda við skólaslit. I
tilefni slíkra hörmunga tók til
máls bæði í blöðum og á þingum
geðveikralæknir sá og sálsýkis-
fræðingur sem nú nýtur mikillar
athygli og raunar hylli og virð-
ingar í Danmörku.
Hann heitir Kurt H. Keiter og
er yfirlæknir í Nyköbing, 46 ára
að aldri.
Kenningar hans hafa vakið
svo mikla athygli, að foreldra-
samtök, sem hafa stefnubreyt-
ingu í skólamálum sitt aðalmál-
efni, hafa verið stofnuð og eru
tekin til starfa.
Takmark þessara samtaka er:
meiri íhlutun foreldra um allt
starf í barna- og unglingaskólum
og þá sérstaklea hvaða lífsstefna
lögð er til grundvallar fræðslu
og aga.
Þarna telur þessi forystumað-
ur heilbrigðismálanna heppi-
legast og fljótast til bóta, að
stjórn og stjórnun skólanna
hverfi 30 ár aftur í tímann og
leiti þar liðsinnis og fyrirmynda
til skólastarfsins að ýmsu leyti.
„Grunnur starfsins eru börn —
mannabörn eins og þau eru af
un, eigingirni og fleira. Þessu má
breyta og beina því á brautir
fullkomnunar. En fram hjá því
verður ekki gengið né lokað
augum fyrir eðli verkefnis í
hverjum skóla.
Það verður að skapa jafnvægi
milli okkar frumstæðu tilfinn-
inga og þess lífsstíls, sem móta
skal í samfélagi nemandans,
manneskjunnar."
Þetta er sem sagt kjarninn í
kenningum þessa fræðimanns,
Kurt H. Keiter læknis. Satt að
segja mjög athyglisverð kenn-
ing, ekki ný, síður en svo, en
vanrækt til viðmiðunar í skóla-
starfi síðustu áratuga. Aður
kannski ofmetin. Þar verður að
finna millileið og mundangshóf.
Hér skal svo bent á nokkur
atriði, sem gætu valdið stefnu-
breytingu til góðs í starfi skól-
anna í náinni framtíð.
Hann segir:
„Kynslóð foreldra er kynslóð
hins sigraða.sem horfir uppgef-
inn á sigurvegarann. Foreldrar
láta börnum sínum eftir, ekki
einungis sitt eigið uppeldi, held-
ur láta þau börnin ala upp
foreldra sína líka.
Við erum þjóð hinna sigruðu.
Enginn fær ráðrúm til að sigra,
segir hann.
Sigurgleði við prófborð er eðli-
leg og eðlislæg hverju barni.
Sömuleiðis metnaður til dáða,
jafnvel ágirnd er jákvæð fyrir
einstakling, þótt hún geti verið
neikvæð fyrir heildina.
Þarna þarf rétt tök til heilla
fyrir samfélagið. Ekki bælingu
sem leiðir af sér hræsni, niður-
bældan hroka, hefnigirni, streitu
og síðar uppgjöf og sálsýki.
Börn verða að finna sigurgleði
sem oftast. Ósigrar eru líka
nauðsynlegir og eðlilegir. Nauð-
syn að læra að taka þeim á
réttan hátt. Það er hlutverk
skólans að kenna bæði að sigra
og tapa til aukins manngildis.
En ekki hitt að útrýma tækifær-
um til sigurs og ósigurs.“
Þetta eru kenningar læknisins
í hnotskurn um starfsaðstöðu
skólans.
En þar mætti til áherzlu
minna á orð íslenzka skáldspek-
ingsins Ein. Ben:
„Veikt og sterkt í streng er
undið
stórt og smátt er
samanbundið."
Og þá ekki síður hitt:
„Hver er hér stór og hver er
smár?
I hverju strái er himingróður
í hverjum dropa reginsjár."
Þess má geta til aukins skiln-
ings á dr. Keiter að hann á 15
ára dóttur og 8 ára son í skóla.
Hann talar því út frá reynslu
foreldra nútímans.
Og um aðferðirnar, aftur-
hvarfið, stefnubreytingu skóla-
kerfisins segir hann:
„Agi og myndugleiki verður
aftur að skipa öndvegi, auðvitað
með gagnkvæmri virðingu, al-
vöru og tillitssemi."
„Barn sem kemur út úr skóla
og gerir gys að lögreglu og
umferðarreglum er gott dæmi
um skortinn í skólunum. En er
um leið í stöðugri hættu í
sjálfum veruleika lífsins. Þar
verður að hlýða.“
„Verðlaun skal veita fyrir
námsafrek og þá ekki síður
háttvísi, hjálpsemi og heiðar-
leika. Aftur skal taka upp ein-
kunnagjöf og skipulögð próf.“
„Löðrungar, flengingar og
barsmíð, með tilheyrandi fasi
kemur auðvitað ekki til greina,
en vel gæti óþokki fengið að sitja
eftir eina klukkustund, þegar
hin hlaupa heim.“
Þarna vil ég bæta inn í orðum
skáldsins: „Aðgát skal höfð í
nærveru sálar."
Enda bætir Keiter um og
segir: „Agi og taumhald, tamn-
inginí skólum skyldi fram-
kvæmd með orðum en ekki
handalögmáli. Hins vegar skil
ég vel foreldra, sem skella á
bossann."
Og að síðustu skal vitnað í
Keiter, þennan sérstæða sál-
fræðing og lækni í Nyköbing, er
hann segir:
„Gleymið svo ekki morgun-
söng og bænastund af tveim
meginástæðum:
1. Við erum að glata þjóðleg-
um hefðum og ómetanlegum
andlegum verðmætum, og verð-
um að blása nýju lífi í auðlindir
söngs og speki.
2. Morgunsöngurinn ætti að
hefjast nákvæmlega klukkan 8 á
hverjum morgni. Þá er auðvelt
að kanna hvaða kennarar — og
nemendur — koma of seint."
Kæru íslenzku kennarar og
skólastjórar, gætum við ekki
ýmislegt lært af hversdagslegum
kenningum þessa danska sál-
fræðings?
Reykjavík, 14.8.1980.
Árelius Nielsson.
+
ÞORVALOURSTEFANSSON,
■týrimaöur,
trá Grindavík,
til heimilis aö Gnoöarvogi 14, Reykjavík, lést 8. september.
Synir, systkini
og aörir vandamenn.
t
Úttör eiginmanns mfns og fööur okkar,
HJALTA BJÖRNSSONAR,
Grundartúni 2, Akranesí.
fer fram frá Akraneskirkju, laugardaginn 13. september kl. 14.15.
Sigrföur Einarsdóttir,
Birna G. Hjaltadóttir,
Halldór Hjaltason.
+
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og hlýhug viö andlát og
útför
PÉTURS SIGURDAR ÁGÚSTSSONAR,
Laugarnesvegi 83,
Jóhannes Pétursson, Soffía Felixdóttir.
Guömundur Pétursson,
Ingibjörg Pétursdóttir,
og barnabörn.
Gunnar Smith
Minningarorö
Gunnar Smith er horfinn af
sjónarsviðinu. Hans er saknað af
vinum og vandamönnum enda
maður ljúfur og góður.
Hann fæddist 15. okt., 1908 í
Reykjavík og ólst upp hjá foreldr-
um sínum Oktavíu og Paul Smith,
en þau bjuggu þá i Miðstræti 7.
Hugur minn hvarflar því fyrst
til bernskuáranna þegar ég átti
heima á Laufásvegi 6 og lék mér
við krakkana þar í kring. Við
litum upp til Smith strákanna, en
þeir voru þrír: Thorolf kallaður
Túlli, Gunnar og Erling. Það var
ævintýraljómi í kringum þá —
alltaf eitthvað að gerast, enda
urðu þeir að standa sig til þess að
vesturbæjarstrákarnir yrðu ekki
um of uppvöðslusamir fyrir aust-
an læk. Oft heyrði ég Gunnar
minnast á smáglettur unglingsár-
anna og það var gaman að heyra
hann segja frá. Samt var hann
talinn maður fámáll. Ég held ég
muni betur eftir ýmsu sem hann
sagði heldur en aðrir sem aldrei
lokuðu munni.
Árið 1948 fengu ung hjón með 3
litla drengi lánaðan sumarbústað
við Selvatn á Mosfellsheiði. Þann
bústað átti Harald Faaberg —
norðmaður eins og Paul Smith.
Þannig urðu þau hjónin Soffía og
Gunnar nágrannar okkar hjón-
anna í Selmörk. Þarna á Mosfells-
heiðinni hófst kunningsskapur
sem aldrei hefur fallið skuggi á.
Sporin voru ekki talin eftir milli
bústaða, jafnvel ekki þó að fjöl-
+
Hjartans þakkir fyrir auösýnda samúö viö andlát og útför
HARALDAR LÍNDALS PÉTURSSONAR,
akrifstofumanns.
Guörún Kristín Pétursdóttir,
Pétur Steingrímsson,
Anna Pétursdóttir.
skyldan færði sig út að Króka-
tjörn og reisti þar sitt eigið
sumarhús.
Alla tíð síðan hefur vinátta
haldist og þakka ég tryggð þeirra
hjóna við mig.
„Viltu ekki kaffi?" „Fáðu þér
bita með okkur.“ „Komdu inn í
stofu.“ „Láttu fara vel um þig.“
Þetta hljómar svo kunnuglega í
hugskoti mínu þegar ég minnist
Gunnars. Maður var alltaf vel-
kominn.
Gunnar vann alla tíð hjá fyrir-
tæki því er faðir hans stofnaði en
heitir nú Smith og Norland. Hann
gekk ekki heill síðustu árin, en
naut umhyggju konu sinnar í
ríkum mæli. Samvistarár þeirra
voru 38 og 4 syni eignuðust þau,
sem allir eru drengir góðir og vel
giftir.
Guð veri með ykkur öllum.
Sonja Ilelgason.