Morgunblaðið - 21.09.1980, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1980

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Að undanförnu hafa
Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra, og ýmsir
aðrir talsmenn ríkisstjórnar-
innar haft uppi harða gagn-
rýni á bankakerfið. Málflutn-
ingur þeirra hefur í stórum
dráttum verið á þá leið, að
ástandið í efnahagsmálum
þjóðarinnar sé býsna gott,
staða ríkissjóðs sé óvenju góð
og það eina, sem raunveru-
lega hafi farið úrskeiðis séu
útlán bankanna. Það vanda-
mál verði nú að taka föstum
tökum og bankarnir eigi ekki
að lána meira fé en þeir hafi
til ráðstöfunar af innlánum
og eigin fé. Nú bendir margt
til þess, að viðbrögð bank-
anna verði þau að taka
Gunnar Thoroddsen og fé-
laga hans í ríkisstjórninni á
orðinu. Að undanförnu hafa
bankastjórar Seðlabankans
og viðskiptabankanna verið á
stöðugum fundum og þeir
hafa nú tekið ákvörðun um
að draga stórlega saman út-
lán bankanna á næstu mán-
uðum. Viðbrögð þeirra eru
óvenju hörð og ekki ólíklegt
að forsætisráðherra og félag-
ar hans eigi eftir að sjá
hverjar afleiðingarnar verða,
ef farið er að óskum hans og
ríkisstjórnarinnar í þessu
efni.
Skuldir viðskiptabankanna
við Seðlabankann hafa auk-
izt mjög verulega að undan-
förnu. Þetta er ekki í fyrsta
sinn, sem það gerist. Vorið og
sumarið 1974 var skulda-
söfnun viðskiptabankanna
hjá Seðlabankanum gífurleg.
Skýringar bankastjóranna
þá voru þær, að ef þeir hefðu
ekki lánað með þeim hætti,
sem þeir gerðu á því tímabili,
hefðu atvinnuvegir lands-
manna stöðvast og atvinnu-
leysi tekið við, en engin
starfhæf ríkisstjórn í land-
inu. Þessi skýring var rétt.
Viðskiptabankarnir tóku í
raun að sér að fjármagna
óstjórn vinstri stjórnar Olafs
Jóhannessonar á þeim tíma.
Ef þeir hefðu ekki lánað
langt út fyrir hæfileg mörk á
þeim tíma, hefðu atvinnuveg-
irnir stöðvast.
Ástandið nú er mjög svip-
að og vorið 1974. Núverandi
ríkisstjórn hefur haldið
þannig á málum atvinnuveg-
anna, að þeir eru komnir í
þrot. Útgerðin er rekin með
um 14 milljarða halla. Fisk-
vinnslan er rekin með um 9
milljarða halla. Ólafur
Gunnarsson, framkvæmda-
stjóri Síldarvinnslunnar á
Neskaupstað, segir í viðtali
við Morgunblaðið í gær, að
hann muni ekki eftir eins
slæmri stöðu í sjávarútvegi á
þessu ári. Guðmundur Guð-
mundsson, útgerðarmaður á
ísafirði, segir, að þetta sé allt
á hausnum. Vitað er, að
útgerðarfyrirtækin hafa
safnað miklum skuldum við
olíufélögin. Olíufélögin geta
ekki lánað olíuna nema safna
miklum skuldum við við-
skiptabankana. Þeir geta
ekki lánað olíufélögunum
nema með því að safna mikl-
um skuldum við Seðlabank-
ann.
Það eru ekki aðeins útgerð
og fiskvinnsla, sem standa
svo höllum fæti. Atvinnufyr-
irtæki í iðnaði og verzlun eru
illa stödd. Ekkert má út af
bera í rekstri þessara fyrir-
tækja án þess að illa fari.
Sömu sögu er að segja um
fjölmörg ríkisfyrirtæki.
Landsvirkjun er rekin með
milljarða tapi. Það hallar
undan fæti hjá Hitaveitu
Reykjavíkur. Nýlega var
upplýst, að Ríkisútvarpið
yrði rekið með halla á þessu
ári, sem nema mundi á
annan milljarð króna.
Bankarnir hafa fleytt þess-
um rekstri áfram með útlán-
um. Þeir hafa tekið að sér að
koma í veg fyrir stöðvun
atvinnuveganna á sama tíma
og ríkisstjórnin situr aðgerð-
arlaus. Ólafur Gunnarsson á
Neskaupstað, segist ekki
muna eftir öðru eins aðgerð-
arleysi stjórnvalda og verður
áreiðanlega ekki sakaður um
pólitískan fjandskap við nú-
verandi ríkisstjórn.
Nú segir ríkisstjórnin við
bankana: það er ykkur að
kenna hvernig ástandið er í
efnahagsmálum. Svar bank-
anna er þetta: við drögum úr
útlánum og þið munuð sjá
hverjar afleiðingarnar verða.
Ekki mun líða á löngu þar til
Gunnar Thoroddsen og félag-
ar hans setja fram kröfur um
það að bankarnir auki útlán
sín til þess að halda atvinnu-
vegunum gangandi. Töfraorð
þessarar ríkisstjórnar er
alltaf það að taka lán. Þegar
þeir neituðu hitaveitunni um
eðlilega hækkun var lausnar-
orðið það, að hitaveitan gæti
tekið lán. Þegar fjallað hefur
verið um vandamál fisk-
vinnslunnar hefur lausnar-
orðið verið það að breyta
skuldum fiskvinnslunnar í
föst lán. En hvaðan eiga
þessi lán að koma, þegar
ríkisstjórnin er búin að skipa
bönkunum að draga saman
útlánin og þeir ákveða að
verða við þeim fyrirmælum?
Það eru mikil átök fram-
undan á þessum vettvangi á
næstu vikum. Fórnarlömb
þeirra átaka verða atvinnu-
vegir landsmanna og launa-
fólkið í landinu. En ábyrgð-
ina bera þeir stjórnmála-
menn, sem hafa tekið að sér
að stjórna landinu en hafa
hvorki hæfni, getu eða þor til
þess að gera það.
Ætla bankarnir að
taka Gunnar á orðinu?
Rey ki aví kurbréf

Laugardagur 20. september ♦<
„Eitthvad
verdur ad gera
Sumir sjálfstæðismenn hafa
sagt, að nauðsynlegt hafi verið að
mynda núverandi ríkisstjórn.
Mátti raunar heyra á ýmsum, að
hvaða stjórn sem var, væri betri
en engin. Slíkar fullyrðingar hafa
að sjálfsögðu ekki við rök að
styðjast og geta beinlínis verið
hættulegar. í þeim er uppgjafar-
tónn, sem er vatn á myllu komm-
únista, eins og raunar hefur komið
í ljós. Þeir hafa verið bornir á
gullstól lýðræðissinna upp í valda-
sessinn og stjórna þaðan með
þeim hætti, að engu er líkara en
þeir hafi meirihluta þjóðarinnar á
bak við sig, þó að innan við
fimmtungur styðji þá. Þeir iýð-
ræðissinnar, sem hafa greitt götu
þeirra í valdastólana, verða að
axla þunga ábyrgð — og raunar
ekki fyrir séð, hversu mikil sú
ábyrgð er. I skjóli þeirra hreiðra
kommúnistar nú um sig í æðstu
embættum, bæði í höfuðborginni, í
stjórnarráðinu og víðar.
En íslenzka þjóðin hefur ekki
fengið neinna meina bót við
myndun núverandi ríkisstjórnar,
sem forsætisráðherra kallar sjálf-
ur miðvinstristjórn í samtali við
þýzkt blað — og er þá vægt að orði
komizt. Og Sjálfstæðisflokkurinn
hefur ekkert uppskorið annað en
innbyrðis deilur.
En skrattanum er skemmt.
Hefði mátt ætla, að sjálfstæðis-
fólk horfði ekki upp á það orða-
laust en hugsaði þeim þegjandi
þörfina, sem ábyrgðina bera.
Kommúnistar
stjórna
Kommúnistar stjórna landinu
og má raunar þakka það Stein-
grími Hermannssyni, formannni
Framsóknarflokksins, að þeim er
veitt viðnám innan ríkisstjórnar-
innar, nú þegar þeir reyna með
sérstakri tegund ofbeldis að koma
Flugleiðum á kné og gera mestu
atlögu að frjálsum atvinnurekstri,
sem yngri kynslóðin man. Þau
áform þeirra að eyðileggja Flug-
leiðir hafa verið afhjúpuð, en ef
þeim tækist fyrirætlunin, yrði
þess skammt að bíða, að næst yrði
ráðizt að öðrum atvinnurekstri
einstaklinga, hlutafélaga og sam-
vinnufélaga í landinu.
Hitt er svo annað mál að
kommúnistar hafa kastað grím-
unni og enginn virðist ánægðari
með Svavar Gestsson og hug-
myndir hans um kaupgjalds- og
efnahagsmál en Þorsteinn Páls-
son, framkvæmdastjóri Vinnu-
veitendasambands Islands, sem
hyggst ramma inn síðustu grein
Svavars í Þjóðviljanum og hengja
hana upp í skrifstofu sinni í
Vinnuveitendasambandinu og þá
væntanlega á sömu forsendu og
fólk hengdi áður fyrr upp á veggi
sína: Drottinn blessi heimilið. Þá
þykjast kommúnistar vera á móti
varnarliðinu, en Steingrímur Her-
mannsson hefur nú upplýst, að
þeir hafi ekki andmælt hugmynd-
unum um að Flugleiðir fái
stóraukna hlutdeild í farþega- og
vöruflutningum hersins (gætu
misst stólana), þó að þeir afneiti
þessu opinberlega (gætu annars
misst atkvæði). Tækifærissinn-
arnir í Alþýðubandalaginu koma
engum á óvart lengur og má Aron
fara að vara sig, að þeir steli ekki
frá honum aronskunni einn góðan
veðurdag.
Allt er þetta þó gert til að
styrkja þann marxisma sem al-
þýðubandalagsmenn boða, en þó
einkum og sér í lagi til að líma
þessa tækifærissinnuðu kerfis-
karla við ráðherrastóla og önnur
eftirsóknarverð embætti í augum
hávaðasamra framagosa.
I Vísi er um þessi mál rætt í
forystugrein af opinskáu raunsæi
sl. mánudag og segir þar (ástæða
er til að vitna í forystugreinina í
heild svo ágæt sem hún er):
„Upphlaup tiltekinna tals-
manna Alþýðubandalagsins í
Flugleiðamálinu hefur vakið
mikla reiði og hneykslan. Vinnu-
brögðin, talsmátinn og hugarfarið,
sem að baki liggja, hafa gengið
fram af mönnum. Jafnvel málgögn
stjórnarinnar eins og Tíminn hafa
fordæmt athæfi Alþýðubanda-
lagsins og Alþýðublaðinu hefur
ofboðið, enda þótt jafnaðarmenn
hafi aldrei verið áhugasamir um
framgang einkaframtaksins.
Rétt er hins vegar að undir-
strika, að því fer fjarri að hér sé
um einangrað upphlaup að ræða.
Það er ekki tilviljun eða hvatvísi
örfárra einstaklinga innan Al-
þýðubandalagsins, sem skýrir að-
förina að Flugleiðum. Hún er
aftur á móti grófasta og augljós-
asta dæmið um það hugarfar, sem
ríkir meðal sósíalista gagnvart
frjálsum atvinnurekstri. Alþýðu-
bandalagið áleit, að það gæti
kastað af sér grímunni og gengið
hreint til verks í þessu máli, vegna
þess hversu slök staða Flugleiða
er, og vegna þess hversu illa
uppsagnir starfsmanna mælast
fyrir. Þeir töldu ringulreiðina vera
sér hagstæða og hugðust fiska í
því grugguga vatni. Vopnin hafa
hins vegar snúist í höndum þeirra.
Alþýðubandalagið misreiknaði
sig, því að bæði eiga Flugleiðir
meiri og vinsamlegri ítök meðal
almennings en þeir ímynduðu sér,
og almenningur er skynugri en
svo, að hann geri sér ekki grein
fyrir þeim vanda sem áft steðjar.
Þessir atburðir varpa umfram
allt ljósi á þá pólitísku stefnu og
iðju, sem Aiþýðubandalagið hefur
að leiðarljósi. Með óvæntum hætti
hafa augu manna opnast fyrir
skaðsemi þess, að niðurrifsöfl af
þessu tagi eru komin til áhrifa á
Islandi.
I raun og veru eiga eftirmálin
að vera þau, að heilbrigt hugsandi
fólk endurskoði viðhorf sín og
sameinist um að gera Alþýðu-
bandalagið áhrifalaust í íslensk-
um þjóðmálum.
Völd þessa litla flokks eru
ótrúleg og óhugnanleg. Alþýðu-
bandalagið hefur átt þátt í þrem
ríkisstjórnum af þeim fimm, sem
myndaðar hafa verið á þessum
áratug. Um þessar mundir er það
tvímælalaust með lykilstöðu í
stjórnarráðinu.
Alþýðubandalagið er stærsti og
sterkasti flokkurinn í borgarmál-
um. Þar eru hinir flokkarnir
skósveinar og tuskubrúður.
Alþýðubandalagið hefur hreiðr-
að um sig í velflestum verkalýðs-
félögum og stjórnar ferðinni í
Alþýðusambandinu jafnt sem
bandalagi opinberra starfsmanna.
Flokkurinn hefur öll tök á fjár-
magni hreyfingarinnar og lífeyr-
issjóðum. Flokksdindlar hafa
komið sér fyrir í bankakerfi,
stjórnarráði og opinberum stofn-
unum.
I mennta- og menningarmálum
ráða þeir lögum og lofum, og
skiptir þá engu, þótt menntamála-
ráðherrar séu úr öðrum flokkum.
Mannaráðningar, hvort heldur
það eru skólastjórar eða prófess-
orar virðast tryggar þeim sem
hafa flokksskírteini í Alþýðu-
bandalaginu.
Opinberir fjölmiðlar eru óspart
misnotaðir og rógsherferðir skipu-